Weg met de manager

Hij bestaat nog wel, maar z'n reputatie kalft vlug af. De snelle jongens op de werkvloer zijn op hun retour. De ooit verafgode managers nemen in aantallen al jaren af, laten cijfers van het CBS zien.

Daling

Zo daalde in 2015 het managersbestand in een jaar tijd met wel 8 procent - en bleven er nog 490.000 managers over. En nu? Nu zijn er nog maar 438.000. Sinds 2010, in slechts zeven jaar tijd dus, zijn er in totaal 125.000 managers verdwenen.

Had in 2010 bijna 7 procent van Nederlandse beroepsbevolking een managementfunctie, in 2017 is dat gedaald naar 5 procent. Bij de Nationale Vacaturebank zien ze een stijging van vacatures, maar de vacatures voor managers stijgen relatief veel minder hard. Vooral in de zorg en het onderwijs zijn weinig managementvacatures te vinden.

Ook in België is deze trend gaande. Het financiële dagblad De Tijd schreef onlangs dat in veel Belgische ondernemingen managers de deur worden gewezen. ,,Bedrijven pakken hun waterhoofd aan'', zegt headhunter Luc Wouters. ,,Niet massaal, maar met de kaasschaaf. Als je vroeger vijftien regionale bankkantoren had met telkens één kaderlid aan het hoofd, zijn er nu acht of negen kaderleden voor al die kantoren. De banken streven een organisatie na die lean and mean is."

Scrummen

Headhunters onderschrijven de trend. De verklaringen die zij ervoor geven, zijn bezuinigingen, meer werken met zelfsturende teams en nieuwe manieren van werken, zoals scrummen, waarbij minder aansturing nodig is.

Buurtzorg is het bekendste voorbeeld van een organisatie die met zo min mogelijk managers werkt. ,,Managen is flauwekul. Je moet mensen gewoon hun werk laten doen'', is de bekende uitspraak van Buurtzorg-oprichter Jos de Blok. Ook Tjeerd Bakker, directeur van werving- en selectiebureau Zorg Management Groep, ziet dat er in de zorg steeds meer met zelfsturende teams wordt gewerkt. ,,Die ontwikkeling zet zich door. Tel daarbij de bezuinigingen in de zorg en de sluiting van veel verzorgingshuizen en dan begrijp je waarom er minder managers nodig zijn. We zien wel veel managers uit de zorgsector richting gemeenten en het onderwijs gaan.''

Cynisch

,,Het is de beste ontwikkeling ooit'', zegt ondernemer Allard Droste, schrijver van het boek Semco in de Polder waarin hij uitlegt hoe je een bedrijf zonder managers goed kunt laten draaien. ,,Maar ik ben er cynisch over of er veel minder managers zijn. Dat kan pas echt als bedrijven meer vertrouwen in werknemers hebben.''

Het is een ontwikkeling die headhunter Eelco van Eijk van Amrop ook in Nederland ziet. ,,Vooral bij financiële instellingen verdwijnen veel banen en dus ook managers'', zegt hij. ,,Iedereen doet alles tegenwoordig digitaal. De innovatie is heel groot in Nederland. We zijn een kenniseconomie waarin de ontwikkelingen ontzettend snel gaan. De nadruk ligt meer op specialisten. Maar ook dan, als het allemaal individualistischer wordt, is er nog steeds een behoefte aan een regisseur om dat team van deskundigen te coördineren.''

Semco-stijl

De manager die alles beter weet, fouten van werknemers probeert te voorkomen en vooral zijn functie zinvol probeert te maken door veel te vergaderen en zich nadrukkelijk met het werk te bemoeien, zorgt voor een discrepantie met andere werknemers, zegt Allard Droste. Hij laat in zijn metaalbedrijf Aldowa de werknemers zélf de beslissingen nemen.

De jongste bediende mag grote orders plaatsen, werknemers besluiten zelf hoe een project moet worden aangepakt. Op eenzelfde manier leidde Ricardo Semler zijn bedrijf Semco in Brazilië, hij schreef er het boek Semco-stijl over. Volgens Droste maakt de kloof tussen managers en de mensen op de werkvloer bedrijven inefficiënt. ,,Want als die manager zo controlerend werkt, dan gaat de werknemer steeds minder doen'', zegt Allard Droste. ,,Die werknemer meldt zich vaker ziek en vindt alles wel best, omdat die manager alles oplost. En doordat die manager alles in de gaten probeert te houden, krijgt die op zijn beurt weer een burn-out. Uiteindelijk presteren bedrijven minder, zijn er minder ideeën en is er minder contact met klanten."

Dagtaak

Meewerkende voormannen, dat ziet IT-recruiter Floor Nobels steeds meer in haar sector. ,,Want is dat managen nu echt een dagtaak? In de IT zijn de mensen professioneel genoeg om hun eigen ding te kunnen doen zonder sturing. Er wordt wel dagelijks overlegd, vaak volgens de werkmethode scrummen, maar daarna kan iedereen weer aan het werk.''

Het heeft volgens Allard Droste allemaal met vertrouwen te maken. ,,Managementfuncties ontstaan zodra de werknemers niet genoeg worden vertrouwd. Daarom kun je alleen echt met flink minder managers werken als je een organisatie radicaal verandert.''

Dat moet van bovenaf en door het hele bedrijf worden gedragen. ,,Pas dan krijg je 'natuurlijk management' en gaan mensen beter werken. Het is mode om met minder managers te werken en daar wordt dan mondjesmaat iets aan gedaan, maar je kunt dit niet even een weekje doen. Je hele bedrijf moet je erop inrichten en je bent er jaren mee bezig. De gevestigde orde moet dan anders. En ik vraag me af of dat snel gaat gebeuren.''