De ellenlange wachtrijen op Schiphol zijn de manifestatie van een nieuw verschijnsel op de arbeidsmarkt. Slechtbetaalde flexwerkers durven eindelijk hun middelvinger op te steken naar hun krenterige werkgevers. Jarenlang moesten werkenden met weinig opleiding machteloos accepteren dat werkgevers hun arbeidsvoorwaarden uitholden. Vliegmaatschappijen en luchthavens besteedden steeds meer werk uit aan onderaannemers die onderling een moordende concurrentiestrijd voeren. De consument wil goedkoop op vliegvakantie en dat gaat ten koste van de werkenden onder aan de arbeidsladder: koffersjouwers en beveiligers.
In het tweede weekend van de meivakantie was het op Schiphol opnieuw stervensdruk. Nederlandse vakantiegangers stonden zaterdag en zondag uren in de rij voor de detectiepoortjes en de controle van de handbagage. Er was niet genoeg personeel voorhanden om de reizigersstroom te verwerken, schrijft de Volkskrant.
Schiphol kampt ‘over de hele linie’ met een schrijnend personeelstekort, erkent een woordvoerder van de luchthaven. ‘Dat gaat van beveiligers, marechaussee, bemanning van de incheckbalies, bagageafhandelaars tot parkeerwachten aan toe.’ De grootste gebruiker van Schiphol, luchtvaartmaatschappij KLM, is naarstig op zoek naar honderd nieuwe platformmedewerkers (mensen die vliegtuigen laden en lossen en naar de taxibaan duwen).
Aan het personeelsgebrek bij KLM en andere vliegmaatschappijen kan Schiphol weinig doen, maar de luchthaven is zelf verantwoordelijk voor het inzetten van voldoende beveiligers. Schiphol heeft vijfhonderd vacatures op een gewenste personeelssterkte van vijfduizend. Het tekort aan beveiligingspersoneel om de handbagage- en reizigerscontrole uit te voeren was dit weekeinde de belangrijkste oorzaak van de lange wachtrijen.
Natúúrlijk hebben we geanticipeerd. We hebben de afgelopen tijd keihard ons best gedaan om voldoende personeel te werven, maar dat is gewoon niet gelukt
Woordvoerder Schiphol
ANVR: ‘Schiphol had gewoon beter moeten anticiperen’
Frank Oostdam, directeur van reiskoepel ANVR, verwijt Schiphol een ‘slechte planning’. ‘De reisorganisaties zagen deze drukte in januari al aankomen. Het aantal boekingen voor de meivakantie liep toen razendsnel op. Een vliegvakantie kun je maanden van tevoren boeken, dus Schiphol had gewoon beter moeten anticiperen.’ De luchthavenwoordvoerder reageert daarop met: ‘Natúúrlijk hebben we geanticipeerd. We hebben de afgelopen tijd keihard ons best gedaan om voldoende personeel te werven, maar dat is gewoon niet gelukt.’ De zegsvrouw wijst naar de krappe arbeidsmarkt als oorzaak. ‘Ook in andere bedrijfstakken zijn grote personeelstekorten: de horeca, de bouw, de zorg, noem maar op.’
Vakbondsbestuurder Herrie Hoogenboom vindt dat een slap excuus. ‘Schiphol beroept zich op overmacht, maar hoezo overmacht? Je kunt ook beter gaan betalen. Dan wordt het werk vanzelf weer aantrekkelijk.’ De FNV-bestuurder vertegenwoordigt de beveiligers waar zo’n groot tekort aan is. Hij zag het huidige personeelstekort ‘mijlenver aankomen’, want er heerst al heel lang ‘woede en ontevredenheid’ onder het beveiligingspersoneel.
Lees ook: Ineke Kooistra (The Works): ‘Maak jezelf aantrekkelijk voor werkzoekenden’
‘Beveiligers op Schiphol vallen onder dezelfde cao als mensen die een kantoor bewaken, maar het werk op een luchthaven is veel zwaarder. Het is hectisch. Je hebt geregeld te maken met reizigers die flippen en boos worden en je moet vaak urenlang staan in de mensenmassa.’ De meeste Schiphol-beveiligers werken voor onderaannemers die weinig rekening houden met specifieke roosterwensen, zoals het afstemmen van de werktijden op basisschool en kinderopvang. Het afgelopen jaar zijn veel beveiligers vertrokken. ‘Daardoor is de werkdruk voor de achterblijvers toegenomen. Dat leidt weer tot extra ziekteverzuim, waardoor de werkdruk voor de anderen nog verder stijgt. Zo ontstaat een negatieve spiraal’, zegt Hoogenboom.
Steeds hogere werkdruk, groeiende personeelskrapte
Dezelfde vicieuze cirkel van een steeds hogere werkdruk in combinatie met groeiende personeelskrapte speelt onder platformmedewerkers en bagageafhandelaars. De chaos in het eerste weekeinde van de meivakantie ontstond door een wilde staking van 150 platformmedewerkers van KLM. De koffersjouwers legden op 23 april zes uur lang het werk neer uit protest tegen de voorgenomen uitbesteding van het grondpersoneel aan een extern afhandelingsbedrijf. De stakers vrezen ontslagen en een verslechtering van hun arbeidsvoorwaarden.
‘Ik denk dat het uiteindelijk toch een kwestie van betaling is’
Zelfs de topman van een luchtvaartbedrijf toont begrip voor zulke klachten. Steven van der Heijden, bestuursvoorzitter van Schiphol-klant Corendon: ‘Ik denk dat het uiteindelijk toch een kwestie van betaling is. Loonsverhogingen zijn op den duur onontkoombaar, anders kunnen luchtvaartbedrijven geen personeel vasthouden. Koffers vanuit een bagageruim naar buiten schuiven is slecht voor rug en knieën. In een arbeidsmarkt met veel alternatieven willen mensen die baan niet meer.’
Van der Heijden zegt dat Corendon, aanbieder van vliegvakanties naar de zon, een afhandelingsbedrijf inhuurt dat zijn personeel relatief goed betaalt. ‘Wij hebben daardoor voldoende mensen kunnen aannemen voor de voorjaars- en zomerpiek. Dat andere bedrijven op Schiphol hun zaakjes minder goed op orde hebben, is ook voor ons vervelend.’
Sterk verbeterde CAO grondpersoneel
De verschuiving in de machtsverhouding tussen luchthavenbedrijven en hun personeel resulteerde recentelijk in een sterk verbeterde cao voor het grondpersoneel. De vakbonden hebben een akkoord gesloten met zes onderaannemers die voor meerdere luchtvaartmaatschappijen de bagage- en passagiersafhandeling verzorgen. Het gemiddelde uurloon stijgt de komende drie jaar van 11,80 naar 14 euro per uur. Ook krijgen de medewerkers vanaf volgend jaar een vaste onregelmatigheidstoeslag voor nachtwerk en werken op feestdagen.
Ook al zouden Schiphol en de vliegmaatschappijen de lonen fors verhogen, dan is het personeelstekort nog niet meteen opgelost.
De Schiphol-woordvoerder gaat niet in op de vraag of de luchthaven bereid is ook de lonen van de beveiligers te verhogen, om het personeelstekort op die afdeling te verhelpen. ‘De beveiligingsbedrijven hebben een aparte cao, die al eerder is afgesloten’, meldt ze per e-mail.
‘Je kunt niet zomaar een blik beveiligers opentrekken’
Ook al zouden Schiphol en de vliegmaatschappijen de lonen fors verhogen, dan is het personeelstekort nog niet meteen opgelost. ‘Je kunt niet zomaar een blik beveiligers opentrekken’, zegt Corendon-topman Van der Heijden. Voordat een nieuwe beveiliger aan de slag kan, moet hij of zij eerst een achtergrondcheck ondergaan om de vereiste Verklaring Omtrent het Gedrag te krijgen. Dat proces duurt minstens zes weken. Daarna moet de beveiliger in spe nog een interne opleiding volgen in het beheersen van menigten en de omgang met agressieve reizigers.
Personeelstekorten doen zich ook voor op andere luchthavens in Europa, waaronder Zaventem (Brussel) en Heathrow (Londen). De Britse media besteden de laatste weken veel aandacht aan de urenlange wachttijden op de luchthaven van Londen. Wat Schiphol betreft houden Van der Heijden en Oostdam hun hart vast voor de zomer. Vanaf half juli volgen er weer vijf à zes piekweekeinden op Schiphol. Niets wijst erop dat de personeelsproblemen dan verleden tijd zullen zijn. Daar is ook minister van Infrastructuur Mark Harbers niet gerust op. ‘Dit laat zich niet een-twee-drie oplossen’, zegt hij zondagmiddag tegen het ANP. ‘Ik hou de vinger aan de pols.’
De wraak van de uitgeknepen flexwerker is zoet. De luchtvaartindustrie plukte jarenlang de vruchten van de flexibilisering, maar ervaart nu voor het eerst de nadelen daarvan. Tijdens de coronapandemie werd er bijna niet gevlogen. Luchtvaartbedrijven ontdeden zich van hun flexibele schil. Nu half Nederland plotseling weer met vliegvakantie wil, worden deze voormalige Schiphol-medewerkers node gemist.
