Bankieren met menselijke maat? Zo wil Volksbank-topman Martijn Gribnau dat laten zien

Voor Martijn Gribnau geen statige werkkamer of strak pak, zo schrijft de Volkskrant. De ceo – ‘dat vind ik een verschrikkelijke term’ – van de Volksbank zit deze vrijdagochtend in spijkerbroek achter een beeldscherm op een flexplek in de kantoortuin. Sinds anderhalf jaar werkt hij in deze toren naast Utrecht CS. ,,Een toezichthouder noemde mij ooit zelfvernietigend transparant'’, kondigt hij alvast aan, terwijl hij met een schaal koekjes in de hand het bezoek meetroont naar de vergaderkamer. Terwijl hij zijn bord met salade erbij pakt: ,,Jullie hebben geen idee hoeveel moeite het mij gekost heeft om ervoor te zorgen dat ik als ceo mijn lunch zelf mag betalen.’'

De Volksbank – het moederconcern van SNS, ASN, RegioBank en BLG Wonen – keerde onlangs 249 miljoen euro dividend uit aan de staat, de enige aandeelhouder. Voor de bank is het een rib uit het lijf. Voor de schatkist, die dit jaar een tekort heeft van 62 miljard euro, blijft het een druppel op de gloeiende plaat. Martijn Gribnau (57) vindt niettemin dat de belastingbetaler daar recht op heeft.

Gribnau, een naar eigen zeggen ‘nogal intense’ man met een lang ING-verleden die als bestuurder bij een verzekeraar in de Verenigde Staten werkte, werd in de zomer van 2020 gehaald om schoon schip te maken in de bestuurscultuur van de Volksbank. Na interne ruzies stapten meerdere leidinggevenden op.

Maar Gribnaus eigen komst veroorzaakte ook tumult. Hij hield vast aan zijn Amerikaanse verblijfsvergunning. Die zogenoemde ‘Green Card’ bracht risico’s met zich mee in verband met de veel strengere sanctiewetgeving van de Verenigde Staten, waar ook de Volksbank last van zou kunnen krijgen. Uiteindelijk leverde hij het gekoesterde document toch maar in. ,,Het heftigste was dat ik daarna door corona vijf maanden mijn vrouw niet kon zien. Zij kon niet naar Nederland en ik niet naar de VS."

Kunt u met uw hand op het hart verzekeren dat het geruzie nu over is?

,,Die eerste werkdag was zowel bizar verdrietig als memorabel. Er zijn mensen beschadigd, dat vind ik heel spijtig. Maar dit speelde zich echt alleen op bestuursniveau af. Het was een groep karakters waar de chemie niet werkte."

Hoe kan het dan dat klanten de afgelopen tijd, bijvoorbeeld, lang moesten wachten om een hypotheekofferte te krijgen?

,,Heeft het het hele bedrijf lamgelegd? Nee. Maar de organisatie was wel onnodig complex. Toen ik binnenkwam zeiden medewerkers me: je kunt je hier verschuilen achter een proces. Dat is onhandig. In 2014 heb ik gezegd dat er maar één bank is waarvoor ik terugkeer naar Nederland. Dat was de dag na de nationalisatie van de Volksbank. Het doet mij hier heel erg denken aan de Postbank. Een warm bad, net familie. Dat heeft ook nadelen. Elkaar ergens op aanspreken, is iets wat we nog aan het leren zijn. Ik heb laatst schuurpapier uitgedeeld. Omdat er niks mis is met het een beetje laten schuren. Soms zijn we te lief voor elkaar. Bovendien waren medewerkers de afgelopen jaren te veel bezig met de toekomst van de bank. Dat werkt verlammend."

In het vorige regeerakkoord stond dat de Volksbank geprivatiseerd zou worden. Dat is niet gelukt. Wat is uw advies aan een nieuw kabinet?

,,Daar ga ik niet over. Dat is aan de politiek. Ik ben blij dat we vier jaar uitstel krijgen om onze strategie te implementeren. Vervolgens kijken we welke exit-optie hierbij past."

Een flink deel van de Tweede Kamer wil dat de Volksbank een staatsbank blijft.

,,Andere banken kunnen dat zien als oneerlijke concurrentie. Wat wij belangrijk vinden, is dat ons doel – bankieren met de menselijke maat – behouden blijft. Daar passen aandeelhouders bij die zich op de lange termijn richten. Geen private-equityfirma dus, maar misschien wel pensioenfondsen. Ik sta open voor alle opties."

Het raam achter hem kijkt hoog uit over de stad Utrecht. De muur links is gevuld met een foto van een winkelstraat. Daaroverheen, in het vertrouwde Postbank-blauw, het motto van de Volksbank: ‘Bankieren met de menselijke maat.’ Want de bank wil er niet alleen voor de aandeelhouders zijn, maar ook voor de klant, medewerkers en de maatschappij.

Mooie idealen. Toch wilt u de winst opschroeven en keert u omgerekend 15 euro dividend per Nederlander uit.

,,Als de belastingbetaler er geld in steekt, moet daar een fair rendement tegenover staan. Ons doel is waarde toevoegen aan het Nederlandse banklandschap. Daar moet een verdienmodel achter staan dat niet verlieslatend is. Je moet tenslotte wel op eigen benen kunnen staan. Wij maken geen dikke winsten. Integendeel. Ons wordt juist kwalijk genomen dat we te weinig winst maken. "

Hoe wilt u daar verandering in brengen?

,,Wij hebben heel veel last van de lage rente. Spaargeld bij de centrale bank parkeren kost geld. Door de specifieke voorwaarden kunnen wij ook geen gebruik maken van langlopende ECB-kredieten die andere banken juist euro’s opleveren. Het probleem is dat veel van onze klanten nu alleen een spaar- of betaalrekening hebben. Daar maken we verlies op. Het is gek, drie van onze banken staan in de top-5 van de Consumentenbond, en toch verkopen we gemiddeld slechts 1,3 producten per klant. Ik kwam erachter dat wij veel zaken helemaal niet aanbieden. Dat gaan we dus wel doen. Denk aan beleggingsfondsen, consumptief krediet en verzekeringen.’

U sprak net over het warme Postbank-gevoel. Die nutsbank had, mede doordat het gratis was, op een gegeven moment acht miljoen rekeninghouders. Is dat anno 2021 nog een haalbaar verdienmodel?

,,Pas op, ik heb er zelf het effectenbedrijf mogen leiden. Een van de mooiste reclames ever is ‘het land van 15 miljoen mensen’. Hans Verkoren, de oud-Postbankbestuurder voor het particuliere betalingsverkeer, was mijn grote held. Ons gevoel is hetzelfde. Een blauw bankje. Maar die oude Postbank zou nu onmiddellijk failliet gaan. Of in elk geval in een buitengewoon lastig parket zitten. Daarom moeten wij verbreden. Zo richt de Volksbank zich sinds kort expliciet op het kleine mkb. Ondernemingen met maximaal een man of tien in dienst. Dat heeft een enorme maatschappelijke impact: tweederde van de Nederlandse economie draait om zulke bedrijven.’

U praat ook hardop over negatieve rente.

,,Soms moet je, met het oog op de langere termijn, maatregelen nemen die je niet leuk vindt. Maar we gaan in dit bedrijf echt niet voor aandeelhoudersmaximalisatie. Dan zijn het uiteindelijk de klanten en de medewerkers die een prijs betalen."

Bij de halfjaarcijfers heeft u gezegd zo’n spaarboete niet uit te sluiten voor saldi onder een ton. Waar ligt dan de grens?

,,Gemiddeld hebben Nederlandse huishoudens zo’n 50 duizend euro spaargeld. Je moet altijd zorgen dat mensen voor directe uitgaven als een nieuwe wasmachine kunnen sparen."

Dus 50 duizend zou een goede grens zijn wat u betreft?

,,Dat ga ik jullie niet vertellen. Ik kan niet uitsluiten dat het verder naar beneden moet. De marktrentes gaan nu weer iets omhoog. Als de ECB daar rekening mee houdt, zou dat helpen."

Uw geld staat op een spaarrekening?

,,Jazeker. Die pijn voel ik dus zelf ook. Maar ik ga het niet in een sok stoppen. Of beleggen. En ik ga ook geen dingen kopen die ik niet nodig heb. Misschien ben ik wel een antikapitalistische bankier."