Bedriegen zat bij Jumbo-afperser in de genen

De man die het Jumbo-concern maandenlang probeerde af te persen, Alex O., staat maandag voor de rechter. Hij blijkt het spoor van zijn vader te hebben gevolgd - en sleepte ook zijn eigen zoon mee in zijn val. Het AD maakte een reconstructie van een criminele mislukking.

Een kookwekker. Waarom ligt hier een wit emmertje met een kookwekker? De Groninger die op 8 mei kort voor middernacht een wandelingetje maakt over de Wilhelminakade, vertrouwt het niet. Hij twijfelt, maar belt dan toch de politie.

"Ik hoorde er de volgende ochtend van", vertelt Anrico Maat, directeur van het Jumbo-filiaal waar het emmertje naast lag. "Een explosief dat niet was afgegaan, met een kookwekker erin... Niemand begreep waarom het daar lag. We hadden totaal niet het idee dat het iets met ons te maken had.'' De politie neemt de vondst serieus. Het mislukte projectiel wordt minutieus onderzocht. Veel levert het nog niet op: hooguit dat in het emmertje eerder kipkerrie zat. Wie het projectiel heeft neergelegd, en waarom, is onduidelijk. Pas later zal blijken dat de dader zijn daad al heeft aangekondigd in een mail aan het Jumbo-concern - maar een verkeerd mailadres heeft gebruikt. Het bericht is nooit aangekomen.

50 jaar is Alex O. nu, maar nog altijd is zijn leven een rommeltje. Hij heeft niet eens een eigen woning. De laatste tijd verblijft hij vooral bij bekenden, die hem wel een tijdje onderdak willen geven. Soms zijn ex-vriendin, soms een vriend. Een baan heeft hij niet. Nooit gehad ook.

Eigenlijk is het nooit anders geweest. Als kind al stond zijn leven in het teken van de misdaad. Door zijn vader, Theo, die overal en altijd een spoor van vernieling achterliet. Pa was een geboren oplichter. Hij verkocht bakken afgetrapte schoenen als nieuw, lichtte mensen op met zogenaamde hulptransporten naar Polen, verkocht mensen zijn autobiografie die hij nooit geschreven had. Ook Alex koos het criminele pad: als puber belandde hij al eens in een jeugdgevangenis vanwege 'vechtpartijtjes'.

Op 31 mei horen bewoners van het Overwinningsplein in Groningen een enorme knal. Pas de volgende dag, als de politie bewakingsbeelden bekijkt, blijkt wat er gebeurd is: een man heeft 's nachts een pakketje tegen een raam van het Jumbo-filiaal gelegd. Een paar minuten later gaat het af. Een ruit raakt beschadigd. Agenten vinden allerlei stukjes plastic. Het blijken de restanten van een Leifheit- kookwekker.

Bedrag in bitcoinsDe volgende dag wordt duidelijk dat er een verband is. De dader stuurt opnieuw een bericht, maar nu via het reactieforum van politie.nl. De afzender maakt duidelijk dat hij nog maar net begonnen is, en dat hij snel duidelijk zal maken wat hij van plan is. Vier dagen later komt op het hoofdkantoor van het Jumbo-concern, in Veghel, een brief binnen. De dader eist een fors bedrag in het digitale betaalmiddel bitcoins. En snel, anders zullen er nog veel gekkere dingen gebeuren.

Echt heftigHet is geen loos dreigement. De volgende dag stuurt de onbekende een nieuw bericht via politie.nl, om 4 minuten over 12 in de middag. De boodschap: er ligt een explosief in de Jumbo bij het Euroborg-stadion. Die wordt nooit gevonden, maar de paniek is er niet minder om. "Toen werd het écht heftig,'' zegt Maat. "Iedereen moest die middag direct het pand uit, mensen met kinderen lieten zelfs hun buggy achter. We begrepen op dat moment: het is menens.''

Eigenlijk is Den Haag zijn stad. Zijn moeder woont er nog steeds. Maar Alex O. komt er niet meer zo graag, sinds hij er in 2006 met zijn broer een autorijschool bedreef. Honderden Hagenaars schreven zich in en betaalden - maar toen verdwenen de broers plotseling. Driehonderd gedupeerden, 200.000 euro. Maar Alex kwam er mee weg, door de zaak als een gewoon faillissement af te doen.

Ze hadden niet lang hoeven nadenken over het plan. Want vader Theo had in de jaren zeventig en tachtig precies hetzelfde gedaan. 'Rijschool 't Haagje' heette het bedrijf van pa, en honderden leerlingen betaalden voor lessen die ze nooit kregen, zowel in Oss als in Groningen. Pa wist wel hoe je mensen bedondert.

De politie zet nu maximaal in op de zaak. Dertig rechercheurs storten zich op het onderzoek, geleid door commandant Rob Vos. Een geboren Twent met bijna 30 jaar politie-ervaring. Vos maakt de top van het Jumbo-concern duidelijk dat de veiligheid in het geding is. Vanaf nu worden alle Jumbo-filialen in Nederland in de gaten gehouden.

Iedereen op scherp"Iedereen stond op scherp,'' zegt supermarktbaas Maat. "Een medewerker van ons zag bijvoorbeeld twee keer in korte tijd dezelfde auto langs een filiaal rijden. Meteen de politie ingelicht. Het bleek een auto van de recherche, die het pand in de gaten hield...''

Het concern denkt mee met de politie. Maat: "We hebben alle informatie gegeven die de politie wilde: wie er ontslagen was, winkeldieven met wie we ruzie hadden gehad. Maar we hadden geen idee om wie het kon gaan.''

Eén spoor heeft het politieteam van Rob Vos wel: de kookwekkers die in de twee projectielen zaten. Wit en grijs waren ze, van het merk Leifheit. Die blijken bijna uitsluitend te worden verkocht in filialen van Blokker. De twee Blokkers in Groningen blijken er in de afgelopen maanden 170 te hebben verkocht. Het is een van de meest concrete aanknopingspunten, en dus gaan agenten in de eerste week van juli langs bij alle 170 kopers. Wie de kookwekker nog in huis heeft, valt meteen af. Maar dertig mensen kunnen de wekker niet tonen. Voor het team zijn zij vanaf nu 'interessante personen'.

Tegenover die rijschool van vader Theo, in Groningen, stond een supermarkt. Alex O. weet nog hoe hij er als kind naar keek. En hoe hij er later, als twintiger, een roofoverval liet plegen die zijn leven voorgoed zou veranderen.

Hij was nog jong, maar speelde al een belangrijke rol in een groep Groningse overvallers. Ze beroofden zelfs banken. Alex ging meestal niet mee, maar organiseerde de boel: de wapens, de communicatieapparatuur, de vluchtwagens.

Juist in die supermarkt ging het mis, op de laatste dag van 1992. Een van de leden uit de bende van Alex zou een geldloper van geldtransportbedrijf Brinks beroven, op het moment dat die het geld van de supermarkt kwam ophalen. Maar het liep uit de hand: de berover schoot de geldloper door het hoofd. Die raakte zwaargewond. Justitie zette groot in op de zaak en rolde de bende op. Alex O. kreeg de zwaarste straf: 14 jaar cel.

Een medewerker van de Jumbo aan de Veemarkt in Zwolle opent op 's ochtends 1 juli de post. Ze vindt een verjaardagskaart. Als ze de kaart opent, klinkt een liedje: 'Dans je de hele nacht met mij'. Maar er zit ook iets heel anders in de envelop. Het blijkt explosieve vloeistof, die niet is afgegaan, maar de medewerker ernstig had kunnen verwonden.

De dader blijft duidelijk maken dat hij geld eist. Op 3 en 8 juli stuurt hij nieuwe berichten via politie.nl, en in de laatste week van juli nog drie keer. Steeds opnieuw is de boodschap: betalen, anders gebeuren er gekkere dingen.

Sherlock HolmesRob Vos en zijn team besluiten dat het tijd is voor een volgende stap. Bij hoge uitzondering besluiten ze het publiek in te schakelen - niet om te vragen naar informatie, maar om mee te rechercheren. "De politie verwacht niet dat u Sherlock Holmes gaat uithangen,'' zegt Rob Vos tijdens een persconferentie. ,,Maar het verzoek is helder: mensen, denk mee in het Jumbo-onderzoek.'' Vos ontkent dat het team op dood spoor zit, maar zegt nog geen idee te hebben wie de dader is.

Toch heeft de politie inmiddels wel degelijk een spoor. Want een van de dertig mensen die een Leifheit-kookwekker kochten, maar die niet meer konden tonen, blijkt een opmerkelijk verleden te hebben. Zijn criminele cv is indrukwekkend - en bedriegen zit in zijn familie. Is deze man de Jumbo-bomber?

Na het avontuur met de autorijschool gaat Alex terug naar Groningen. Dicht bij zijn zoontje Jaell, die een behoorlijk getalenteerde voetballer blijkt. In 2011 wordt het ventje zelfs opgepikt door SC Heerenveen. Alex heeft nog een oudere zoon, maar is vooral gek van Jaell: hij bezoekt elke wedstrijd, filmt alles en zet de samenvattingen trots op YouTube. Maar Jaell breekt niet door en moet terug naar de amateurs.

Een baan heeft Alex nog steeds niet - die wil hij ook niet. Een eigen huis trouwens evenmin, hij staat ook niet ingeschreven bij de gemeente. Soms woont hij bij de moeder van Jaell. Maar als die relatie weer eens is geknapt, trekt Alex in bij de vriend van zijn zus.

Stortvloed aan reactiesDe oproep van de politie levert een stortvloed aan reacties op: liefst 671 mensen denken mee. Soms met een korte tip, soms met een uitgebreide analyse. Wraak is volgens de meeste meedenkers het motief: de Jumbo-bomber is vast een gefrustreerde medewerker, of een gepakte winkeldief. Onderzoeksleider Vos bedankt de vele tipgevers op tv. ,,Ik kan iedereen niet genoeg bedanken voor de betrokkenheid.''

Maar achter de schermen focust zijn team inmiddels steeds meer op één verdachte, die helemaal niet bij Jumbo werkt, maar simpelweg op geld uit is. Een ervaren crimineel, die al een flink deel van z'n leven in de gevangenis doorbracht. Agenten volgen hem vanaf dat moment dag en nacht.

Het wachten is op een nieuw bericht, waarmee de politie de verdachte definitief kan linken aan de eerdere communicatie. Op 9 oktober is het zover: via de site van de politie komt weer een dreigmail binnen. Vos en zijn collega's weten genoeg. Aan het begin van de avond, als Alex O. met zoon Jaell door de Nieuwe Ebbingestraat wandelt, pakken agenten hem op. Ook zijn zoon, die uiteindelijk niet zal worden vervolgd, moet mee en belandt in de cel.

Een uur later, als agenten de woning uitkammen waar Alex O. de laatste tijd verbleef, klinkt plotseling een kreet. Een van de agenten heeft iets gevonden dat Alex aan de afpersing kan linken. Buurtbewoners horen de agent roepen. 'Yes!!'