Soms heeft het gewoon zo moeten zijn. Vishandel Hein Graat, Slager Robert Worst en de weervrouwen Monique Somers en Diana Woei: ze lijken levende reclamezuilen voor hun beroep. De Romeinen dachten al dat je naam iets zei over je ‘lotsbestemming’. Dat geloof in aptoniemen (aptus = geschikt, onoma = naam) kreeg in later eeuwen - de meeste molenaars gingen zich immers Molenaar noemen - uit praktische overwegingen een boost. Maar de koppeling tussen naam en beroep bestaat vandaag de dag nog steeds, zeker als je er een beetje oog voor hebt.
Voorkeur
Psycholoog Raymond Smeets van de Radboud Universiteit Nijmegen ontdekte in 2009 dat we onbewust een voorkeur hebben voor dingen en beroepen die aan jezelf doen denken. Dit effect is het sterkst als mensen een goed gevoel hebben bij zichzelf, ondersteunde Duits onderzoek uit 2013 ook: zo zijn mensen met de naam De Keizer vaker terug te vinden in leidinggevende functies. Zo redenerend is het dus best logisch dat Rients Schuddebeurs directievoorzitter bij de Rabobank werd. Of dat er huisartsen bestaan met de namen Kramp, Griep en Pillen. Maar het wil dus niet zeggen dat iedereen met de achternaam Poepjes in de riolering terechtkomt, iedere Beenhakker een ster wordt in amputaties of iemand met de naam Naaktgeboren per definitie een naturistencamping gaat runnen.
Lees ook: Deze crowdfundingsacties zijn bizar, maar brachten toch geld in het laatje
Serieuze zaken
Aptoniemen zijn een onuitputtelijke bron van (flauwe) pret, ook als het om serieuze zaken gaat. Zo startte de Limburgse mevrouw Lucky Grave een uitvaartonderneming die onder haar eigen naam weinig reclame nodig had, terwijl ook de Twentse uitvaartverzorger Edwin Kist zijn naam gewoon mee heeft. Ook goed gecast: voetverzorger Poot, Herry Schotpoort als pelotonscommandant bij Defensie, dierenarts Frederik Hamster en zilverexpert Emiel Aardewerk van Tussen Kunst en Kitsch, terwijl oceanograaf Sybren Drijfhout namens het KNMI slimme dingen mag zeggen over de stijging van de zeespiegel. En zijn we geneigd de deskundige die iets roept over de uitstoot van auto’s eerder te geloven omdat hij Richard Smokers heet?
In andere gevallen kun je je afvragen of een toepasselijke naam je verder helpt in je werk, of misschien zelfs contraproductief werkt. Dat geldt onder meer voor gynaecoloog Piet Uittebroek, opticien Scheel en kapper Kaal. Ook architectenbureau Rothuizen, autobedrijf Roest en aannemersbedrijf Krottje moeten hun klanten wellicht wat extra overtuigen van hun vakmanschap.
Te mooi
In de Donald Duck en Suske en Wiske wemelt het van de verzonnen aptoniemen, maar ook in de echte wereld lijken namen soms te mooi om waar te zijn. Zo heet de bedenker van de slimme fietsbel Johan Ringeling – lees dit twee keer en je vergeet de naam nooit meer – en kent iedere AD-lezer de naam van reisjournalist Hans Avontuur, vaste medewerker van deze krant. De laatste beleefde onlangs een akkefietje rond zijn achternaam. Avontuur werd als reisjournalist geïnterviewd voor het tv-programma EditieNL, wat op Dumpert leidde tot een discussie over fake news. ,,De redactie bedenkt dit soort namen gewoon omdat mensen niet met hun echte naam op tv willen, en het levert EditieNL extra exposure op’’, aldus een boze kijker, die daarmee een stroom aan reacties veroorzaakte. Avontuur – voor eens en voor altijd: het is zijn echte naam, géén artiestennaam – kan er hartelijk om lachen. ,,Dat gedoe over m’n naam zorgde ervoor dat het item op internet in no-time honderdduizenden keren werd bekeken.’’
Avontuur heeft naar eigen zeggen nooit last, maar ook geen direct profijt van zijn naam. ,,Hooguit blijft mijn naam iets langer hangen als ik me voorstel. En in het buitenland gebruik ik mijn naam soms om het ijs te breken; mensen vinden het wel grappig.’’
In de theorie dat je sneller geneigd bent een beroep te kiezen dat bij je achternaam past, gelooft Avontuur niet. Hij is een uitzondering in de familie. ,,Onze tak van de familie Avontuur bestond vooral uit Brabantse boeren, dat klinkt niet erg avontuurlijk. Onze naamgever was dat wel: de naam Avontuur was eerst de bijnaam van een ruiter in het leger van prins Maurits. Vanaf 1624 werd Avontuur zijn echte naam.’’
Geknipt
Neemt niet weg dat er veel mensen zijn die wel degelijk een naam hebben die geknipt lijkt voor hun functie, ook al is dat soms tijdelijk. Zo werd de Duitser Wolfgang Wolf geen dierbeschermer of jager, maar voetbaltrainer. Niks aan de hand zou je zeggen, tot Wolfgang Wolf in 1998 trainer werd van de Duitse club VfL Wolfsburg. En Olaf Trojan is misschien niet zo’n bijzondere naam, maar wel als hij plots opduikt als de advocaat van beveiligingsbedrijf/trojan-bestrijder Kaspersky. Ook Dirk Deneuker lijkt met zijn burgemeesterschap van het Belgische Kuttekoven de juiste man op de juiste plaats.
Er bestaat ook een categorie beroepsbeoefenaren die ons - misschien wel bewust - ‘op het verkeerde been’ wil zetten. Dat geldt bijvoorbeeld voor Slagerij Marc Broodbakker in Naarden en voor Frans Engels, die leraar Duits werd. En tenslotte een eervolle vermelding in de categorie ‘heel-sluw-maar-daar-trappen-wij-mooi-niet-in’: je bent misschien geneigd om wielrenner Andrea Innocenti (= onschuld) per definitie te vertrouwen. Toch werd hij onlangs betrapt op doping.
