Architectenbureau Mecanoo in wereldvorm

Op 9 juni werd het nieuwe Zaans Medisch Centrum officieel geopend, op 15 juni het nieuwe stadskantoor van Delft – allebei projecten van Mecanoo, het architecten­bureau van Houben. Over de grens werkt het bedrijf onder meer aan de verbouwing van de New York Public Library en de renovatie van de Martin Luther King Memorial Library in Washington. De afgelopen vijf jaar realiseerde Mecanoo een omzet van 12 miljoen euro.

Voelt u zich vooral een architect of toch meer een ondernemer?

,,Op de eerste plaats ben ik een architect. Maar Mecanoo is een van de grotere archi­tectenbureaus van Nederland en om leiding te kunnen geven aan zo’n bedrijf móet je wel een neus voor ondernemen hebben. Onder­nemen is avontuurlijk, maar brengt ook een grote verantwoordelijkheid met zich mee. Je zorgt voor je werknemers zoals je voor je familie zorgt. Maar bij ondernemerschap hoort ook dat je risico’s durft te nemen.”

Kunt u een voorbeeld schetsen van zo’n ­risico?

,,Ons grootste project in Taiwan, het National Kaohsiung Center for the Arts, had slechte betalingsvoorwaarden. We kregen pas twee jaar na aanvang van het werk betaald. Daar viel niks aan te veranderen. Toen dacht ik: we wagen de gok. Het werd een waanzinnig project! En tot nog toe hebben we het goed overleefd. Wat scheelt: we zijn niet afhankelijk van de bank. We hebben weleens overbruggingskrediet, maar eigenlijk nauwelijks. Ik heb het altijd belangrijk gevonden het bureau financieel gezond op te bouwen en marge te creëren om te kunnen investeren in research en development. Innovatie betekent voor mij inspelen op wat er in de samenleving nodig is. Zouden we dat niet doen, dan waren we alleen maar een projectenfabriek. Dat wil ik per se niet.”

Wat kenmerkt Mecanoo verder?

,,In elk geval diversiteit. Het bureau is een afspiegeling van mijn ambities en interesses. Ik vind het fantastisch in Nederland te werken, maar de combinatie met het buitenland hoort bij mij. Als architect ben je altijd dienstverlenend bezig, want je doet je werk voor je opdrachtgevers en de maatschappij. Tege­lijkertijd is het je taak visionair te zijn, in de toekomst te kijken. Ik wil vanuit mijn vak reageren op wat maatschappelijk nodig is. Wanneer je publieke gebouwen ontwerpt of stedenbouwkundige plannen maakt, geef je mede de samenleving vorm. Ik heb veel ervaring vanuit Nederland naar het buitenland kunnen brengen, maar ik vind het omgekeerd ook erg leuk om mijn buitenlandse ervaring weer naar Nederland te brengen. Doordat ik veel reis en op hoog niveau met allerlei mensen gesprekken voer, ontwikkel ik een waanzinnig goede visie op Nederland.”

Maak dat eens concreet…

,,Een interessante trend op het moment is dat er wereldwijd steeds meer zzp’ers komen. Dat heeft gevolgen voor de huisvesting. Je moet woningen ontwerpen waarin de zzp’er niet op zolder zit, maar op de begane grond een representatieve werkruimte heeft en even­tueel een tweede voordeur. Daarnaast zijn in deze ontwikkeling bibliotheken ongelooflijk belangrijk. Als jij op je zolderkamer zit en buiten je huisgenoten niemand tegenkomt, is dat niet goed. Dus wat zie je? Zzp’ers gaan in de bibliotheek zitten werken. In een bibliotheek gaat het niet om boeken, maar om kennisuitwisseling. Om het ontmoeten van mensen, om het volgen van cursussen. Je moet permanent in mensen investeren, in je bedrijf maar ook in je stad."

,,We zijn zelf erg bezig met learning environments. Ik vind: je moet je je leven lang blijven ontwikkelen. Wat is mijn belangrijkste taak hier bij Mecanoo? Dat ik mijn mensen permanent stimuleer. Eens per drie weken organiseren we hier bijvoorbeeld een lunch & learn, waarbij we dingen aan elkaar laten zien of iemand van buiten vragen. Binnenkort komt hier bijvoorbeeld een hoogleraar van de Technische Universiteit Delft vertellen over slim asfalt en nieuwe materialen in de bouw. Ik beschouw dit bedrijf als een campus. Ik wil een permanent lerende organisatie zijn. Als je niet uitkijkt, zijn al die ‘mecanoos’ achter hun computer alleen nog maar druk-druk-druk met hun eigen projecten en weten ze niet meer met welke andere projecten wij als bureau bezig zijn en wat er op straat gebeurt.”

Een andere trend is ongetwijfeld ­duurzaamheid.

,,Duurzaamheid gaat voor mij verder dan zonnepanelen; duurzaamheid gaat over tijd. Dingen zullen veranderen, maar niemand weet hoe en hoe snel. Daarom is het belangrijk dat je een gebouw zo ontwerpt dat er ruimte is voor voorziene en onvoorziene veranderingen. Ons eigen pand is daar een goed voorbeeld van. Het is onder meer een ziekenhuis geweest en een klooster. Sommige delen zijn 500 jaar oud. Architectuur draait om drie zaken: om people, place en purpose. Je wordt als architect doelgericht opgeleid, maar ik heb geleerd dat het doel, de purpose, altijd verandert. Daarom moet je ruimten creëren die die veranderingen aankunnen.”

Even terug naar uw mensen. Hoeveel Mecanoo-medewerkers zijn er precies?

,,Dat wisselt, want we hebben geen stabiele work­load. De afgelopen twee jaar hadden we een piek, waarvoor we veel capaciteit nodig hadden. We waren toen met 160 mecanoos. Maar ik heb ontdekt dat ik de maat van een symfonieorkest ideaal vind, dus dat een bedrijf van 80 tot 120 mensen voor mij groot genoeg is. Dat is een grootte waarbij iedereen elkaar kent en je samen goed muziek kunt maken. Het is ook een maat waarmee wij de hele wereld aankunnen. Mijn ambities zijn groot, maar we hoeven niet naar 400 man door te groeien. Dat is mijn lol niet. In het buitenland gaan we altijd de verbinding aan met lokale partners, dus dan doe je maar de helft van het werk.”

Hoe vind je zo’n lokale partner?

,,Vaak via via. Wat belangrijk is, is dat je waarden deelt, in ons geval vakmanschap, professionaliteit en een zekere bedrijfscultuur. Als die ander alleen maar money driven is, gaat het niet werken, want zo is Mecanoo niet. Hoge kwaliteit en een prettige omgang met elkaar zijn heel belangrijk, want vaak werk je wel vier, vijf jaar samen.”

Zit u met alle wisselingen in de workload nog bij alle sollicitatiegesprekken?

,,Nee, dat niet, maar ik heb wel een visie op het personeelsbeleid. Aan de ene kant moeten we kennis zien vast te houden. En aan de andere kant moeten we – voor de spirit – altijd jonge mensen binnenhalen, hoe de workload ook is. Bedrijven die permanent groeien, halen dat verse bloed automatisch binnen; voor ons gaat dat niet op.”

Mecanoo werkt niet alleen samen met ­lokale partners, maar heeft zelf ook ­vestigingen in Groot-Brittannië, de Verenigde Staten en Taiwan. Wat beoogt u met die buitenlandse vestigingen?

,,Met een groot projec­t zijn we vaak 5 à 10 jaar bezig, dus dan zorgen we ervoor dat we ter plekke een pied-à-terre hebben. Het is niet de bedoeling over de grens waanzinnige bedrijven op te bouwen. Manchester is met tien man ons grootste satellietkantoor. Daar werken ook vaak mensen vanuit Delft, want het is maar een uur vliegen. In Delft zelf heeft ongeveer 30 procent een achtergrond in het buitenland.”

U heeft ooit gezegd dat u uw mecanoos hun papa- en mamadagen gunt. U heeft zelf drie kinderen, die intussen volwassen zijn. Heeft u uzelf die mamadagen ook gegund?

,,Nee, helemaal niet. Voor mij betekent het ondernemerschap dat ik 365 dagen per jaar in mijn hoofd met mijn werk bezig ben. Ze zijn soms onhandig, papa- en mamadagen, maar uiteraard gun ik mensen die graag als ze ze willen – dat zit ook gewoon in de cao. In de periode dat ik kinderen kreeg, was het eigenlijk not done als vrouw fulltime te werken, maar vanuit de passie voor mijn vak deed ik het wel. Ik heb mijn kinderen op mijn manier grootgebracht en het was een manier waar ik achter stond en nog steeds sta. Zelf ben ik de vierde van vijf kinderen. Wij gingen allemaal onze eigen gang. Onze moeder was er wel, maar niet de hele dag. Die stond echt niet langs de lijn op het hockeyveld. En ze vroeg ook niet of we ons huiswerk wel deden. Ik zeg altijd: mijn moeder heeft me één keer naar de kleuterschool gebracht en daarna was ze op mijn diploma-uitreiking. Het is de cultuur van nu dat je als ouder veel bij je kinderen moet zijn. Misschien is het goed; misschien breng je er watjes mee groot. Ik weet niet wat het beste is.”

Hoe liggen de man-vrouwverhoudingen?

,,Onder de technici zijn er meer mannen dan vrouwen en onder het ondersteunend personeel meer vrouwen dan mannen. Heel traditioneel. Ik probeer er wel voor te zorgen dat er voldoende vrouwen zijn. Voor vrouwen ligt werken toch vaak ingewikkelder dan voor mannen, zie ik. Maar als vrouwen het niet trekken, is dat niet vanwege hun vrouw-zijn, maar vanwege het moederschap. Dit is een internationaal bureau. Als je helemaal niet wilt reizen, is dat wel een issue. Want zo’n reis kan ook op je papa- of mamadag vallen. De agenda wordt door onze opdracht­gevers bepaald. Als een opdrachtgever zegt ‘donderdag is de presentatie’, moet je er op donderdag gewoon staan. Die flexibiliteit moet je kunnen opbrengen. Je bent trouwens niks zonder je opdrachtgever, maar het moet ook een match zijn. Sommige mensen zullen ons nooit kiezen, want die hebben andere waarden. Op de opdrachtgevers die wij hebben, ben ik trots. Zij doen er echt toe.”

Bedrijf: Mecanoo
Sinds: 1984
Omzet: €12 miljoen (in 5 jaar)
Aantal medewerkers: ruim 100
Hoofdkantoor: Delft