Innovatiekracht volgens Peter Wennink (ASML): 'Overheid zou van VS en China moeten leren'

De tijd waarin ASML dat anonieme Brabantse bedrijf was dat bijna stiekem baanbrekende chiptechnologie ontwikkelde, lijkt achter ons te liggen. Zeker in Nederland heeft de bouwer van chipmachines veel aan bekendheid gewonnen. Dat is voor een groot deel te danken aan topman Peter Wennink. De nummer zeven in de top 200 van meest invloedrijke Nederlanders treedt vaak naar voren als gezaghebbend woordvoerder van de hightech.

Welbespraakt legt hij in tv-programma's als Buitenhof het belang van innovatie en de maakindustrie in Nederland uit. In onder meer het bestuur van de Technische Universiteit Eindhoven en als lid van de stuurgroep Groeifonds gebruikt hij zijn invloed om dat belang te dienen.

Gevraagd naar zijn visie toont hij zijn mobiele telefoon op het computerscherm via welke het interview met het AD plaats heeft. Het is een envelop vol chips die de innovatie belichamen van zijn bedrijf. De wet van Moore, die zegt dat die chips iedere twee jaar twee keer zo geavanceerd worden, brengt ASML nagenoeg eigenhandig in praktijk.

Hoe is het gesteld met Nederland als innovatief land?

,,De investeringen in onderzoek en ontwikkeling liggen in Nederland bijna op het Europese gemiddelde. Maar wereldwijd blijven we achter. We halen niet eens 2,5 procent van het nationaal inkomen, terwijl dat minimaal drie procent zou moeten zijn. Nederland is nog steeds een land met veel handel, logistiek en transport. In die sectoren is minder geld voor innovatie, omdat daarin de toegevoegde waarde kleiner is. In Duitsland, met een meer dominante maakindustrie, is veel meer onderzoek en ontwikkeling nodig en dat land scoort dan ook hoger. Als je hier alleen naar de maakindustrie kijkt, zie je dat er veel wordt gedaan door de overheid en zeker door bedrijven.''

Hoe belangrijk is innovatie?

,,Innovatie is nodig om niet in welvaart terug te gaan. Waarde creëren door bedrijven samen met kennisinstellingen embryonale ontwikkelingen tot wasdom te laten brengen. In sleuteltechnologieën zoals gezondheidszorg, materialen, nanotechnologie, fotonica en robotica. In de Brainport-regio en ook in Twente ligt de toekomst van de maakindustrie. Hier zijn de investeringen dan ook dik boven de drie procent van het nationaal inkomen."

Welke trends zie je in Brainport en Twente?

,,Philips was in het natuurkundig laboratorium met te veel tegelijk bezig. Daar hebben we veel van geleerd en al die spin-offs van Philips weten nu dat ze moeten focussen. Dat doen wij, maar ook het huidige Philips, NXP, Signify en de vele andere bedrijven die ontstaan zijn vanuit Philips. Ook DAF heeft zichzelf heruitgevonden. Het is mooi om te zien dat vanuit de grote problemen door de saneringen bij Philips en het faillissement van DAF begin jaren 90, zo veel innovatie is ontstaan."

Wat zijn de sterke kanten van de twee regio's?

,,Twente en Brainport hebben een natuurlijke neiging tot samenwerking. We konden bij de pakken neer gaan zitten of er iets aan doen. Als je in de penarie zit, dan zoek je elkaar wel op. Een voordeel was dat al die spin-offs elkaar al kenden. Ook waren we thuis bij de Technische Universiteit Eindhoven. Ook wij zijn in die periode op de been gebleven dankzij samenwerking. Als ik in Twente ben, zie ik dezelfde mentaliteit en daarom zitten er veel van onze toeleveranciers."

Kunnen we de concurrentie met China en de VS aan?

,,Europa loopt achter op China en de Verenigde Staten. Dat komt omdat ze daar heel andere systemen hanteren. In Amerika wordt immoreel veel geld verdiend door investeerders en topmensen van de grote tech bedrijven. Het mooie daar is dat bijna al dat geld opnieuw wordt geïnvesteerd in technologie. Door ondernemers die zich er intensief mee bemoeien. Als je dat vergelijkt met Nederland, dan zie je dat hier het geld door de hoge belastingen meer bij de overheid zit. Organisaties als Invest-NL en de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij beslissen hier. Dat zijn geen ondernemers, maar bankiers, juristen en accountants. Dat zorgt voor heel verantwoorde investeringen, maar wel voor investeringen zonder zoiets als ondernemersintuïtie. Dus zonder grote risico's, maar ook zonder echt grote successen."

,,China is centraal geleid en werkt compleet anders. Er leven een half miljard Chinezen onder de armoedegrens en om meer waarde te creëren, voert het land een tech-oorlog. Hier is het de overheid die met enorme zeer gerichte investeringen de innovatie stimuleert. Dat gaat met de lichtsnelheid en zonder ruis ertussen."

Welke rol zou de Nederlandse overheid moeten spelen?

,,De overheid zou van de VS en China moeten leren. Méér geld steken in kennis en risicovolle bedrijven. Er moet meer ondernemersmentaliteit zijn. Dus ook financieren op basis van intuïtie over waar waarde gecreëerd kan worden."

Welke rol speelt ASML bij het stimuleren van innovatie?

,,Om te beginnen besteden wij 40 tot 45 procent van ons budget aan onderzoek en ontwikkeling, dit jaar geraamd op 2,2 miljard euro. Een groot deel daarvan gaat de regio's in. Bovendien stimuleren we onze leveranciers om niet simpelweg vanaf tekening te werken, maar zelf mee te denken en werken aan de ontwikkeling. Ze zitten bij ons aan tafel en zo stimuleer je samenwerking en innovatie. Verder participeren we in instellingen als Hightech XL, Make Next Platform en andere netwerken."

Wat kunt u zelf doen als lid van de adviescommissie Groeifonds, met een investeringsbudget van 20 miljard euro in vijf jaar?

,,Reken maar, in dat Groeifonds gaan we ook met ondernemers-intuïtie te werk. Zo ga ik er wel mee om, en ik denk veel van de collega's in de adviescommissie. Als je gegarandeerd rendement wilt, dan moet je iets anders gaan doen. Zo kijken we ook naar de projecten in de regio's. Brainport en Twente moeten zich bij uitstek aangesproken voelen om met voorstellen te komen. Het gaat erom dat er waarde wordt gecreëerd."

Maakt het plan van 1 miljard euro voor een zelfrijdende OV verbinding van de campussen in Brainport kans?

,,Ik heb de details hiervan nog niet. Bovendien, als ik er persoonlijk bij betrokken ben, beslis ik niet mee. Maar als het een toekomstgericht project is met kunstmatige intelligentie, sensortechnologie en nieuwe mobiliteit, dan geven mijn collega's het zeker een kans."