'Buffel en blaarkop redden veen'

In Waterland verdwijnt het veen. Om het tij te keren, denkt GroenLinks aan natte landbouw met grote grazers: waterbuffels en een koeienras met vele voordelen: de blaarkop. Dit bericht Het Parool donderdag.

Alarm over het Amsterdamse veen. "De verwachting is dat de helft van ons veen binnen een eeuw is verdwenen", rapporteerde een adviescommissie vorig jaar over dat deel van Waterland dat tot de gemeente Amsterdam behoort.

Bedreiging voor het veenDe oorzaak wordt gezocht bij de schaalvergroting in de veehouderij. "De melkveehouderij die het veen gevormd heeft, is tegelijkertijd de grootste bedreiging voor het veen." De voorbije twintig jaar is wel gebleken dat het moeilijk is om veen en weidevogels te combineren met bloeiende landbouw, concludeerde het stadsbestuur vorige jaar. "Het veen verdwijnt letterlijk onder onze voeten."

Met alle gevolgen van dien: extra CO2-uitstoot, landschap van cultuurhistorische waarde dreigt te verdwijnen, evenals broedgebied voor weidevogels. En als de bodem daalt, neemt de druk op de dijken toe.

Om intensieve veeteelt mogelijk te maken wordt de waterstand laag gehouden, legt GroenLinksraadslid Jasper Groen uit. Maar het gevolg is dat het veen inklinkt, waardoor het waterpeil verder moet worden verlaagd en het veen weer verder inklinkt.

InitiatiefvoorstelOm die neerwaartse spiraal te doorbreken komt Groen vandaag met een initiatiefvoorstel voor een lappendeken van natuur en natte landbouw, de zogeheten paludicultuur. Sommige gewassen zijn bij uitstek geschikt voor een hoger waterpeil. De oer-Hollandse lisdodde bijvoorbeeld, een grondstof voor constructieplaten en isolatiemateriaal.

Zuid-Holland experimenteert al met de teelt van cranberry's, weet Groen. In het Groene Hart zijn boeren overgeschakeld op een alternatief koeienras, de blaarkop. Die heeft aan een sober rantsoen genoeg en kan het tot ver in de herfst buiten uitzingen, waardoor de boer langer verzekerd is van lucratieve weidemelk.

In plaats van de melkveehouderij oppert Groen het houden van waterbuffels, die ook voedzamere melk leveren en magerder vlees. "Laten we erop inzetten dat in de Amsterdamse supermarkten straks Waterlandse buffelmozzarella ligt, naast Grutto-Graskaas en Waterlands Weelde Natuurvlees."

Maar boeren moeten er wel brood in zien. Volgens Groen kan de gemeente ze helpen door voor de eigen catering voorrang te geven aan biologische of natuurvriendelijke streekproducten. Ook pleit hij voor een stimuleringsregeling voor de overgang naar natte landbouw, door subsidies of een lening uit het Duurzaamheidsfonds.

WaterpeilDe landbouw moet op zoek naar verdienmodellen die zich laten verenigen met een hoger waterpeil. "Behoud van het veen en de natuur worden leidend." Om de boeren de tijd te geven die draai te maken, zou de gemeente nu al moeten vastleggen dat het in 2030 zover moet zijn.

Punt is wel dat het hoogheemraadschap gaat over het waterpeil, ook gekozen volksvertegenwoordigers. Boerenorganisatie LTO is ook allesbehalve enthousiast. In drassig gebied gedijt de leverbot. Deze parasitaire platworm tast de weerstand van het vee aan en ook grote grazers zijn daar vatbaar voor, volgens Jacob Willig van de LTO-afdeling Groot-Waterland.

Weinig enthousiasmeHij verwacht weinig enthousiasme voor overschakeling naar natte landbouw voor streekproducten. Door aangetaste weerstand is het vee ook gevoelig voor salmonellabesmetting. "Streekproducten met salmonella, daar zit niemand op te wachten."

Verder blijkt het veen in het Amsterdamse deel van Waterland er altijd nog beter aan toe dan in verder gelegen delen van Noord-Holland. Door agrarisch natuurbeheer door boeren zijn juist de weides rond Ransdorp een heenkomen voor vogels uit de rest van Waterland. "De nood is hoger in andere gebieden", erkent Groen. "Maar dat het hier nog relatief gunstig gaat, vind ik geen reden om de zaak verder te laten versloffen."