Boerderijwinkel is soms goedkoper, vaak duurder dan de super. ‘Mensen komen voor lokaal, eerlijk en vers’

,,Goedkoper of duurder? Heel eerlijk? Daar let ik helemaal niet op. Ik rook en drink niet, dan vind ik dat ik mijzelf wel wat mag verwennen met producten uit de boerderijwinkel”, zegt een klant van boerderijwinkel Vahl in IJsselmuiden. 200 meter verderop ligt supermarktdiscounter Lidl, maar zij doet haar boodschappen liever bij ‘de bakker, groenteboer en slager’. En ja, daar hoort Vahl bij. De boerderijwinkel heeft tot zestien soorten groenten van eigen bodem, vlees van eigen koeien en eieren van eigen kippen.

De rest van de producten komt vooral van boeren uit de buurt. Fruit, vruchtensappen, melk, kaas en wat streekbiertjes, bijvoorbeeld. Niet alles lukt lokaal. De sinaasappels worden geleverd door een groothandel die zaken doet met kleinere telers uit Spanje.

,,Liever minder boodschappen, maar lekker en goed en dat alles op gaat, dan dat je veel koopt en overhoudt en weg moet gooien. Ik houd niet van verspilling.” En ja, heel eerlijk, ze is zelf teler – haar bedrijf staat iets verderop – en ‘dan gun je elkaar natuurlijk wat’. Maar vooral komt ze om de smaak en kwaliteit. Dat mag best wat extra kosten. ,,Wij hoeven daar niet zo over na te denken. Dat is echt niet voor iedereen zo.”

De proef op de som

Maar klopt dat wel? Zijn boerderijwinkels per se duurder dan supermarkten? Want als je lokaal produceert en de supermarktmarge zelf kunt houden, kun je maar zo ook een stukje goedkoper verkopen. De Stentor nam de proef op de som en ontdekte dat je vooral met eieren en melk – ook biologisch – aardig kunt besparen. De prijs van groenten is wisselend. Soms zijn die goedkoper dan in de supermarkt, meestal niet. Met vlees is een vergelijking lastig.

Dus ja, je kunt goedkoper uit zijn als je boodschappen doet in de boerderijwinkel, maar dat ligt wel aan de producten die je koopt. Bovendien doen klanten er zelden om alleen financiële redenen boodschappen. Omrijden kost vaak alleen al zoveel, dat alle voordeel verdampt. Boodschappen doen bij een boerderijwinkel doe je vooral omdat je denkt dat de kwaliteit er beter is en je weet waar je geld terechtkomt (bij de boer).

Volgens een vuistregel zou ongeveer 80 procent van de klanten voor gemak kiezen en boodschappen doen bij supermarkten. De overige 20 procent doet dat bij de vakhandel (groenteboeren, slagers en bakkers) en een van de 7000 boerderijwinkels in Nederland. En die heeft daar wel wat extra voor over. Boeren waar de Stentor de proef op de som nam, houden zich helemaal niet bezig met een prijsvergelijking. ,,U gaat toch niet schrijven dat we goedkoper zijn dan supermarkten? Wij zijn geen prijsvechter”, zegt Arjen Vahl van de boerderijwinkel net buiten IJsselmuiden. Hij is de zesde generatie van het boerenfamiliebedrijf dat zich met zijn winkel laat voorstaan op ‘lekker, eerlijk en gezond’.

‘Vers, eerlijk en lokaal’

Dat veel producten uit zijn assortiment inderdaad goedkoper zijn (bijvoorbeeld eieren, bloemkool, spruiten en komkommer), wil hij best weten. Maar, zegt hij erbij: ,,Daar gaat het ons niet om. Mensen komen niet omdat het bij ons goedkoper zou zijn.” Lang niet alles is biologisch, maar soms ook weer wel en altijd milieubewust en kwaliteit, zegt hij. ,,Vers, eerlijk, lokaal. Dat is ons verhaal. Onze producten kun je niet vergelijken met die in de supermarkt.”

In vriesvitrines ligt vlees van zijn eigen koeien die hij laat slachten. ,,Het vlees laten we anderhalve week rijpen. Nee, dat doen ze niet met het vlees dat je in de supermarkt vindt en soms van heel ver weg – uit Zuid-Amerika of zo – komt. De structuur is anders. Dat proef je.”

Boerderijwinkels zagen tijdens corona omzet verdubbelen

In de coronajaren was het populair om je inkopen lokaal te doen. Boerderijwinkels zagen hun klantenbestand en omzet verdubbelen, nieuwe winkels schoten als paddenstoelen uit de grond. Nu de inflatie en hoge energierekeningen het huishoudboekje raken, is dat weer een tandje minder, constateert Carlijn Geluk van de biologisch-dynamische boerderijwinkel De Zonnegaard, midden in de weilanden bij Voorst. Het aantal klanten is nog hetzelfde, maar ze besteden minder. Ze ziet alleen al haar omzet met tien procent krimpen. Maar, zegt ze er gelijk bij: ,,Dat is nog steeds meer dan voor de pandemie.”

Haar boerderijwinkel kan zich niet meten met supermarkten. Biologisch-dynamisch heeft zijn prijs. Alleen de eieren zijn er goedkoper, de rest is duurder tot veel duurder. ,,Maar wel van heel mooie kwaliteit. Onze groenten zijn zo vers dat je die zo een week thuis kunt bewaren.”

Plofkip als kaskraker

Erik Staal van de Arkelandshoeve in Ermelo klopt zichzelf net zo hard op de borst om die kwaliteit. Hoewel hij weinig met biologisch doet; de plofkip – zelf noemt hij dat ‘de standaardkip’ – is zijn kaskraker. In de schappen liggen onder andere ook groenten, chocolaatjes, jams en kaas. Maar hij moet het echt hebben van zijn slachtkuikens.

Zijn klanten komen uit heel Nederland. ,,Soms gaan ze met een krat vol weg; dan kunnen ze weer een paar maanden vooruit.” Nee, hij klaagt niet. ,,Onze slachtkuikens verkopen goed. Daar hebben we een mooie marge op.”

Dierenwelzijn?

In de stallen bij de winkel houdt hij 22.000 kippen. Liefst zou hij uitbreiden, maar hij moet nog kijken of dat kan en mag. De kippen zou hij niet eens meer aan supermarkten mogen verkopen, omdat die helemaal overgaan op scharrel. Daar zit Staal niet mee. ,,Ach, je hoort veel over dierenwelzijn. Maar wij gaan goed met onze dieren om. We gebruiken geen antibiotica en geven goed voer.” Als hij over zou gaan op scharrel, kon hij misschien maar 15.000 kippen ‘of nog niet eens’ in zijn stallen kwijt.

,,Wat dat alleen al extra aan energie kost. Je bent per dier zoveel meer kwijt om de stallen warm te houden... Ik zeg weleens dat wij de milieuvriendelijkste kippen hebben.”

Relatief hoge kosten

De boerderijwinkels die de Stentor opzocht, hebben allemaal weinig op met traditionele supermarktketens die keihard voor de laagste prijs onderhandelen en de winst afromen. Zoals Staal dat zegt: ,,Als je van de supermarkt moet leven, ben je een arme zak.”

Helemaal ongelijk hebben ze daar niet in, zegt Peter Hark, specialist op het gebied van supermarktvraagstukken. ,,Dat boeren rechtstreeks verkopen, snap ik wel. Maar of ze ook echt goedkoper kunnen zijn en beter verdienen, is heel verschillend. Dat hangt van veel – ook persoonlijke en financiële – omstandigheden af.” Een boer die heel veel produceert kan ondanks een lage marge bijvoorbeeld toch goed zaken doen met supermarktketens.

Andersom kan het zijn dat telers (die er een boerderijwinkel bij hebben) minder grootschalig produceren en daardoor relatief hoge kosten moeten maken om alles te verwerken. Wat er dan uiteindelijk op de prijskaartjes komt te staan? Soms zal een boerderijwinkel goedkoper zijn, ‘maar echt niet per se’.