Nieuws Actueel
De buitenbeentjeseconomie
MAAR IS ‘BUITENBEENTJE’ NIET GEWOON
EEN ANDER WOORD VOOR ‘ONDERNEMER’?
Hoewel buitenbeentjes en ondernemers eigenschappen delen
– ze nemen risico en streven door hun eigen passie en gesjacher
vrijheid en autonomie na – moeten ze niet met elkaar worden
verward. Buitenbeentjes zijn alternatief, zelfkritisch en kwets-baar. Ze verleggen grenzen. Ze vechten systemen aan. Zeker,
soms schuilt in het lichaam van een ondernemer de persoon-lijkheid van een buitenbeentje, en wanneer deze identiteiten
versmelten kunnen de gevolgen explosief zijn.
Twee zakenmensen die dit hybride dna bezitten zijn Steve
Jobs en Richard Branson. Met zijn grote zelfvertrouwen, pres-tatiegerichtheid en de wil om anderen voor zich te winnen was
Jobs een typische ondernemer. Hij wist een van de meest suc-cesvolle bedrijven op onze planeet te creëren, die iconische pro-ducten naar de massa bracht. En hoewel Jobs soms onwankel-baar leek, deinsde hij er niet voor terug zijn kwetsbaarheid te
laten zien (een heel goed voorbeeld is zijn beroemde toespraak
voor afgestudeerden van Stanford waarin hij vertelde zich een
mislukkeling te hebben gevoeld nadat hij door zijn eigen be-drijf was ontslagen).
De alternatieve, rebelse geest die hij bij Apple al vanaf het be-De buitenbeentjeseconomie 36 06-01-16 15:18
DE SCHADUWFILOSOFIE
gin aanmoedigde, toen de computerindustrie werd geregeerd
door grote, ingedutte organisaties, werd geëtaleerd in een be-ruchte reclame die niemand minder dan het buitenbeentje prees:
Op de gezondheid van de gekken! De buitenbeentjes. De
onruststokers. De ronde pinnen in vierkante gaten. Die an-ders tegen de dingen aankijken. Zij zijn niet dol op regels.
En ze hebben geen respect voor de status quo. Je kunt hen
citeren, het met hen oneens zijn, hen verheerlijken of belas-teren. Ongeveer het enige wat je niet mag doen is hen nege-ren. Omdat zij de dingen veranderen. Zij helpen het mense-lijk ras vooruit. En hoewel sommigen hen misschien zien als
gekken, zien wij genialiteit. Omdat de mensen die gek ge-noeg zijn om te denken dat zij de wereld kunnen veranderen
ook degenen zijn die dat doen.
Op vergelijkbare wijze heeft Richard Bransons excentrieke
mengeling van ondernemer en buitenbeentje hem beïnvloed
om kansen na te jagen en risico’s te nemen waar anderen voor
terugschrokken. Branson, die het misschien vanwege zijn dys-lexie als student moeilijk had, begon als zestienjarige aan zijn
eerste ondernemerswaagstuk via een blad dat Student heette,
een landelijk tijdschrift dat gemaakt werd door en bestemd was
voor middelbare scholieren. Vervolgens begon hij, in de crypte
van een kerk, een grammofoonplatenwinkel, Virgin. Tegen de
jaren zeventig bezat hij genoeg geld om zijn eigen platenlabel te
lanceren en startte hij Virgin Records. Hij ging vervolgens ex-perimentele bands zoals Faust en Culture Club contracteren,
die velen in de muziekindustrie angstvallig buiten de deur hiel-
De buitenbeentjeseconomie 37 06-01-16 15:18
DE BUITENBEENTJESECONOMIE
Sinds het enorme succes van het merk Virgin in totaliteit
heeft Branson gepionierd op andere markten, zoals het ruimte-toerisme, dwars tegen de inzichten in van vele reeds lang geves-tigde vrienden en concurrenten. Bransons effectieve mengeling
van rebels ondernemerschap heeft hem, op het moment dat we
dit schrijven4
Verenigde Staten gemaakt. Hij is erelid van de buitenbeentjes-economie.
Vele creatieve geesten en kunstenaars die we spraken, ontwik-kelden een ondernemersmentaliteit. De Amerikaanse filmma-ker en verhalenverteller Lance Weiler is, net als Branson, dyslec-tisch. Als kind had hij last van een spraakgebrek en op school
dreigde hij voortdurend tegen hindernissen op te lopen. Hij ging
niet naar de middelbare school, maar werd filmloper, iemand die
een film van een filmset naar het laboratorium bracht, met zijn
auto als slaapplaats. Hij werkte zich in de filmindustrie op en be-leefde in 1996 een onwaarschijnlijke doorbraak met zijn film The
Last Broadcast, de eerste speelfilm die je op een laptop kon bekij-ken. Weiler maakte deze film met een vriend voor 900 dollar, en
uiteindelijk bracht het product bijna 5 miljoen dollar op.
‘Destijds,’ vertelde Weiler ons, ‘dachten de mensen dat wij
het filmproces lieten ontaarden omdat we het digitaal deden.
We werden niet beschouwd als filmmakers.’ Hij opperde dat
naïviteit, rebelsheid en experimenteerlust sleutelrollen speel-den in het succes van de film. ‘Wij rebelleerden tegen een sys-teem dat gebaseerd was op altijd eerst toestemming verkrijgen.’
Weiler geloofde dat hij bezig was een nieuw type film te defini-ëren. ‘Wij leken wel wat op het kleine dikke meisje uit Ohio
waarover Francis Coppola het had in Heart of Darkness,’ vertel-de Weiler ons. ‘Dit idee, je weet wel, dat de volgende Mozart of
, tot de op zeven na vermogendste burger van de
De buitenbeentjeseconomie 38 06-01-16 15:18
DE SCHADUWFILOSOFIE
de volgende schitterende film uit een kleine plaats afkomstig
zal zijn, door een klein kind dat de camera van haar vader ge-bruikt. Dat waren wij aan het doen.’
systeem. Hij schreef brieven naar grote producenten waarin hij
vertelde de eerste digitale speelfilm te willen maken. Er kwam
geen reactie. Toen volgde hij een advies op uit een oplichters-handboek. Hij stuurde exact dezelfde brieven, maar dan opzet-telijk verkeerd geadresseerd, zodat ze werden verzonden naar
bedrijven die elkaars concurrenten waren. Sony ontving bij-voorbeeld een brief die bestemd was voor Barco. Binnen drie
dagen kwamen er talloze telefoontjes van maatschappijen, die
hem een gratis projector aanboden. Weiler bracht vervolgens
digitale projectie naar Cannes en Sundance.
kreeg Weiler het idee om de film met behulp van satelliettech-nologie in te stralen. Maar van satellieten wist hij helemaal
niets. Hij telefoneerde met een satellietprovider, die vroeg met
welke concurrent hij in gesprek was. Op die vraag ging hij niet
in. Hij dreigde het gesprek te zullen beëindigen als ze er niet
over ophielden. Echter vijf minuten later werd hem opnieuw
gevraagd naar zijn betrekkingen met andere bedrijven. Weiler
hing op. Zijn producer belde hem in paniek op. ‘Ze dacht dat ik
gek was,’ vertelde hij ons. Het bedrijf gaf Weiler 2,5 miljoen
dollar aan O&O-technologie, veel meer dan hij had voorzien.
‘Ik had niets te verliezen. Het was gewoon die rebelse geest.’
kunstenaar essentieel is. ‘Er bestaat een mythe dat kunstenaars
een speciaal, bijna heilig ras zijn, dat niet belast wil worden met
zaken die hen afleiden van hun creatieve bezigheid. Er heerst
Weilers succes was gebaseerd op slim gebruikmaken van dit
Toen de film in vele bioscopen zou worden uitgebracht,
Weiler gelooft dat deze ondernemersmentaliteit voor elke
De buitenbeentjeseconomie 39 06-01-16 15:18
DE BUITENBEENTJESECONOMIE
daar een zekere zuiverheid.’ Voor Weiler brak een verhelderend
inzicht door toen hij besefte over de hele linie creatief te kun-nen zijn, niet alleen in het kunstproduct maar ook in financie-ring, distributie en zakelijke aspecten van de artistieke produc-
‘Als kunstenaar moet je denken over de duurzaamheid van
wat je doet vanuit ondernemersstandpunt – je kunt niet drij-ven op louter creatieve vaardigheden of “genialiteit”. Die da-gen zijn voorbij, als ze al ooit echt bestonden,’ zei Weiler tegen
Jobs, Branson en Weiler zijn misschien uitschieters. Velen
van de buitenbeentjes die wij spraken vonden de weg van het
traditionele ondernemerschap te conformistisch. Talloze groe-pen buitenbeentjes – van hackerscollectieven tot netwerken
van doe-het-zelffestivalmakers – drijven op een radicalere geest
van vrijheid en autonomie.