Groeien door de circulaire economie: dit zijn de kansen voor ondernemers

Het lineaire ontwerpproces, waarbij het product uiteindelijk op de schroothoop belandt, ging hem tegenstaan. Van der Meer kreeg het voorgeschoteld in de collegebanken op de universiteit: “Op een gegeven moment wekte dit irritatie. We produceren zoveel afval.”

Tel hier zijn nieuwsgierigheid naar kunststof bovenop en de ambitie om circulair te willen produceren, is geboren: “Kunststof is fantastisch materiaal met bijzondere eigenschappen. Dat het niet vergaat, is een zegen voor het product, maar een vloek voor de natuur. We kunnen niet meer zonder. Dus moeten we er anders mee omgaan. Er is nog veel onwetendheid over de toepassingen van gerecycled plastic. En de prijs van nieuw plastic ‘klopt’ niet: voor de koper is het voordelig, maar de samenleving draait uiteindelijk op voor de afvalberg. Dit moest anders.”

Better Future Factory

In 2012 kreeg Van der Meer samen met de rest van het team de kans om het tij te keren. Met een zelfgebouwde recyclemachine - een combinatie van shredder, extruder en 3D-printer -stonden ze op Lowlands, waar ze plastic bierbekers omzetten in sieraden voor de festivalgangers. “3D-printen stond nog in de kinderschoenen. En de extruder op maat die wij nodig hadden, bestond nog niet. Het leek op zwarte magie: we maakten van niets iets.” Op dezelfde manier maakt Better Future Factory nu voor bedrijven inzichtelijk wat ze met hun kunststof afval kunnen doen. Zo worden mislukte verpakkingen van een koffiefabrikant omgezet tot koffiekloppers en -treetjes.

“Met tastbare producten laten we zien dat je duurzaamheid onderdeel kunt maken van je productieproces. Dat is nog te weinig het geval: het wordt vaak gezien als vliegende keep.” Onwetendheid, een slecht imago en goedkope nieuwe grondstoffen maken circulair ondernemen een behoorlijke opgave, vindt Van der Meer: “Het vergt koppigheid. Bereid je voor op kritiek, want je ligt onder een loep, net als de klimaatspijbelaars die een hamburgertje eten. Bedenk dan: we doen ons best, maar we zijn geen heiligen.”

Groene Groeiers

Better Future Factory is één van de 237 ‘Groene Groeiers’ in Nederland. De bedrijven die zijn aangesloten bij dit netwerk van werkgeversorganisatie VNO-NCW zetten zich in op het gebied van duurzaamheid. Via deze kring wisselen ze kennis uit, op papier of op bijeenkomsten, en doen ze zaken. Op deze manier werd een andere Groene Groeier, Houweling Groep, klant van Better Future Factory. Tevens komen mkb’ers zo in contact met multinationals.

Verenigd in de Dutch Sustainable Growth Coalition (DSGC) ontwikkelt de laatstgenoemde groep circulaire bedrijfsmodellen voor eigen gebruik en om andere ondernemers te ondersteunen. Volgens Tessa van Soest, Programmamaker van de DSGC, is het aangaan van nieuwe samenwerkingsverbanden een belangrijke factor in de overgang naar een circulaire economie. Ze is ervan overtuigd dat de recente vestiging van het Platform for Accelerating the Circular Economy (PACE) in Den Haag bijdraagt aan kennisdeling en internationale samenwerking. “Bedrijven zoeken kansen om circulaire producten en diensten internationaal op te schalen. Dat gebeurt nu al in de aanpak van e-waste in Nigeria.”

Circulaire economie in kaart

Het Planbureau voor de Leefomgeving gaat in het rapport ‘Circulaire economie in kaart’ na hoe groot het gedeelte van de Nederlandse economie is dat circulair produceert. De onderzoekers komen uit op een percentage van vijf procent, wat neerkomt op zo’n 85.000 circulaire activiteiten. Het merendeel hiervan wordt verricht door mkb’ers, vertelt Maikel Kishna, medeauteur van het onderzoek. Denk aan fietsenmakers, garagehouders en kringloopwinkels die, bewust of onbewust, volgens kringloopprincipes werken. Een klein gedeelte van de activiteiten – zo’n 1.500 – is innovatief van aard.

Een volledig circulaire economie vergt meer innovatieve initiatieven, stelt het planbureau. Het ontbreken van technologische kennis is niet de grootste belemmering, zegt Kishna. “Kijk naar Swapfiets, waarbij je een abonnement neemt op een fiets inclusief onderhoud. Geen ingrijpend plan, maar een bestaand idee toegepast in een nieuwe context.”

De stappen richting zo’n economie worden versneld als in aanvulling op recycling hergebruik, reparatie, delen, leasen en circulair ontwerpen meer aandacht krijgen, zegt de onderzoeker. “We denken bij het woord circulair nog teveel aan het sluiten van de kringloop: we produceren iets en recyclen het vervolgens. Maar wanneer je deelt en hergebruikt, hoef je minder te produceren. Het klopt dat dit wel meer vraagt van een ondernemer: die moet misschien overstappen van goederen naar diensten.”

Grondstofgebruik obstakel circulair ondernemen

Ook de omgang met grondstoffen vormt een obstakel voor circulair produceren, meldt het rapport van het PBL. Het terugdringen van grondstofgebruik wordt niet gestimuleerd doordat het aanboren van nieuwe grondstoffen dikwijls goedkoper is dan het inzetten van gerecycled materiaal. Het imagoprobleem van circulaire artikelen dat Van der Meer benoemde, bevestigt de onderzoeker: “Dit is een moeilijke opgave. Ga maar na: de aanschaf van een refurbished mobieltje voelt anders dan een nieuwe. Ook al is de kwaliteit goed, we kiezen voor nieuw. Dit vraagt om een andere mindset van consumenten.” Zijn consumenten enthousiast, dan trekt dat ook makkelijker investeerders over de streep die nu terughoudend reageren op onbekende en onbewezen circulaire producten, zegt hij.

De onderzoeker ziet een voorzichtige kentering. Wel onderstreept hij dat producten hoe dan ook meer moeten bieden dan slechts het voldoen aan kringloopprincipes, willen ze aanslaan. “Je denkt niet: ik heb een circulaire fiets. Je denkt: wat fijn, ik hoef mijn fiets nooit meer zelf te repareren.”