Bedrijven testen IQ en karakter van sollicitanten: ‘Ga niet overdreven oefenen’

,,Met een assessment onderzoekt een bedrijf objectief wat kandidaten kunnen”, zegt Erik Neimeijer, psycholoog bij Talentem Assessments, tegen het AD. ,,Als je een goede werknemer aanneemt, maar deze op de verkeerde plek zet, dan kost dat je veel tijd en geld. Een assessment helpt werkgevers de juiste mensen voor de juiste rol aan te nemen.”

Assessments worden voor allerlei soorten bedrijven en functies ingezet, zegt Neimeijer. ,,Bij de werving voor leidinggevende functies komen assessments nog het meest voor. In die rollen zijn collega’s afhankelijk van jou en is je invloedssfeer groot. Als jij problemen creëert, dan is de kans groot dat andere werknemers vertrekken. Het is dus extra belangrijk dat iemand daar goed op zijn of haar plek zit.”

Er zijn veel manieren waarop werkgevers assessments inzetten, vertelt sollicitatiecoach Margreet Jonker. ,,Dit kunnen IQ-tests en persoonlijkheidstests zijn, maar bijvoorbeeld ook pitches, rollenspellen of assessments gericht op een specifieke vaardigheid die belangrijk is voor de functie.”

,,Bij het maken van een assessment voor een sollicitant, beginnen we allereerst met een contextbepaling bij de werkgever”, aldus Neimeijer. ,,Wat houdt de functie in, wat is de sfeer op de werkvloer, wat speelt er binnen een bedrijf, wil je dat iemand uiteindelijk doorgroeit? Dat zijn allemaal zaken die meespelen.”

Daarna staat er een dag gepland met de sollicitant zelf. ,,Ze vullen meerdere persoonlijkheidstesten in”, aldus Neimeijer. ,,Daarop volgen diverse capaciteitstesten, wat beter bekend staat als een IQ-test. Wanneer het relevant is voor de baan, bijvoorbeeld bij leidinggevende functies, kunnen er ook rollenspellen ingezet worden.”

Leidraad voor het gesprek

Ook voor uitzendwerk kun je gevraagd worden mee te doen aan tests. Wie bij Randstad solliciteert doet eerst een online test die inzicht geeft in de talenten van de sollicitant, zegt Mariette Croon-Kruidenier, senior talent acquisition specialist bij Randstad. ,,Wij gebruiken die test niet om iemand te selecteren, maar de resultaten dienen als leidraad voor ons gesprek. Het kan bijvoorbeeld gebeuren dat de persoonlijkheidstest uitwijst dat iemand detailgericht is, maar dat diegene solliciteert op een rol waarbij er continu snelle beslissingen genomen moeten worden.”

Dat helpt bepalen of een rol wel goed past bij de de persoonlijke voorkeuren van de sollicitant, stelt Croon-Kruidenier. ,,Dan vragen we diegene: vind je zo’n functie wel prettig? Misschien wil de sollicitant dat graag bij zichzelf gaan ontdekken, of weet diegene eigenlijk al: daar ga ik ongelukkig van worden. Door daarover in gesprek te gaan zet je iemand sneller op de juiste plek neer.”

Is het mogelijk om je voor te bereiden op een assessment? ,,Je voorbereiden kan altijd”, zegt Jonker. ,,Dat geldt vooral voor de capaciteitentest. Er zijn online allerlei voorbeelden te vinden van testen die je zou kunnen krijgen. Weet je nog niet welk soort assessments je gaat krijgen? Dan kun je dat gerust aan je contactpersoon vragen.”

Bij het maken van een capaciteitentest is het vooral goed om te oefenen met de vraagstukken die daar regelmatig in voorkomen, vertelt Croon-Kruidenier. ,,Je krijgt vaak reken- en figurenreeksen en dergelijke. Als je weet hoe die in elkaar steken, ben je in ieder geval niet de eerste tien minuten van de test bezig met uitvogelen wat er precies van je verwacht wordt.”

Een capaciteitentest te slim af zijn door veel te oefenen, gaat je echter niet lukken. Croon-Kruidenier: ,,Je kunt wel wat vaardiger worden in het beantwoorden van het soort vragen dat je krijgt. Maar het gaat je gemeten werk- en denkniveau niet echt beïnvloeden.” Een half uurtje oefenen is voldoende. ,,De kans bestaat dat je juist gespannen wordt door overdreven veel te oefenen. Lees je in, maar zorg dat je er verder blanco in gaat.”

Sociaal wenselijke antwoorden

Een veelgemaakte fout is dat kandidaten zich bij een persoonlijkheidstest en rollenspel anders voordoen dan ze zijn. ,,Ze gooien er vaak een schepje bovenop, karaktertrekken en antwoorden worden overdreven”, zegt Jonker. ,,Wanneer iemand bij een rollenspel als manager getest wordt op autoriteit, maar dat eigenlijk niet bij diegene past, dan zal de sollicitant uiteindelijk door de mand vallen.”

Bij persoonlijkheidsvragenlijsten gaat het om een zelfbeoordeling, zegt Croon-Kruidenier. ,,Je eerste ingeving is meestal de beste. Als je als kandidaat te veel gaat nadenken of je beter of anders voordoet dan je bent, zal je dit ook terugzien in de resultaten.”

Om dit voor te zijn stelt Randstad sollicitanten voor een assessment eerst gerust. ,,We drukken hen van tevoren op het hart dat het niet nodig is om sociaal wenselijke antwoorden te geven. We hebben geen waardeoordeel over hun talenten en vertrouwen erop dat ze zichzelf goed kennen. Daarnaast geven we ze altijd de kans om de resultaten naderhand toe te lichten.”

Neimeijer: ,,Als je jezelf anders voordoet dan je bent, dan houd je zowel jezelf als de werkgever voor de gek. We gaan ervan uit dat je zelf ook graag een rol wilt waar je je goed op je plek voelt. Hoe accurater het beeld is dat uit je assessment komt, hoe beter dat jou gaat helpen.”

Gevaar laks over te komen

Het belangrijkste dat je kunt doen ter voorbereiding, is ervoor zorgen dat je uitgerust aan je assessment begint. Neimeijer: ,,Het is natuurlijk spannend, omdat je in een onnatuurlijke situatie zit. Je wordt in een kamer gezet, waarin je oefeningen moet doen terwijl er iemand op je let. Maar probeer ontspannen te blijven en jezelf niet te druk te maken. Maak het niet groter dan het is.”

Sommige sollicitanten onderschatten juist de invloed van een assessment, ziet Jonker. ,,Neem het wel serieus, anders loop je het gevaar laks over te komen of een uitslag te krijgen die niet bij je past. Ga dus ook, net zoals je voor een normaal sollicitatiegesprek zou doen, in gepaste kleding naar de afspraak. Neem ook jezelf serieus.”

Wanneer uiteindelijk blijkt dat het assessment niet aansluit, dan moet je misschien tot de conclusie komen dat deze functie simpelweg niet voor jou persoonlijk weggelegd is. ,,Ook dat is waardevolle informatie”, zegt Jonker. ,,Je haalt voor jezelf altijd wel iets uit een assessment.”