CETA gestrand: kloppen de bezwaren?

BEZWAAR 1: Voedselveiligheid en milieu worden slechterDoordat de EU en Canada elkaars toezichtsregimes voortaan erkennen, hoeven veel producten niet twee keer op veiligheid getest te worden. Dat scheelt bedrijven een hoop kosten en bureaucratie. Als de controle in Canada echter minder stringent is, leidt dit ertoe dat minder veilige producten de Nederlandse en Europese markt binnenkomen, vrezen tegenstanders. ,,Die angst is overtrokken", zegt de Groningse hoogleraar Harry Garretsen. ,,Het beschermingsniveau verschilt relatief weinig tussen Europa en Canada. Op sommige onderdelen zijn de Canadezen strenger, op andere zijn wij dat."

Volgens Garretsen is het argument van de voedselveiligheid vaak verkapt protectionisme. ,,Denk aan landbouwers die stellen dat de voedselveiligheid gevaar loopt, maar eigenlijk de markt dicht willen houden voor Canadese producten."

Canadees expert Van Harten zegt dat Europa en Canada op veel punten vergelijkbaar zijn. ,,Wij hebben een fatsoenlijke sociale zekerheid, betere gezondheidszorg en een beter onderwijsstelsel dan de VS. De productveiligheid en consumentenbescherming zijn prima."

Tegelijk is Canada op sommige punten inderdaad minder streng. ,,Onder de vorige conservatieve regering van premier Stephen Harper had het milieu geen prioriteit en is de nodige regelgeving versoepeld."

Voor Canada zijn er eveneens nadelen. Zo dreigen de medische kosten in Canada omhoog te gaan door CETA, doordat Europese farmaceutische bedrijven betere bescherming van intellectuele eigendommen krijgen. ,,Onze regering heeft dat aan Europa weggegeven."

BEZWAAR 2: Multinationals krijgen veel te veel invloedHet is hét bezwaar van de Walen en was ook zaterdag in Amsterdam tijdens de demonstratie van bonden, milieuclubs en antiglobalisten veelvuldig te horen.

Als CETA doorgaat, dreigen grote bedrijven buiten de reguliere rechtbanken om miljarden te claimen van overheden als wetten hen niet bevallen.

Hoogleraar internationale economie en business Harry Garretsen noemt de zorg over de controversiële Investor-State Dispute Settlement (ISDS)-clausule valide. ,,De vraag is waarom de rechtsstelsels van de EU en Canada niet afdoende zijn voor bedrijven."

ISDS is eind jaren 50 in Europa bedacht om westerse bedrijven te beschermen tegen de grilligheid van ondemocratische regimes. ,,CETA is een verdrag tussen westerse landen onderling, dus die vlieger gaat hier niet op."

Toch is de zaak minder zwart-wit dan tegenstanders doen geloven. De Europese Commissie heeft de ISDS flink gemoderniseerd. Zo vindt geschillenbeslechting plaats in een permanent arbitragehof in plaats van op ad hoc-basis en worden er strengere eisen aan de rechters gesteld.

Gus van Harten, hoogleraar internationaal investeringsrecht aan de Canadese York University, wijst echter op nóg een nadeel: Amerikaanse bedrijven kunnen via CETA claims in Europa neerleggen. TTIP via de achterdeur dus. ,,Als bedrijven substantiële activiteiten in Canada of de EU hebben, mogen ze dat doen. Vrijwel elke Amerikaanse multinational voldoet daaraan."

Volgens Van Harten zijn veel Canadezen ook niet blij met ISDS. ,,Door het NAFTA-vrijhandelsakkoord met Mexico en de VS zijn wij vaak door Amerikaanse ondernemingen gedaagd en zijn milieuregels geblokkeerd."

BEZWAAR 3: Verdragen als CETA en TTIP kosten banenAls handelsnatie hebben we er al eeuwenlang ervaring mee en alle economen zeggen het: meer handel levert banen op, stelt Harry Garretsen.

Volgens de tegenstanders overdrijft de Europese Commissie echter de voordelen schromelijk. Ze bestrijden dat CETA 150.000 banen en 12 miljard extra oplevert voor Europa. Zij schermen met Amerikaans onderzoek dat juist een verlies van 200.000 banen voorspelt.

Probleem is dat voorstanders de zegeningen van vrijhandelsverdragen altijd te optimistisch voorstellen. ,,Die claims van honderdduizenden tot miljoenen banen erbij zijn vrijwel altijd slecht onderbouwd en gebeuren op slechte aannames", zegt Van Harten. Hetzelfde geldt voor claims van de tegenstanders. ,,Het zijn pr-statements. Of CETA wel of niet doorgaat: we blijven gewoon doorhandelen, de wereld vergaat niet."

Wat de discussie verder vertroebelt, is dat er ondanks netto banenwinst in bepaalde sectoren werk verloren gaat. Niet alle werknemers zijn met vrijhandel beter af. Zo vreest Wallonië dat de eigen boeren straks de dupe zijn van goedkoop Canadees vlees dat de markt overspoelt.

Maar er is meer dan werkgelegenheid, zegt Garretsen. ,,Het voordeel van een verdrag als CETA zit hem er ook in dat consumenten toegang krijgen tot meer producten, en dat voor een betere prijs."

Garretsen denkt niet dat CETA nu definitief is gesneuveld. ,,De EU en Brussel hebben hier zeven jaar over onderhandeld, zij geven dat niet weg. Ik voorspel een pauze, waarin gekeken wordt of het verdrag te repareren is." Van Harten denkt er net zo over. ,,Als er aanpassingen komen, zie ik mogelijkheden."