Stemmen op een ondernemer wordt lastig bij de verkiezingen: ze zijn er nauwelijks

Horecaondernemer Won Yip gaat niet eens meer stemmen, zo hartgrondig ergert hij zich aan de politiek. Dat vertelde de bekende 'Dragon’ ons deze week. Over het coronabeleid van de overheid zegt Yip: ,,Ze kunnen het gewoon niet. Keer op keer tonen ze aan dat ze het niet kunnen.” Hij is absoluut niet de enige entrepreneur die helemaal klaar is met het politieke spel. Dat geldt al helemaal voor ondernemers die ooit de ambitie hadden om ons bestuurlijk stelsel van binnenuit te veranderen: velen voelden zich dolend in een moeras, als ze al de kans kregen op een politieke rol.

Weinig verkiesbare ondernemers

Wie gaat zoeken op de kieslijsten van politieke partijen voor de verkiezingen van 17 maart 2021, komt maar bitter weinig echte ondernemers tegen. Jazeker, menig zelfstandig consultant stelt zich kandidaat, maar het is met een vergrootglas zoeken naar mensen die echt een bedrijf hebben opgebouwd, zeker op verkiesbare plekken. Dat is niets nieuws, want het ontbreken van verkiesbare ondernemers is al jaren schering en inslag.

De praktijk leert dat Kamerleden vaak een achtergrond hebben als ambtenaar, wetenschapper, adviseur of jurist. Sowieso is juridische kennis gewenst bij het beoordelen en herschrijven van wetten. Ook communicatie en media blijken vaak een prima voedingsbodem voor het Kamerlidmaatschap. Een succesvolle carrière als ondernemer leidt doorgaans niet tot het blauwe pluche in Den Haag.

Politiek en ondernemen geen perfecte match

Veelzeggend is deze quizvraag: noem gewoon eens een paar ministers die de afgelopen paar decennia uit het bedrijfsleven werden weggehaald. Heel veel verder dan Hans Wijers (D66) en Herman Heinsbroek (LPF) kom je vermoedelijk niet, waarbij die laatste na een paar maanden gekibbel over de erfenis van Pim Fortuyn alweer van het strijdtoneel was verdwenen. Nee, ondernemers en politiek zijn geen perfecte match.

Waar gaat het dan mis? Daarover spraken we ooit eens een internetondernemer op een D66-congres. Hij had zich gekandideerd voor de Kamerlijst van de sociaal-liberalen en verwachtte daar vanwege zijn rijke curriculum vitae heel veel van, maar werd afgescheept met plek dertig. ,,Te weinig politieke ervaring”, was de argumentatie. Deze verbittering valt vaker te horen in ondernemerskringen. Terwijl op andere terreinen toch regelmatig een vakspecialisten wordt ingevlogen, zoals docenten, wetenschappers en en mensen die voor NGO’s en andere belangenorganisaties hebben gewerkt.

‘Ondernemers verlaten Tweede Kamer gillend’

Als ondernemers al het parlement halen, wordt dat vaak ook geen succes. ,,Volgens mij rennen ondernemers gillend weg uit de Tweede Kamer’, zei bouwondernemer Coen van Oostrom (tevens lid van de befaamde Quote 500) in 2016 in een interview met de miljonairsglossy. ,,Ze zijn daar met zichzelf bezig. Te veel Kamerleden zijn leraar, waarmee ik bedoel: ze weten niet wat er gaande is in de samenleving.” Van Oostrom schreef indertijd mee aan het VVD-programma en aasde op een ministerspost – maar kreeg die niet.

Ook dit jaar deed Quote onderzoek naar ondernemers in de politiek. Daarin komen onder meer de ondernemende (wannabe-)politici Vincent Karremans (VVD-fractievoorzitter in Rotterdam) en voormalig evenementenorganisator Mick de Vlieger, die op plek vijf staat van Code Oranje, de partij van voormalig PVV-Kamerlid Richard de Mos. De Vlieger omschrijft zijn doel simpel: ,,Het vertrouwen van de gewone man, de gewone ondernemer, in de landelijke politiek herstellen, dat is het doel.”

Wat zijn de mkb-woordvoerders in de Kamer?

Als er iemand is die een goed overzicht heeft van de ondernemerskennis en -ervaring op het Binnenhof, dan is het Hans Biesheuvel, voorzitter van Ondernemend Nederland (ONL). ,,Er zijn niet veel Kamerleden met een ondernemersachtergrond”, laat hij desgevraagd weten. ,,Het zijn er echt schrikbarend weinig. Dat is ook wat ondernemers als kritiekpunt hebben: er is weinig tot geen ondernemerservaring aanwezig in de Tweede Kamer." Pure ondernemers zijn een zeldzaamheid. Wybren van Haga, ex-VVD en inmiddels topkandidaat bij Forum voor Democratie (plek 2), springt eruit. Zakelijk 'gedoe' kostte hem uiteindelijk zijn plek in de VVD-fractie.

Bij gebrek aan echte ondernemers richt Biesheuvel zich onder meer op Kamerleden die zich hebben ontpopt als kundige mkb-woordvoerders. De meeste van deze specialisten kwamen al aan het woord in de talkshows van De Ondernemer Kiest: Thierry Aartsen (VVD), Mustafa Amhaouch (CDA), Chris Stoffer (SGP) en Eppo Bruins (Christen Unie). Andere partijen focussen volgens Biesheuvel meer op arbeidsmarkt dan op ondernemerschap, zoals Gijs van Dijk (PvdA), Steven van Weyenberg (D66) en Tom van der Lee (GroenLinks). ,,Er zijn verder niet echt duidelijke mkb-woordvoerders”, aldus Biesheuvel. ,,Dat komt vooral omdat veel partijen klein zijn en de Kamerleden hun aandacht moeten verdelen over meerdere portefeuilles hebben. Dat gaat ten koste van de aandacht voor ondernemers.”

Nog een tegenvaller: digitale kaalslag in parlement

Een specifiek thema dat steeds belangrijker wordt, ook qua economie en ondernemerschap, is ICT. Vier Kamerleden met veel ICT-kennis verlaten na de verkiezingen de Tweede Kamer. Een ‘digitale kaalslag’ lijkt aanstaande, zo waarschuwt vakblad AG Connect, de vroegere Automatisering Gids. Het gaat om Jan Middendorp (VVD), Kees Verhoeven (D66), Kathalijne Buitenweg (GroenLinks) en Chris van Dam (CDA). De eerste drie stoppen, CDA’er Van Dam (toch ook wel enigszins bekend als voorzitter van de parlementaire ondervragingscommissie over de toeslagenaffaire) staat op een onverkiesbare plek.

Door toedoen van dit viertal komt eindelijk een vaste commissie voor digitale zaken, maar ze kunnen er na de verkiezingen dus niet zelf in gaan zitten. Van Dam noemt dat ‘pijnlijk’ in een interview met AG Connect. ,,Ik zat vorige week in het digitaliseringsdebat aan tafel met alleen maar mensen zonder positie in de Kamer. Alle mensen met kennis van de dossiers verdwijnen. Dat is voor mij zeker een beweegreden om terug te willen keren. We moeten het onderwerp digitalisering verder brengen.”

Digital-savvy, innovatief, ondernemend of met een specifieke focus op zzp-ondernemers of het midden- en kleinbedrijf: het is karig gesteld qua kansrijke kandidaat-Kamerleden met een ondernemende geest. Je moet ze met een vergrootglas zoeken op de kandidatenlijsten van de politieke partijen. Het hoeft dan ook niemand te verbazen dat veel ondernemers zich zorgen maken over wat de politiek voor hen kan betekenen, ook na de verkiezingen van 17 maart. Om met Won Yip te spreken: ,,Dit ettert nog wel even door."