Waarom het voor bedrijven makkelijk wordt om mensen met een beperking aan te nemen

In het gangpad tussen de zakjes paaseieren en de rookworsten staat een trotse Bas te Riele. ,,Ik kan óók heel veel niet'', zegt hij tegen Tamara van Ark, staatssecretaris van Sociale Zaken. Piloot worden zat er niet in, legt hij uit. Elektricien evenmin. Maar bedrijfsleider van de HEMA worden, dat kan wel als je kleurenblind bent. ,,Ben ik nou iemand met een beperking?'', vraagt Ter Riele knipogend.

Personeelsbeleid

Het is al de tweede keer in korte tijd dat Van Ark in deze winkel in Voorschoten is. Dat heeft een reden: ze is enthousiast over het personeelsbeleid dat Te Riele voert. Bij deze HEMA is 15 procent van de medewerkers arbeidsbeperkt, al spreekt de bedrijfsleider liever van 'mensen met mogelijkheden'. Zij kunnen wel werken, maar hebben vaak net even iets meer tijd nodig of houden het minder lang vol. Ze krijgen desondanks een normaal salaris betaald: de winkel krijgt een vergoeding van de gemeente voor hun lagere productiviteit. Loonkostensubsidie heet dit instrument.

Neem Sandra, die druk in de weer is met broodjes en sapjes. Zij zat op een school voor zeer moeilijk lerende kinderen. Ze liep stage en leerde zo snel bij dat ze in dienst mocht komen. ,,Sandra zit op een bepaald moment 'vol', dan heeft ze haar max bereikt'', stelt Te Riele. ,,Dat weten we van elkaar.''

Waren er maar meer ondernemers zoals Te Riele, zegt Van Ark. ,,Wat Bas doet voor arbeidsgehandicapten, kun je nooit in een wet zetten. Wat ik wel kan doen, is het voor werkgevers zo makkelijk mogelijk maken om hen in dienst te nemen.''

Koudwatervrees

Te Riele ziet bij veel bedrijven koudwatervrees op dit terrein. Zij deinzen terug voor de papierwinkel, vanwege de verschillende regelingen die er gelden. Voor gehandicapten met een Wajonguitkering gelden weer andere regels dan voor arbeidsbeperkten die in de bijstand zitten. ,,Een slager wil niet boekhouden maar zijn vlees verkopen. Hou het dus simpel.''

Te Riele wordt op zijn wenken bediend. De regeringspartijen hebben in het regeerakkoord afgesproken te kiezen voor één systeem van loondispensatie; de loonkostensubsidie wordt afgeschaft. De systematiek achter loondispensatie is net even anders: mensen met een arbeidsbeperking die vanuit de bijstand gaan werken, krijgen van hun werkgever alleen nog de uren betaald die als productief worden gezien, de zogeheten loonwaarde. Via de gemeente krijgen deze mensen vervolgens een aparte, aanvullende uitkering om te zorgen dat zij boven het sociaal minimum uitkomen. Van Ark is belast met de uitvoering.

De linkse oppositie liep onmiddellijk te hoop toen de plannen bekend werden. Zij vrezen dat het nieuwe kabinet het mogelijk maakt dat werknemers met een beperking onder het minimumloon betaald krijgen. Zij eisten dat het voorstel, waarmee over ruim 30 jaar 500 miljoen euro wordt bespaard, van tafel gaat. Ook gemeenten en bedrijven die nu al met loonkostensubsidie mensen in dienst hebben, zien de maatregel niet zitten.

Minimumloon

Van Ark zette echter door en heeft steeds volgehouden dat het haar bedoeling is om arbeidsbeperkten 'conform het minimumloon' te betalen. Dat is volgens haar gelukt. ,,In de regeling die er nu ligt, houd je vanaf het eerste uur dat je werkt meer over dan in de bijstand. En elk uur dat erbij komt, levert meer op. Dat is een vooruitgang ten opzichte van het huidige systeem van loonkostensubsidie. Daarin houden mensen die voor 50 procent productief zijn pas na 3,5 dag werken iets extra's over. Ik wil dat werken vanaf de eerste dag loont.''

Er zijn ook schaduwzijden. Wie te veel vermogen heeft of een huishouden deelt met een verdienende partner, krijgt straks helemaal geen aanvullende uitkering meer. Daarnaast worden in het nieuwe systeem minder premies afgedragen, waardoor arbeidsbeperkten minder aanspraak maken op een werkloosheids- of arbeidsongeschiktheidsuitkering en veelal geen aanvullend pensioen opbouwen. Van Ark zegt niet weg te lopen voor die gevolgen. ,,Natuurlijk zitten er plussen en minnen in dit verhaal. Je bouwt pas aanvullend pensioen op als je ongeveer 13.000 euro per jaar verdient. In de doelgroep zijn dat er niet veel. En zij houden recht op AOW.''

Puzzel

Volgens Van Ark was de uitwerking van het regeerakkoord een 'hele puzzel'. ,,Ik snap de weerstand. De loonkostensubsidie is een mooi instrument, maar wordt nu maar gebruikt voor 11.000 mensen. Meer dan de helft van de doelgroep zit thuis terwijl ze wel over arbeidsvermogen beschikken. Wat zeg je dan tegen mensen die aan de kant staan? Ook hun belangen heb ik te dienen. Ongeveer 5 procent van de werkgevers heeft nu iemand in dienst met een arbeidsbeperking. Zij zeggen: wij willen er wel meer aannemen, maar maak het simpeler. En voor de bestaande gevallen verandert er niets.''

De winkel van Te Riele ligt er deze middag spic en span bij. De schappen zijn vol en de gangen vrij van obstakels. Van Arks oog valt op een bord boven een rek met textiel. Dit warenhuis 'maakt gewoon bijzonder' staat er. ,,Die tekst kan net zo goed omgedraaid worden'', zegt ze. ,,Jullie maken bijzonder gewoon.''