Bouwvakker vaker van buiten de EU

Afgelopen maand alleen al steeg het aantal werknemers van buiten de EU met 10 procent, ziet IQ-Pass, dat voor veel grote bouwbedrijven passen verzorgt waarmee bouwvakkers toegang krijgen tot hun bouwplaats.

IQ-Pass heeft zo'n 150.000 bouwpassen in omloop en stelt daarmee een goed overzicht op de bouwsector te hebben. ,,Niet alleen in Nederland, maar ook in Duitsland trekt de bouw aan'', vertelt directeur Sven Withofs. ,,Polen blijven liever dichter bij huis werken. Daardoor moeten bouwbedrijven werknemers elders vandaan halen, bijvoorbeeld uit Oekraïne.''

De buitenlandse werknemers werken niet per se illegaal, maar beschikken in 40 procent van de gevallen niet direct over geldige papieren. ,,De cijfers komen van een flink aantal grote bouwplaatsen waar dagelijks wordt gecontroleerd wie binnenkomt en vertrekt.''

Aanleiding voor het tekort is dat de economie weer uitstekend draait. Volgens Bouwend Nederland heeft de bouwsector, waarin nu een kleine half miljoen mensen werken, komende jaren zeker 40.000 arbeidskrachten nodig. ,,Het aantal bouwlieden van buiten de EU zal daardoor meer toenemen", stelt Withofs. Hij wijst erop dat er sinds de crisis nauwelijks nog instroom is van jongeren, die niet opgeleid wilden worden voor werkloosheid. Bovendien gingen veel bouwvakkers met pensioen.

De vakbonden stellen dat dit slechts het halve verhaal is. ,,De echte reden is dat werkgevers voor zo goedkoop mogelijke werknemers gaan'', stelt Piet Fortuin, voorzitter van CNV Vakmensen. Volgens hem is er voldoende Nederlands personeel beschikbaar. ,,Tijdens de crisis verloren 70.000 bouwvakkers hun baan. Die zijn nu werkloos of werken als zzp'er.'' Met ook flexwerkers en zelfstandigen erbij zijn er tussen 2008 en 2014 200.000 mensen uit de bouw gestapt, schat Bouwend Nederland.

Ook volgens FNV Bouw kunnen werkgevers in de UWV-kaartenbakken voldoende personeel vinden. Een specifiek tekort aan Polen en Roemenen is er niet. ,,Ze zijn gewoon te duur geworden en kunnen in Polen voor een behoorlijk salaris werken. Daarom zie je in Nederland steeds meer bouwlieden uit Portugal, Spanje en andere landen'', zegt Hans Crombeen, sectorleider van FNV Bouw.

Het onderliggende probleem in de bouw is dat de laagste prijs bij aanbestedingen vrijwel altijd leidend is, zegt de FNV-bestuurder. ,,Op papier moet ook naar andere factoren worden gekeken, maar dat is een wassen neus. Gevolg is dat de aannemer een gat moet dichten en dat met goedkoop buitenlands personeel doet.''

Nederlandse werklieden komen daardoor niet aan de bak, terwijl buitenlanders vaak uitgebuit worden. FNV en CNV wijzen op misstanden rond grote projecten zoals de A2-tunnel bij Maastricht, de Friese Centrale As-snelweg en elektriciteitscentrales in de Eemshaven. Bouwlieden werden onderbetaald of werkten structureel te veel. Zulke aanwijzingen zijn er ook rond de bouw van de Amerikaanse ambassade in Wassenaar, berichtte deze krant recent. De overheid doet mee aan de race to the bottom, stelt Fortuin. ,,Bij de A2-tunnel en de Friese snelweg zijn overheidsinstanties als provincies en Rijkwaterstaat mede-opdrachtgever.''

CNV wil snel met de overheid en Bouwend Nederland om tafel om wat te doen aan het buitenlandse personeel in de bouw. ,,Dit moet echt afgelopen zijn, het is beschamend dat bouwbedrijven dit als enige oplossing zien.'' Fortuin vindt dat bouwbedrijven moet beginnen om hun ex-medewerkers weer te benaderen. ,,Ze weten precies wie dat zijn. Benader je oude personeel, zzp'ers, medewerkers die nu iets anders doen.''

Volgens FNV Bouw zal het probleem pas opgelost zijn, als er een verplicht identificatie-systeem komt voor bouwvakkers. Een meldingsplicht voor bouwbedrijven is er nu namelijk niet. IQ-Pass heeft dus een eigen privaat ID-systeem, maar doet dat voor bedrijven zelf. Gegevens mogen niet met Inspectie en Belastingdienst worden gedeeld. ,,Onze opdrachtgevers zijn daar huiverig voor'', zegt Withofs. Hij denkt dat zeker buitenlandse aannemers de regels ontduiken. ,,De meesten hebben lak aan de wetgeving en denken dat Nederland toch niet hard controleert.''

De Inspectie SZW zegt de cijfers niet te kunnen bevestigen, maar is wel zeer alert op arbeidsverdringing. Dit jaar worden de controles op bouwplaatsen opgevoerd.