Faillissement Hanzebank rampzalig

In de rubriek Stille getuigen koppelt historicus John van Zuijlen actuele zaken uit de regio aan nieuws uit vroeger tijden.

Een tikkeltje sensationeel was de kop wel, vorige week bij het berichtje over de sloop van het voormalige ABN-kantoor aan de Molenstraat: 'Kluisjes gekraakt', stond er. Als je dat leest, denk je meestal dat er weer iemand met een shovel een geldautomaat heeft gelicht. Maar met de kop was op zich niks mis, want in het oude ABN-kantoor waren inderdaad de kluisjes gekraakt, zij het door de slopers die gewoon hun werk deden, schrijft het Brabants Dagblad dinsdag.

Tweeëndertig jaar geleden stond er net zoiets in de krant. Toen kwam in Oss een enorme bankkluis tevoorschijn bij de sloop van het kantoor van de voormalige Hanzebank, op de hoek van de Kerkstraat en de Heuvelstraat (waar nu Sneakers zit). Het prachtige pand was zo'n beetje het vlaggenschip van de eerste gemeentelijke monumentenlijst, die werd gepubliceerd in een boekje waar het pand Heuvelstraat 2 op de omslag prijkte.

StaatssteunAfgezien van de kluizen die bij de sloop van de beide bankgebouwen tevoorschijn kwamen, hebben de oude Hanzebank en de ABN nóg een raakvlak. Beide hadden steun nodig van de staat. De Hanzebank in 1923, de ABN, toen samen met AMRO en Fortis in 2008. De Hanzebank kreeg geen geld en ging failliet, de ABNAMRO en Fortis werden genationaliseerd en bleven als staatsbank overeind.

Rampzalig voor 'kleine man'Het verdwijnen van de Hanzebank in 1923 was rampzalig voor de 'kleine man', van wie velen hun spaargeld zagen verdampen. Het verdwijnen van het monumentale pand in 1984 was een aderlating voor het Osse monumentenbestand, de zoveelste. Het prachtige herenhuis was in 1890 gebouwd door Wilhelmus Anthonius Jurgens die er nooit gewoond heeft maar het verkocht het aan zijn zwager, de wijnhandelaar Aloysius Clercx. Van 1920 tot 1923 was het filiaal van de Hanzebank er gevestigd. Daarna woonde er het echtpaar P. van Loosbroek-De Bruin waarvan hij in 1969 overleed en zij in 1977. In september 1982 kwam het op de gemeentelijk monumentenlijst, in april 1984 verdween het uit het stadsbeeld.

De Hanzebank was opgericht in 1904 om de kleine middenstander krediet te verlenen. Het was een katholieke bank voor katholieke klanten, zoals de Boerenleenbank een katholieke bank was voor boeren. In 1907 dwong de regering af, in ruil voor krediet, dat de Hanzebank ook niet- katholieke klanten aannam. Het hoofdkantoor was in Den Bosch.

Na de Eerste Wereldoorlog was de Hanzebank de op één na grootste bank van Brabant. In 1919 had de bank 19 filialen en 65 correspondentschappen. Ook in Oss was een correspondentschap, dat in 1920 werd omgezet in een volwaardig filiaal. De bank adverteerde intensief in De Stad Oss. Niet zonder succes, want in 1921 hadden 1.200 spaarders samen maar liefst 3,6 miljoen gulden spaargeld ingelegd (rente 4 procent). Ook de gemeente Oss was klant. Ze opende twee rekeningen: een voor het gemeentelijk gasbedrijf en een voor het elektriciteitsbedrijf. Bovendien leende de gemeente 300.000 gulden voor een periode van 40 jaar.

Een mooi gebaar voor de klanten was ook het aanbod om kostbaarheden in bewaring te geven in de 'brandvrije en inbraakvrije kluis'. Toen de slopers die in 1984 aantroffen, was de kluis leeg. Dat was hij natuurlijk al vanaf 1923, toen de Hanzebank onverwacht failliet ging. Er waren jarenlang valse jaarcijfers geproduceerd. Een bankbediende die op eigen houtje speculeerde met 9 miljoen bankgeld, had 264.000 gulden verspeeld en de directeur was ook frauduleus geweest.