Gevallen 'bloemenkoning' doorbreekt stilzwijgen

Toen Robert Franklin Zurel (72) 20 jaar geleden terugtrad als directeur van bloemengroothandel Zurel & Co, zei hij: ,,De tijd van de onemanshow is voorbij.'' Anno 2016 is het nog steeds een bescheiden individualist. Zurel geeft zijn levensverhaal in eigen beheer uit, doet de verkoop en promotie zelf en zorgt zelf voor de Engelse en Italiaanse vertaling.

In Opkomst en ondergang van een imperium van bloemen en planten spaart Zurel niemand. Op de achterflap typeert hij zijn lijvige boek als 'een autobiografie die doet denken aan een roman'. En als 'de geschiedenis van een familiebedrijf, die grenst aan een thriller'.

Geen uitgever durfde het aan om het boek op de markt te brengen. Te veel verhaallijnen, zeiden ze. Het oorlogsverleden van de joodse familie, zelfgemaakte gedichten, seksuele escapades. En, vooral: het bijna onwaarschijnlijke verhaal van zijn ondergang.

,,Tussen al die verhalen bestaat een verband. Ik ben gewend analytisch te denken. Dat is mijn overlevingsmechanisme.''

Een druilerige vrijdagmiddag in Aalsmeer, eind januari. In de hal van Celieplant/Bouquetnet verwerken Poolse gastarbeiders duizenden bloemen. Boven zit Zurel, gebruind door de Thaise zon, in een grote vergaderzaal.

Zurel verkocht Bouquetnet 2 jaar geleden. Als hij in Nederland is, komt hij altijd nog even langs. ,,Dit blijft mijn kindje. Mijn zoon en dochter werken hier. Bloemen zijn altijd mijn hobby geweest.''

Vanuit het raam kijkt hij uit over het veilingterrein. Ooit lag daar zijn bloemenimperium, dat sinds de oprichting (1910) door opa Samuel Zurel eerst overging naar vader Maurice, en vanaf 1983 naar Robert. ,,Mijn vader was autoritair, een perverse psychopaat. Hij loog en bedroog, zette iedereen naar zijn hand en kende geen empathie. Hij verkocht de zaak aan mij voor miljoenen te veel, zodat ik nooit die lening kon afbetalen. Ik zei tegen mezelf: stomme klootzak, je gaat ze een poepie laten ruiken. Daarna heb ik er een wereldbedrijf van gemaakt.''

Zurel somt op: hij was de man achter de eerste succesvolle kopersstaking op de veiling. En achter de vrije zaterdag, die de Nederlandse sierteeltsector redde. Achter het opkopen van anjeroogsten in Colombia en de aanschaf van de koelwagen, volgens hem vergelijkbaar met de uitvinding van de stoommachine.

De grootste

De blauwe vrachtwagens met de gouden letters rijden al snel door heel Europa. De productie groeit; Zurel wordt marktleider in Duitsland, Engeland, Oostenrijk, Frankrijk, Denemarken en Italië.

,,Ik was de grootste in m'n vak,'' zegt Zurel. ,,Iedereen kende mij. Ik stond iedere week in de Privé, was persona grata aan het hof en in Italië liep iedereen met me weg. Ik was een pionier. Maar in het jubileumboek van de veiling word ik doodgezwegen.''

Vanaf begin jaren '90 zoekt Zurel naar een troonopvolger. Maar zijn zelfgekozen kroonprins wordt na een paar maanden ontslagen.

De topman van een Deens bedrijf wordt dan naar voren geschoven als kandidaat. Terwijl Zurel al afscheid van zijn medewerkers heeft genomen, en de Deen door hem is ingewerkt, barst in juli '96 de bom. De Raad van Commissarissen maakt gebruik van een nieuwe wet (die inmiddels niet meer van kracht is), waarbij Zurel als directeur-eigenaar kan worden ontslagen.

De commissarissen bezoeken hem onaangekondigd thuis om hem zijn ontslag mede te delen, Zurel ligt ziek op bed.

Weer 4 dagen later wordt hij op verzoek van een van zijn kinderen en zijn vrouw door de politie uit huis gehaald en gedwongen opgenomen in de Valeriuskliniek. Hij zou manisch-depressief zijn.

Volgens Zurel werd hij in de val gelokt op basis van een vervalst medisch dossier. Dat vervalsen gebeurde door de huisarts van zijn vrouw, die hij met haar in bed betrapte. ,,Ik wist dat ik overspannen was en rust nodig had. Ik wilde op vakantie, mijn vrouw hield dat tegen. Het vervalste dossier ging een eigen leven leiden.''

Zurel wordt 26 dagen in de kliniek gehouden. ,,Ze wilden me volstoppen met pillen, daar deed ik niet aan mee,'' zegt hij. ,,In de Valeriuskliniek ben ik nooit door een psychiater onderzocht. Ik zat daar onterecht. Ik was niet gek.''

Als de kliniek zijn verblijf met 6 maanden wil verlengen, loopt Zurel weg. Als een 'opgejaagd dier' steekt hij zonder paspoort drie grenzen over, om in het Italiaanse Napels te eindigen. Met behulp van twee professoren (psychiatrie en psychologie), onder wie een Nobelprijswinnaar, haalt hij zijn gelijk bij de rechter en wordt zijn psychiatrische behandeling opgeheven.

Tiran

In de media wordt Zurel afgeschilderd als een 'tiran' die zijn personeel 'terroriseerde' met gele en rode kaarten, iemand met hemelbestormende plannen en een indrukwekkende collectie kunst van onder meer Herman Brood. ,,Je moet extravagant zijn om een bedrijf groot te maken,'' zegt hij. Een 'beest'? ,,Het zal wel gebeurd zijn dat ik tekeer ging. Of bruut optrad. Maar ik heb nooit een rode kaart uitgedeeld. Iedereen kreeg een tweede kans.''

Een 'tiran'? ,,Ik was goed voor mijn mensen. Iedereen deelde mee in de winst. Op een gegeven moment zei ik dat bonussen niet meer vanzelfsprekend waren. Ik was mijn tijd ver vooruit.''

Waarom hij nooit juridische stappen ondernam? ,,Dat had geen zin. Als je uit een gekkenhuis komt, gelooft niemand je.''

Uiteindelijk schrijft Zurel zijn boek, op basis van dagboekaantekeningen, verslagen en documenten. ,,Alles is bewijsbaar en met feiten onderbouwd. Mijn bedrijf, mijn koninkrijk, is mij afgepakt zonder dat ik er een cent voor gekregen heb. Het waren mensen met een onzuiver geweten en een dubbele agenda, die er belang bij hadden om mij uit de weg te ruimen. Ik daag ze uit om te reageren op mijn boek.''

Na een paar weken vakantie in Colombia strijkt Zurel zaterdag weer neer in Aalsmeer voor inmiddels zijn derde signeersessie en derde druk van de Nederlandse versie. ,,Ik ben niet uit op wraak. Ik wil dat de waarheid boven tafel komt."

Want Zurel doorstaat alles, zegt hij. Dat blijkt wel uit het lijstje van rampen en tegenslagen die hij overleefde: kogelbrieven en doodsbedreigingen, twee noodlandingen met vliegtuigen, twee gewapende overvallen, een bomaanslag op een hotel in Australië, de tsunami in Phuket, een levensgevaarlijke infectie en vorig jaar nog darm- en leverkanker.

Sinds 2004 woont Zurel in Thailand. Hij is voor de vierde keer getrouwd, nu met een Thaise. In zijn paradijs in Phuket heeft hij een zwembad en een tuin van 500 vierkante meter met de mooiste tropische bloemen. Bijna elke dag kookt hij voor een vriendengroep.

,,Ik doe wat ik leuk vind. Ik heb mezelf kunnen bedruipen door mijn kunst te verkopen. Ik heb altijd in de driver's seat gezeten. Nu ben ik opeens een gewone burger. Dat is even wennen.''

Onwaarheden

De toenmalige Raad van Commissarissen noemt het boek van Zurel een onjuiste weergave. Alleen Klaus Vink was op de hoogte van de inhoud. ,,Hij gelooft in zijn onwaarheden. We hebben hem geschorst omdat hij rare dingen deed. Op iemand die manisch is, moet je niet reageren. Triest dat hij met het boek komt.''

Ferdinand Grapperhaus, toen president-commissaris, overleed in 2010. ,,Ik vernam toen uit de eerste hand van betrokkenen dat er problemen waren rondom het persoonlijk functioneren van Zurel, die ingrijpen door de Raad noodzakelijk maakten,'' reageert Grapperhaus' zoon. ,,Hieraan ging zorgvuldige besluitvorming vooraf. Mijn vader had geen enkel ander belang dan toezien op het voorspoedige reilen en zeilen van het bedrijf Zurel.''

Zurels opvolger Carsten Andersen vindt het 'zinloos' om te reageren. ,,De commissarissen en de familie hebben niet voor niets de stappen ondernomen." Oud-commissaris Nico Léons wil niet reageren.