Veel tuinders in problemen door gasprijs, maar Rob Baan niet: ‘Heb duurzaamste kas ter wereld’

Na enkele goede jaren voor de glastuinbouw is de situatie radicaal veranderd, schrijft het AD. Als gevolg van de Oekraïnecrisis schieten de prijzen van gas door het dak. Tegelijkertijd staan de prijzen onder druk doordat een deel van de vraag is weggevallen. De export naar Rusland en Oekraïne is volledig opgedroogd, waardoor bloemenkwekers deze exportwaar nu ook op de Nederlandse markt verkopen. Dit zorgt voor lagere prijzen. Ook de teelt van groenten en fruit gaat niet langer over rozen. Veel tuinders leveren op basis van in het verleden afgesproken prijzen aan supermarkten en groothandels. Zij kunnen de hogere gasprijs daardoor niet of amper in hun prijzen verwerken.

,,Het zijn ontwikkelingen die het normale ondernemersrisico ver te boven gaan”, zegt voorzitter Adri Bom-Lemstra van Glastuinbouw Nederland, de grootste belangenorganisatie van een sector die goed is voor een jaaromzet van 7,7 miljard euro en 82.000 banen. ,,Het leed dat de oorlog veroorzaakt, is van een andere orde en veel erger, maar wij moeten er natuurlijk voor zorgen dat deze belangrijke sector overeind blijft. Wij houden niet zomaar onze hand op, maar hopen duidelijk te maken dat de ook door het kabinet gewenste energietransitie zonder een uitgekiend steunpakket niet van de grond komt.”

Bijzondere maatregelen zijn nodig

De crisis raakt de hele sector, of het nu een komkommerteler is of een rozenkweker. Tegelijkertijd verschilt de situatie van bedrijf tot bedrijf. Veel hangt af van de gascontracten die ondernemers in het verleden hebben afgesloten. Wie in het verleden voor een iets hoger tarief dan de toenmalige dagprijs een langjarig gascontract heeft afgesloten, zit nu goed. Aan de andere kant van het spectrum zitten ondernemers die flexibele contracten hebben. Zij betalen nu de hoofdprijs voor gas.

,,In de praktijk voorzien veel bedrijven deels met een vast en deels met een flexibel contract in hun energiebehoefte”, schetst Bom. ,,De banken en vooral de energiebedrijven hebben goed inzicht welk risico’s de bedrijven lopen. Zij komen op basis van deze gegevens tot de conclusie dat 35 tot 45 procent van de bedrijven door de hoge gasprijzen op korte termijn in de problemen komt.”

Banken kunnen bij gezonde bedrijven in theorie de verliezen met noodkredieten opvangen, in de veronderstelling dat de gasprijzen vanaf 2024 normaliseren. Gezien de enorme onzekerheid in de wereld kunnen banken dit echter alleen doen als de overheid garant staat. Bom: ,,Bijzondere omstandigheden vragen om bijzondere maatregelen.”

De ministers Henk Staghouwer (LNV) en Rob Jetten (Klimaat en Energie), die afgelopen vrijdag een werkbezoek aan glastuinders brachten, werken aan een regeling waarin twee vliegen in een klap moeten worden geslagen. Naast de noodsteun op korte termijn wordt nagedacht over een pakket dat tuinders financieel in staat stelt de verduurzamen. ,,Als bedrijven stappen willen zetten in verduurzaming kan de overheid garant gaan staan”, laat de woordvoerder van de minister van Landbouw weten. ,,Eind april komt hierover een de Kamerbrief. Dat zit in een bredere brief waar we ook klimaatopgaven oppakken waar op het ministerie van Economische Zaken en Klimaat aan wordt gewerkt.”

Inzetten op innovatieve en duurzame technieken

Glastuinders die op tijd de bakens hebben verzet en circulair werken zijn spekkoper. Koppert Cress is hier een mooi voorbeeld van. ,,Je valt vandaag wel met je neus in de boter”, zegt de 65-jarige ondernemer Rob Baan met een blije blik als hij zijn bezoek welkom heet in zijn cressenbedrijf in Monster in het Westland, het belangrijkste glastuingebied van Nederland.

Bij zijn bedrijf, Koppert Cress, komen vandaag vijf start-ups langs om hun innovatieve en duurzame technieken te presenteren. En alsof dat nog niet genoeg is, wordt er voor enkele topchefs van Nederland een masterclass vanille georganiseerd. ,,We zijn de enige in Nederland met groene vanillepeulen. Het komt zo vers van de plant”, vertelt Baan trots.

,,En kijk, hier gaat het straks gebeuren”, zegt Baan, terwijl hij een grote houten deur opzijschuift en in een grote ruimte een aantal chefs voor een groot keukenblok al staat te popelen om met de vanille te gaan experimenteren.

Deze glastuinbouwer is met veel dingen bezig, maar duidelijk niet met de hoge gasprijzen. Daar heeft hij een goede reden voor: hij is met zijn bedrijf van het gas af.

Warmte uit de kas wordt in de grond opgeslagen

Twaalf jaar geleden werd hij nog voor gek verklaard en weggezet als een geitenwollensokkentype, maar nu is hij spekkoper. ,,Ik had twaalf jaar geleden zoiets van dit moet anders. Cressen, waaronder tuinkers, zijn een luxe product, daar hoort geen fossiele energie bij. Ik gooide het roer om, omdat ik het echt wilde.”

Baan heeft nu - in tegenstelling tot veel collega’s - geen centje pijn: zijn cressenkwekerij is voor nagenoeg 100 procent duurzaam (‘alleen de verpakking niet’). Hij heeft geen gas nodig, omdat warmte uit de kas in de grond wordt opgeslagen. Die warmte wordt vervolgens in de wintermaanden naar boven gehaald en de kas in gepompt. ,,Dit is nu de meest duurzame kas ter wereld”, zegt hij.

Hij raakt niet uitgepraat over hoe zijn bedrijf is gegroeid van 0,2 hectare naar 11 hectare en van 2 miljoen omzet naar 40 miljoen. Hij levert wekelijks aan zo’n 70.000 horecaondernemers tuinkers en andere cressen. Hoewel hij trots is, benadrukt hij een niet al te enthousiast verhaal te willen ophangen, ‘want dat is lullig naar collega’s’. ,,Veel ondernemers zijn echt in paniek“, zegt Baan, die tevens bestuurder is van de brancheorganisatie Glastuinbouw Nederland.

Duurzame kas naar waarde taxeren

Baan zou het iedereen aanraden om circulair te gaan. Toch hebben in de afgelopen twaalf jaar weinig ondernemers zijn voorbeeld gevolgd. Ze zouden dit moment kunnen aangrijpen, maar Baan - die veel prijzen met zijn vernieuwingsdrang heeft gewonnen - snapt dat het een lastig besluit is.

Het zou kunnen, maar dan moet de ondernemer de prijs eerlijk kunnen doorgeven aan de klant. En volgens de directeur kan dat niet, omdat de supermarkten dat niet doen. Wat hem betreft zou de overheid net als Frankrijk de energieprijzen moeten aftoppen.

Wat volgens hem mede kan helpen is als een kas die volledig klimaatneutraal is - zoals hij die heeft - naar waarde wordt getaxeerd. Het stoort hem dat die laatst 1 miljoen euro lager is getaxeerd dan een traditionele kas. ,,Onbegrijpelijk, want de komende vijftig jaar wordt in deze nieuwe kas geen energie verbruikt. Terwijl je daar normaliter een kwart van de omzet aan kwijt bent. Tja, vanwege dit soort dingen snap ik wel dat ondernemers terughoudend zijn om te investeren.‘’

Ondanks dat het allemaal mooi klinkt, heeft Baan ook de nodige tegenslagen gehad. De coronacrisis heeft hij maar ternauwernood overleefd. ,,We hebben door de lockdowns miljoenen verloren, doordat we niet aan horecaondernemers konden leveren.”

Toch blijft hij hoe dan ook investeren in nieuwe ontwikkelingen en wat dat betreft helpt de directeur graag start-ups vooruit. ,,Er zijn zulke mooie en duurzame initiatieven. Ik stel graag gratis ruimte voor ze beschikbaar maar zeg altijd: wacht niet te lang, de toekomst heeft haast’.”