Energietransitie: de impact op en kansen voor ondernemers

Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het Centraal Planbureau (CPB) hebben gerekend aan de voorstellen van de klimaattafels als onderdeel van het voorlopige Klimaatakkoord. Belangrijkste conclusie is dat ondanks extra maatregelen de doelstelling voor de CO2-reductie van 49% in 2030 waarschijnlijk niet gehaald gaat worden, zegt PBL. Tweede conclusie is dat met de extra maatregelen de inkomenseffecten voor huishoudens negatief zijn. CPB komt op een gemiddeld inkomensverlies van 1,3% per 2030. Bij elkaar opgeteld betekent dit dat méér maatregelen nodig zijn om de doelen te halen. De Europese Unie als geheel stevent af op een CO2-reductie van ruim 50% in 2030 en Nederland kan daar niet bij achterblijven.

Miljarden voor de energietransitie

De rekensommen zijn amper te volgen, want bij berekeningen gaat het om nieuw, extra beleid. Maar waar praten we over, in totaliteit? Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN), tegenwoordig onderdeel van TNO, komt op een bedrag van zo’n 100 miljard tot 2030. Dit bedrag omvat zowel investeringen als subsidies, als uitgaven aan onderhoud en beheer. Let op, het gaat hier om overheidsuitgaven. De private sector bestaande uit bedrijven en investeerders gaan ook een steentje bijdragen, alleen al vanwege de verdienkansen van energiebesparing, hernieuwbare energie en CO2-reductie.

Door de overgang van een fossiele, lineaire economie naar een circulaire, duurzame economie ontstaat een verschuiving van productiemethoden die gepaard gaat met een enorme shift in werkgelegenheid. De afname van het gebruik van fossiele brandstoffen gaat duizenden banen kosten. De overslag van kolen in de Rotterdamse haven kent een einddatum. Duizenden werknemers van Gasunie en de NAM kunnen wat anders gaan doen. De garagehouder op de hoek die je auto een beurt geeft, heeft bij de massale komst van de onderhoudsvrije EV het nakijken.

Daartegenover staan de gevolgen van al die investeringen. Zo ontstaat in industriële clusters in de Eemshaven en in Zeeland het begin van de waterstofeconomie. Het aantal werkzame personen in wind- en zonne-energie beloopt al de 15.000 FTE. De miljarden voor versteviging en uitbreiding van het elektriciteitsnet creëren meer werk dan de netbeheerders aankunnen. Infrastructuur voor duurzame energie, logistieke netwerken voor hergebruik en recycling, de installatiesector die gebouwen en woningen onder handen gaan nemen; het kan niet op!

Wereldwijd worden al grote hoeveelheden geld gepompt in hernieuwbare energie en nieuwe, duurzame productiemethoden. Daarmee verandert het speelveld voor de ondernemer. Wanneer duurzaam de norm wordt kan een bedrijf niet achterblijven. De inkoop van energie, de uitstoot van het productieproces en de inzet van grondstoffen wordt bepalend voor een toekomstbestendige ondernemingsstrategie.

Personeelstekort kan transitie vertragen

De Nederlandse Vereniging voor Duurzame Energie (NVDE) heeft ECN gevraagd de consequenties voor de werkgelegenheid te onderzoeken. De verwachting is dat tegenover een fors banenverlies in de fossiele sector, een veelvoud aan banen zal ontstaan als gevolg van het klimaatbeleid. In totaal komt er 42.000 tot 78.000 FTE aan nieuwe werkgelegenheid bij, tegenover een verlies van 6000 tot 11.000 FTE in de olie- en kolensector, schrijft NVDE.

Deze banen zitten in projectontwikkeling voor duurzame energie en infrastructuur, in de bouw- en installatiesector voor verduurzamen van gebouwen en woningen, maar ook in mobiliteit, in diensten en in de levering van materialen. Daarnaast ontstaat nieuwe werkgelegenheid voor onderhoud en beheer.

ECN heeft geprobeerd een aanname te doen voor de werkgelegenheidsontwikkeling in een aantal sectoren. Per bedrijfstak is gekeken naar de verandering van de arbeidsvraag. Ondernemers zullen hierop moeten anticiperen. Tijdig kunnen veranderen is cruciaal om te kunnen overleven, stelt ECN.

• Energiebedrijven, productie en netbeheer +/-5%

• Bulkoverslag kolen -22%

• Olieproducten keten -10%

• Garagebedrijven -4%

• Installatiesector +16%

• Grond- weg en waterbouw +17%

• Metaal- en elektrotechnische industrie +2%

• Bouwmaterialenindustrie +1%

• Technisch advies +5%.

Probleem is echter dat nu al sprake is van personeelskrapte, in allerlei sectoren. Vooral de vraag naar technisch personeel is groot.

Olof van der Gaag, voorzitter van de NVDE zegt: ‘Voor elke fossiele baan die er verdwijnt, komen er ongeveer zeven klimaatbanen terug.’ Van der Gaag waarschuwt nu al na te denken wie al die vacatures moet gaan vervullen. Technisch personeel is schaars. Techniek Nederland, voorheen Uneto-VNI, sluit zich daar bij aan. Voorzitter Doekle Terpstra: ‘We hebben veel meer technici nodig met green skills. Die kunnen we alleen opleiden als er meer aandacht komt voor het technisch beroepsonderwijs.’

Mensen die zich voorbereiden op of overstappen naar een technisch beroep hebben de komende decennia gegarandeerd werk. En daar zit de pijn: zonder voldoende handen komt de net ingezette energietransitie knarsend tot stilstand.

Wil je als ondernemer volop de kansen van de energietransitie pakken, dan zul je nu al moeten anticiperen. Bekijk waar je onderscheidend vermogen ligt en hoe je de impact daarvan kunt vergroten. Voorop lopen kost geld, maar in de transitie naar een duurzame economie zit precies daar je verdienvermogen.