Nieuws Zzp
De nieuwe zzp-regels: het overzicht van de veranderingen
De regelgeving rond zzp'ers gaat flink op de schop als het aan minister Koolmees ligt. Maandag stuurde hij zijn plannen naar de Kamer. Hier lees je wat er gaat veranderen.
Waarom hebben zzp'ers bescherming nodig, ze kiezen er toch zelf voor?
Het aantal zelfstandigen is in vijftien jaar tijd bijna verdubbeld, schrijft de Volkskrant, van zo'n 600 duizend in 2003 naar ruim een miljoen nu (schattingen lopen uiteen van 1,1 tot 1,4 miljoen). Er zijn meer zzp'ers dan flexwerkers met een contract, meldde het CBS dit voorjaar. De zelfstandige maakt dus het grootste deel uit van de flexibele schil van de arbeidsmarkt: de personen die zijn in te huren voor een tijdelijke klus en van wie men risicoloos afscheid kan nemen als het werk niet meer nodig is.
Veel zzp'ers kunnen goed leven van hun eigen zaak, maar een verontrustende 8,6 procent had in 2017 - recentere cijfers zijn er niet - een inkomen onder het bestaansminimum. Grofweg 100 duizend zelfstandigen kunnen zichzelf en hun gezin niet of nauwelijks onderhouden. Dat aantal stijgt bovendien. Werknemers blijken veel beter beschermd tegen een leven in armoede; slechts 1,6 procent van de personen die in dienst waren, zakte door de financiële bodem. Daarbij komt dat vier op de vijf zzp'ers zich niet verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid en de meesten geen pensioen opbouwen. Als ze een ongeluk krijgen of er geen vraag meer is naar hun diensten, hebben ze hooguit spaargeld om op terug te vallen.
Lees ook: 'Zzp en flex zijn groeiend probleem'
Wat gaat minister Koolmees voor de onderkant van de zzp-markt doen?
De minister constateert dat er grote problemen kleven aan die opmars van zelfstandigen. Het zzp-schap is niet voor iedereen een vrije keuze. Sommige freelance-overeenkomsten lijken verdacht veel op een klassieke arbeidsrelatie. De sociale zekerheid kan in gevaar komen 'als steeds meer werkenden niet meebetalen' aan het vangnet. Op de werkvloer ontstaat concurrentie tussen vaste werknemers en ingehuurde krachten. Als het even minder gaat, liggen alle risico's bij de zelfstandige.
Voor de slechtst betaalde zzp'ers probeert Koolmees een basis te creëren. De minister heeft het bestaansminimum als uitgangspunt genomen: dat is bijstandsniveau, oftewel 70 procent van het minimumloon. Inclusief toeslagen komt dat netto neer op zo'n 1.350 euro per maand. Met een uurtarief van 16 euro moet een zelfstandig ondernemer die fulltime werkt dit bedrag kunnen verdienen, stelt Koolmees. Hij heeft in zijn berekening meegenomen dat zzp'ers gemiddeld eenderde van hun tijd kwijt zijn aan zaken als administratie en acquisitie, uren die zij niet kunnen declareren bij een opdrachtgever. De zzp'er zou met dit geld ook een pensioen moeten kunnen opbouwen en zichzelf moeten kunnen verzekeren tegen risico's.
Hoe vertaal je stukloon, bijvoorbeeld een bedrag voor het bezorgen van een maaltijd, naar uurloon?
Veel zzp'ers leveren diensten of producten tegen een vast bedrag. Denk aan de Uber-chauffeurs, de zelfstandige pakketbezorgers, de maaltijdkoeriers van Deliveroo, maar bijvoorbeeld ook aannemers die een vaste prijs voor een klus rekenen of journalisten die per woord worden betaald. Het wordt een grote opgave om van die 'gig economy' weer naar 'uurtje-factuurtje' te gaan. Platformbedrijven vragen zich af wat dit betekent voor hun bedrijfsmodel. Hoe motiveer je bijvoorbeeld een pizzakoerier om veel pizza's te bezorgen als hij niet meer per pizza maar per uur wordt betaald?
De minister doet een voorzet, maar een concrete uitwerking ontbreekt nog. Eén ding is zeker: er komt een flinke papierwinkel bij voor opdrachtnemers en opdrachtgevers. De zelfstandige moet voorafgaand aan een opdracht, in de offerte, inschatten hoeveel uren en kosten hij aan de klus kwijt is. De opdrachtgever kan vervolgens het uurtarief berekenen om te achterhalen of hij wel minstens die 16 euro gaat betalen.
Dit wordt een flinke dobber voor platformbedrijven als Uber, Deliveroo, Helpling (schoonmaak) en Temper (horeca). In hun huidige werkwijze bepalen zij de tarieven. Van offertes aan de kant van de zzp'ers is geen sprake, die kunnen enkel instemmen of weigeren. De extra administratieve last is een 'vervelende, maar onvermijdelijke consequentie', noodzakelijk om de zzp'er aan de onderkant te behoeden voor een leven in armoede, schrijft de minister.
Komen er ook regels voor zelfstandigen die op eigen kracht meer dan het minimum verdienen?
Koolmees' voorstel is een drietrapsraket. Naast het minimumtarief voor de onderkant, komt er een 'webmodule' voor zelfstandigen die tussen de 16 en 75 euro per uur verdienen. Deze webmodule is een vragenlijst waarmee de opdrachtgever zich in een paar stappen ervan kan vergewissen dat hij een zzp'er inhuurt (en geen schijnzelfstandige). Tot slot komt er een zelfstandigenverklaring voor zzp'ers die meer dan 75 euro per uur verdienen.
Hoe gaat de minister de regels handhaven?
Dit wordt een opgave, maar is te doen, schat de minister. Zijn Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid zal zich vooral richten op de enkele duizenden zakelijke opdrachtgevers die veelvuldig met zzp'ers werken. Grote bedrijven dus. Die opdrachtgevers moeten straks bewijzen dat zij hun zzp'ers voldoende betalen. Particulieren die een klusjesman of schoonmaker inhuren, hoeven niet te vrezen voor een onaangekondigde inval van Koolmees' ambtenaren.
