Al enige jaren ziet Ad Louter, baas van Urenco, een kentering in het denken over kernenergie. Het wordt meer en meer een noodzakelijk onderdeel in het omschakelen naar duurzame energie. Zo worden fossiele brandstoffen, die CO2 uitstoten, overbodig. De CO2-uitstoot is de hoofdoorzaak van de klimaatverandering.
In Nederland uit die kentering zich in een regeerakkoord waarin is vastgelegd dat er rond 2035 twee nieuwe kerncentrales moeten zijn naast de bestaande in Borsele. In december sprak het kabinet een voorkeur uit voor Borsele als plek voor de nieuwbouw, met de Maasvlakte als een eventueel alternatief.
Lees ook: Werkgevers Europa: 'Energiecrisis funest voor bedrijfsleven'
Landen spreiden risico met kernenergie
De internationale ontwrichting door de Oekraïneoorlog heeft volgens Louter een extra argument ten gunste van kernenergie naar voren gebracht. Het besef is doorgedrongen dat landen het risico moeten spreiden en niet van één vorm van energie, afkomstig uit één regio, afhankelijk mogen zijn. Dat maakt hen te kwetsbaar.
De problemen die Duitsland nu ondervindt, spreken volgens hem boekdelen. Het land met een groene regering besloot alle kerncentrales te sluiten en wilde klimaatdoelstellingen halen met zonne- en windenergie en energie uit gas. Toen de gaslevering vanuit Rusland stokte, zag het land zich genoodzaakt volop terug te grijpen op steen- en bruinkool.
Duitsland geen voorbeeld in energiecrisis
„Duitsland is op dit punt absoluut geen gidsland”, stelt Louter in het AD. België doet het wat hem betreft iets beter, doordat het land op zijn schreden terugkeerde en heeft besloten om twee centrales voorlopig toch open te houden. Maar veel verstandiger volgens hem handelde bijvoorbeeld Frankrijk door van meet af aan de productie van kernenergie te vergroten om CO2-neutraal te kunnen worden. „Om succesvol onze klimaatdoelen te kunnen halen, heb je alle CO2-arme bronnen nodig. Dus wind-, zon- én kernenergie.”
Louter heeft zich daarom ook nooit zorgen gemaakt over het instorten van de markt voor verrijkt uranium, bewegingen als in Duitsland ten spijt. Urenco levert verrijkt uranium aan 19 landen wereldwijd, goed voor zo’n 150 kerncentrales. Ook al heeft het concern een verrijkingsfabriek in de VS, een groot deel van het geproduceerde materiaal uit Almelo - twee derde - gaat naar dat werelddeel.
Om succesvol onze klimaatdoelen te kunnen halen, heb je alle CO2-arme bronnen nodig. Dus wind én zon én kernenergie
Goed beveiligde kerncentrale
Urenco ligt aan de oostkant van Almelo. Het bedrijfsterrein is omheind met hoog hekwerk met prikkeldraad en alleen toegankelijk na een uitgebreide veiligheidscheck. Bezoekers moeten bijvoorbeeld hun smartphones inleveren, omdat de centrifugetechnologie die het bedrijf gebruikt staatsgeheim is.
Het bedrijf is in Almelo terechtgekomen vanwege de stabiele ondergrond die een vereiste is voor de centrifuges en het verrijkingsproces. Daar kwam bij dat de regering Twente wilde helpen vanwege de grote werkloosheid in de regio.
1970 geldt voor Urenco als startdatum. Toen werd het zogenoemde Verdrag van Almelo getekend dat de productie mogelijk maakte, gekoppeld aan een stelsel van internationale veiligheidsmaatregelen en toezicht.
Streng toezicht
Een belangrijke voorwaarde die nog altijd geldt, is dat Urenco alleen mag leveren aan landen die het non-proliferatieverdrag hebben ondertekend tegen de verspreiding van kernwapens. Onderdeel van het toezicht is de mate van verrijking. Zou het uranium geen 5 procent worden verrijkt zoals Urenco doet, maar vele malen verder, dan kan het geschikt worden voor kernwapens.
Urenco ondergaat jaarlijks 20 inspecties van het internationale atoomagentschap IAEA en de Europese gemeenschap voor Atoomenergie Euratom.
Lees ook: Herman Molenaar: van topman bij ‘prachtbedrijf’ Vanderlande naar vechter voor leefbare planeet
Controle op straling
Wie de fabriek bezoekt, moet speciale werkschoenen aantrekken en na afloop schoenen, handen en voorwerpen die in contact met de grond zijn geweest, laten scannen op radioactiviteit. Urenco houdt in de gaten hoeveel straling medewerkers oplopen. Ze zegt onder de normen te blijven die daarvoor gelden, zodanig dat iemand er zelfs ruim onder blijft wanneer die onverhoopt in een ziekenhuis zou moeten worden geröntgend.
Louter wijst in een koude hal vol cilinders van twee formaten een kleinere aan. Klaar voor transport zit hierin verrijkt uranium als vaste stof. „In deze cilinder zit genoeg om een half miljoen huishoudens een jaar lang van stroom te kunnen voorzien”, zegt Louter. Urenco in Almelo levert jaarlijks 500 van deze cilinders.
Het knistert in de hal. Louter zegt dat het geluid uit de cilinders komt. Het verrijken van uranium gebeurt bij hogere temperatuur, omdat de stof daarbij gasvormig wordt. Daarna kristalliseert het weer bij het afkoelen en dat veroorzaakt het tikkende geluid.
Als een Joint Strike Fighter
De grondstof uranium die in mijnen wordt gedolven, wordt verrijkt door het in gasvorm door groepen van honderden centrifuges te sturen. Door ze met hoge snelheden - vergelijkbaar met de omwentelingssnelheid van de motor van de Joint Strike Fighter - rond te slingeren, worden zwaardere van lichtere deeltjes gescheiden. Details van het productieproces mag Urenco niet prijsgeven.
Het gaat Urenco om de lichtere deeltjes. Die zijn splijtbaar en kerncentrales hebben deze nodig om de kettingreactie op gang te houden in het proces van kernsplitsing. Er blijft een radioactieve reststof over die of herbruikbaar is, of wordt opgeslagen op het terrein van COVRA in Zeeland, de enige plek in Nederland waar radioactief afval langdurig wordt opgeslagen.
Jaarlijks doen 2000 tot 3000 bezoekers een rondleiding bij ons. Ze lopen als ambassadeur de poort uit
In Nederland is afgesproken dat de regering in 2100 een besluit neemt over het uiteindelijk ondergronds opslaan van radioactief afval vanaf het jaar 2130. Volgens Louter worden zijn de gevaren van radioactief afval van kernenergie goed te managen. Dit gebeurt wereldwijd op een veilige manier.
Straling van afval is ‘bijna niks’
Wat er daardoor bovenop de toch al in de natuur aanwezige straling komt is volgens hem ‘bijna niks’. De twee nieuwe kerncentrales van het type ‘generatie III+-reactoren’ die in Borssele moeten komen, zijn volgens hem veilig. Ze gaan ongeveer 24 terrawattuur (TWh) aan elektriciteit produceren. Dit is 9 tot 13 procent van het totale energieaanbod in 2035.
De beveiliging van het Urenco-terrein in Almelo is niet bewapend. Louter prijst zich er gelukkig mee dat er in Nederland geen militairen met geweren aan de poort hoeven staan. Een paar keer per jaar staat er een handjevol demonstranten tegen kernenergie aan de poort. Soms gaat hij met ze in gesprek, vaak ook niet. „We kunnen elkaar toch niet overtuigen.”
Het zijn voor hem overwegend bekende gezichten geworden, met inmiddels een grijze bos haar. Afgelopen jaar maakten ze een fietstocht langs diverse bedrijven die onderdeel zijn van de kernenergieketen, zo ook Urenco. Jaarlijks doen ook 2000 tot 3000 bezoekers een rondleiding bij Urenco. Louter: „Twee derde van Nederland is voor kernenergie.”
Lees ook: Energiebesparingsplicht: dit moet je voor 2023 regelen
