De buitenbeentjeseconomie

MAAR IS ‘BUITENBEENTJE’ NIET GEWOON

EEN ANDER WOORD VOOR ‘ONDERNEMER’?

Hoewel buitenbeentjes en ondernemers eigenschappen delen

– ze nemen risico en streven door hun eigen passie en gesjacher

vrijheid en autonomie na – moeten ze niet met elkaar worden

verward. Buitenbeentjes zijn alternatief, zelfkritisch en kwets-baar. Ze verleggen grenzen. Ze vechten systemen aan. Zeker,

soms schuilt in het lichaam van een ondernemer de persoon-lijkheid van een buitenbeentje, en wanneer deze identiteiten

versmelten kunnen de gevolgen explosief zijn.

Twee zakenmensen die dit hybride dna bezitten zijn Steve

Jobs en Richard Branson. Met zijn grote zelfvertrouwen, pres-tatiegerichtheid en de wil om anderen voor zich te winnen was

Jobs een typische ondernemer. Hij wist een van de meest suc-cesvolle bedrijven op onze planeet te creëren, die iconische pro-ducten naar de massa bracht. En hoewel Jobs soms onwankel-baar leek, deinsde hij er niet voor terug zijn kwetsbaarheid te

laten zien (een heel goed voorbeeld is zijn beroemde toespraak

voor afgestudeerden van Stanford waarin hij vertelde zich een

mislukkeling te hebben gevoeld nadat hij door zijn eigen be-drijf was ontslagen).

De alternatieve, rebelse geest die hij bij Apple al vanaf het be-De buitenbeentjeseconomie 36 06-01-16 15:18

DE SCHADUWFILOSOFIE

gin aanmoedigde, toen de computerindustrie werd geregeerd

door grote, ingedutte organisaties, werd geëtaleerd in een be-ruchte reclame die niemand minder dan het buitenbeentje prees:

Op de gezondheid van de gekken! De buitenbeentjes. De

onruststokers. De ronde pinnen in vierkante gaten. Die an-ders tegen de dingen aankijken. Zij zijn niet dol op regels.

En ze hebben geen respect voor de status quo. Je kunt hen

citeren, het met hen oneens zijn, hen verheerlijken of belas-teren. Ongeveer het enige wat je niet mag doen is hen nege-ren. Omdat zij de dingen veranderen. Zij helpen het mense-lijk ras vooruit. En hoewel sommigen hen misschien zien als

gekken, zien wij genialiteit. Omdat de mensen die gek ge-noeg zijn om te denken dat zij de wereld kunnen veranderen

ook degenen zijn die dat doen.

Op vergelijkbare wijze heeft Richard Bransons excentrieke

mengeling van ondernemer en buitenbeentje hem beïnvloed

om kansen na te jagen en risico’s te nemen waar anderen voor

terugschrokken. Branson, die het misschien vanwege zijn dys-lexie als student moeilijk had, begon als zestienjarige aan zijn

eerste ondernemerswaagstuk via een blad dat Student heette,

een landelijk tijdschrift dat gemaakt werd door en bestemd was

voor middelbare scholieren. Vervolgens begon hij, in de crypte

van een kerk, een grammofoonplatenwinkel, Virgin. Tegen de

jaren zeventig bezat hij genoeg geld om zijn eigen platenlabel te

lanceren en startte hij Virgin Records. Hij ging vervolgens ex-perimentele bands zoals Faust en Culture Club contracteren,

die velen in de muziekindustrie angstvallig buiten de deur hiel-

De buitenbeentjeseconomie 37 06-01-16 15:18

DE BUITENBEENTJESECONOMIE

Sinds het enorme succes van het merk Virgin in totaliteit

heeft Branson gepionierd op andere markten, zoals het ruimte-toerisme, dwars tegen de inzichten in van vele reeds lang geves-tigde vrienden en concurrenten. Bransons effectieve mengeling

van rebels ondernemerschap heeft hem, op het moment dat we

dit schrijven4

Verenigde Staten gemaakt. Hij is erelid van de buitenbeentjes-economie.

Vele creatieve geesten en kunstenaars die we spraken, ontwik-kelden een ondernemersmentaliteit. De Amerikaanse filmma-ker en verhalenverteller Lance Weiler is, net als Branson, dyslec-tisch. Als kind had hij last van een spraakgebrek en op school

dreigde hij voortdurend tegen hindernissen op te lopen. Hij ging

niet naar de middelbare school, maar werd filmloper, iemand die

een film van een filmset naar het laboratorium bracht, met zijn

auto als slaapplaats. Hij werkte zich in de filmindustrie op en be-leefde in 1996 een onwaarschijnlijke doorbraak met zijn film The

Last Broadcast, de eerste speelfilm die je op een laptop kon bekij-ken. Weiler maakte deze film met een vriend voor 900 dollar, en

uiteindelijk bracht het product bijna 5 miljoen dollar op.

‘Destijds,’ vertelde Weiler ons, ‘dachten de mensen dat wij

het filmproces lieten ontaarden omdat we het digitaal deden.

We werden niet beschouwd als filmmakers.’ Hij opperde dat

naïviteit, rebelsheid en experimenteerlust sleutelrollen speel-den in het succes van de film. ‘Wij rebelleerden tegen een sys-teem dat gebaseerd was op altijd eerst toestemming verkrijgen.’

Weiler geloofde dat hij bezig was een nieuw type film te defini-ëren. ‘Wij leken wel wat op het kleine dikke meisje uit Ohio

waarover Francis Coppola het had in Heart of Darkness,’ vertel-de Weiler ons. ‘Dit idee, je weet wel, dat de volgende Mozart of

, tot de op zeven na vermogendste burger van de

De buitenbeentjeseconomie 38 06-01-16 15:18

DE SCHADUWFILOSOFIE

de volgende schitterende film uit een kleine plaats afkomstig

zal zijn, door een klein kind dat de camera van haar vader ge-bruikt. Dat waren wij aan het doen.’

systeem. Hij schreef brieven naar grote producenten waarin hij

vertelde de eerste digitale speelfilm te willen maken. Er kwam

geen reactie. Toen volgde hij een advies op uit een oplichters-handboek. Hij stuurde exact dezelfde brieven, maar dan opzet-telijk verkeerd geadresseerd, zodat ze werden verzonden naar

bedrijven die elkaars concurrenten waren. Sony ontving bij-voorbeeld een brief die bestemd was voor Barco. Binnen drie

dagen kwamen er talloze telefoontjes van maatschappijen, die

hem een gratis projector aanboden. Weiler bracht vervolgens

digitale projectie naar Cannes en Sundance.

kreeg Weiler het idee om de film met behulp van satelliettech-nologie in te stralen. Maar van satellieten wist hij helemaal

niets. Hij telefoneerde met een satellietprovider, die vroeg met

welke concurrent hij in gesprek was. Op die vraag ging hij niet

in. Hij dreigde het gesprek te zullen beëindigen als ze er niet

over ophielden. Echter vijf minuten later werd hem opnieuw

gevraagd naar zijn betrekkingen met andere bedrijven. Weiler

hing op. Zijn producer belde hem in paniek op. ‘Ze dacht dat ik

gek was,’ vertelde hij ons. Het bedrijf gaf Weiler 2,5 miljoen

dollar aan O&O-technologie, veel meer dan hij had voorzien.

‘Ik had niets te verliezen. Het was gewoon die rebelse geest.’

kunstenaar essentieel is. ‘Er bestaat een mythe dat kunstenaars

een speciaal, bijna heilig ras zijn, dat niet belast wil worden met

zaken die hen afleiden van hun creatieve bezigheid. Er heerst

Weilers succes was gebaseerd op slim gebruikmaken van dit

Toen de film in vele bioscopen zou worden uitgebracht,

Weiler gelooft dat deze ondernemersmentaliteit voor elke

De buitenbeentjeseconomie 39 06-01-16 15:18

DE BUITENBEENTJESECONOMIE

daar een zekere zuiverheid.’ Voor Weiler brak een verhelderend

inzicht door toen hij besefte over de hele linie creatief te kun-nen zijn, niet alleen in het kunstproduct maar ook in financie-ring, distributie en zakelijke aspecten van de artistieke produc-

‘Als kunstenaar moet je denken over de duurzaamheid van

wat je doet vanuit ondernemersstandpunt – je kunt niet drij-ven op louter creatieve vaardigheden of “genialiteit”. Die da-gen zijn voorbij, als ze al ooit echt bestonden,’ zei Weiler tegen

Jobs, Branson en Weiler zijn misschien uitschieters. Velen

van de buitenbeentjes die wij spraken vonden de weg van het

traditionele ondernemerschap te conformistisch. Talloze groe-pen buitenbeentjes – van hackerscollectieven tot netwerken

van doe-het-zelffestivalmakers – drijven op een radicalere geest

van vrijheid en autonomie.