De grote potentie van piepkleine huisjes

Het huis van Jelte Glas (29) ruikt naar vers gekapt hout. Oregon pine wood. Fonkelnieuw; niet lang geleden slingerden hier, op een bouwterrein in het Gelderse Olst, nog de schroeven rond. De geur van het huis doet denken aan een Finse sauna. De afmetingen ook trouwens. Als hij wil, kan Glas vanonder de douche zo de shampoo uit zijn keuken grissen. Nauwelijks twee stappen verder kan hij aanschuiven aan zijn bureau, neerploffen op de bank of de voordeur openen voor visite. ,,Het huisje is 4,10 meter hoog, 2,55 meter breed en 6,40 meter lang," dist Glas op. ,,Het is voor één persoon bedoeld, maar je zou er zeker met zijn tweeën kunnen wonen. Ja, het is klein. Maar iedereen die over de vloer komt, reageert hetzelfde: 'wauw, het voelt veel groter dan ik had verwacht'."

Nauwelijks 19 vierkante meter woonoppervlak, inclusief zijn slaapvide met tweepersoonsbed. En verplaatsbaar: het huisje stoelt volledig op een bouwaanhanger. Noem de stijlvolle 'Porta Palace' echter geen woonwagen of caravan. Het verschil? ,,Caravans komen uit een soort plastic fantastic traditie," meent architect Daniël Venneman (31), met wie Glas - zelf bouwkundige - zijn nieuwe optrekje heeft gebouwd. ,,In caravans is alles zo minimaal mogelijk. Je hoeft er immers maar een paar weken per jaar te verblijven. De Porta Palace is daarentegen een volwaardig huis, waarin je het hele jaar kunt wonen."

,,Het is een gevoel," vult Glas aan. ,,Er zit een hele romantiek aan vast. Vrijheid. Een uniek karakter."

Venneman: ,,Vroeger was een huis uiting van je persoonlijkheid. Maar tegenwoordig worden aan de lopende band dezelfde eentonige huizen uitgepoept op de woningmarkt."

Glas: ,,Wij willen terug naar dat persoonlijke. Dat is ook de charme van de tiny house movement."

Fotogeniek

De wortels van de beweging liggen in de Verenigde Staten, waar de laatste jaren steeds meer mensen de behoefte kregen om kleiner te wonen. Omdat ze hun huizen niet meer konden betalen. Omdat ze het beu waren om te werken voor enkel hun hypotheek. Of simpelweg omdat ze verlangden naar meer eenvoud. Op eigen websites en bijeenkomsten bewierookten de bewoners al gauw het groeiende scala aan piepkleine huisjes. Het ene ogend als een gevallen boomhut, het andere als een dubbeldeks Pipowagen en een derde als een strandhuisje op wielen. Maar vrijwel zonder uitzondering visuele pareltjes, duurzaam gebouwd, verplaatsbaar en kleiner dan 40 vierkante meter (ter vergelijking: het gemiddelde Amerikaanse huis meet 195 vierkante meter).

Via sociale media als Instagram en Pinterest begon men ook in landen als Japan, Australië, Engeland en Frankrijk te smullen van - en te timmeren aan - fotogenieke XXS-woninkjes. Net als nu in Nederland dus.

,,We wilden bewijzen dat die toffe huisjes van internet ook hier mogelijk zijn", verduidelijkt Glas. De zelfverklaard woonpionier verruilde zijn vaste woning twee jaar geleden al voor een pingpongbestaan tussen onder meer een antikraakboerderij en een caravan bij kennissen in de achtertuin. Nu de Porta Palace af is, wil hij daar zijn intrek in nemen. ,,Ik ben alleen nog op zoek naar een goede staplek."

Feestje

Glas is niet de enige. Ook Marjolein Jonker viel voor de kleine huisjes. De 40-jarige documentatie-expert uit het Noord-Hollandse Langedijk: ,,Het is voor mij begonnen toen ik op internet die schattige Amerikaanse huisjes voorbij zag komen. Ik was meteen verliefd. Ik wilde al een tijdje verhuizen, maar ik woon alleen, dus mijn budget is beperkt." Een tiny house is al te koop voor 35.000 euro. Jonker: ,,Bovendien heb ik ontdekt dat de filosofie achter die kleine huisjes ook mijn andere vakjes afvinkt. Het milieuvriendelijke. Het persoonlijke. De eenvoud."

En dus geeft Jonker na een jaar vol research en bouwtekeningen nog deze winter het startsein voor de bouw van haar mobiele paleisje. Slaaploft, houtkachel, zitbadje: alles op amper 16 vierkante meter. Natuurlijk moet ze er niet aan denken om er met een gezin te wonen. Maar ze gaat er vanuit dat het voor haarzelf ruimschoots genoeg is. ,,Ik kan niet anders concluderen dan dat ik heel veel vierkante meters in mijn huidige huis helemaal niet nodig heb. Ja, misschien één keer per jaar, als ik een feestje geef, maar daar zijn genoeg alternatieven voor. Dus je koopt een huis dat te groot en niet helemaal naar je wens is, maar waar je wel je leven lang voor krom moet liggen. Het heeft zo weinig zin."

Om alvast te wennen aan haar geringe woonoppervlak, gebruikt Jonkers in haar huidige eengezinswoning al zo min mogelijk ruimte. ,,De zolder is leeg. Twee van de slaapkamers ook. De enige reden waarom ik überhaupt nog boven kom, is mijn bed. Al zou dat ook best in de woonkamer passen."

Ook 'digital nomad' Frieda Bakker (37) uit het Gelderse Dieren schakelde ter voorbereiding op haar toekomstige miniwoning al terug van een eengezinswoning naar 19 vierkante meters, in een gedeelde woonboerderij. ,,Ik kwam thuis van mijn werk en dacht op de drempel: ik ben in sommige kamers al drie weken niet geweest. Toen zijn de puzzelstukjes in elkaar gevallen. Ik ervaar het hebben van veel spullen vaak als ballast. Het gros heb ik al lang weggedaan. Ik heb gewoon niet meer nodig. Ook niet qua vierkante meters dus."

Dit jaar moet ook haar huisje een feit worden. Om alvast te ruiken aan het echte werk, reisde Bakker afgelopen najaar naar Amerika voor een proefverblijf in een tiny house. ,,Voor mijn eigen huisje had ik een lengte van 8 meter ingepland. Maar dat huisje was 5,20 meter en toen ik hem in gedachten inrichtte met mijn spullen, bleek dat meer dan genoeg. Ik wilde ook altijd een dak met flaporen: twee van die dakkapelletjes boven je bed. Maar slapen onder een schuin dak bleek ik helemaal niet als storend te ervaren."

En heus niet alles wordt piepklein, onderstreept Bakker. ,,Ik had een kleine secretaire gekocht, maar daar kon ik niet aan werken. Ik heb wel wát ruimte nodig aan tafel. Maar dat is het leuke van tiny houses: de beperkte ruimte dwingt je om bewuste keuzes te maken."

Regeltjeswoud

Ook in Olst kunnen ze meepraten over het creatieve ruimtegebruik, laat architect Venneman zien. De traptreden zijn tevens inbouwkasten; de onderste van de drie is zelfs weg te schuiven om als kruk te gebruiken en het gangpad niet te blokkeren. Om tijdens de afwas niet met je rug tegen de muur te staan, ontbreekt de deur tussen keuken en badkamer. Het stalen aanrecht loopt uit in een houten bureautje. En de Porta Palace wordt gekenmerkt door twee grote glazen puien, voor extra lichtinval en ruimtegevoel. ,,Die schuifdeuren gaan natuurlijk veel open," glundert Glas. ,,Ik ben een buitenmens."

Het gebrek aan vierkante meters is dan ook niet eens de grootste uitdaging bij het bouwen. De grootste beperking is het gewicht. Venneman: ,,Als je de weg op wilt, mag je huisje - inclusief trailer - in Nederland niet meer dan 3500 kilo wegen."

Het roept de vraag op of het Amerikaanse verschijnsel überhaupt wel toekomst heeft in ons ondoordringbare regeltjeswoud. In Nederland moeten woningen voldoen aan het Bouwbesluit: een dik pak bouwtechnische voorschriften dat uiterst gedetailleer-de eisen stelt aan de afmetingen van onder meer sanitair, gangen, trappen, berging en woonkamer.

Venneman: ,,Je ziet dat de wetgeving langzaam soepeler wordt, maar er is zeker nog een spanningsveld. Volgens het Bouwbesluit moet er bijvoorbeeld een gang tussen het toilet en de keuken, maar dan blijft er hier geen keuken meer over."

Een deel van die eisen kan worden omzeild door op een trailer te bouwen. Venneman: ,,Maar dan word je weer in de hoek van een recreatiewoning geduwd."

Glas: ,,Als we de bouw van de Porta Palace eerst hadden voor-gelegd aan de overheden, waren we over vijf jaar nog aan het praten. We hanteren daarom de mentaliteit die je ook bij Airbnb en taxidienst Uber zag. Gewoon doen. De politiek volgt vanzelf wel."

Net-nietgeneratie

Dat die omslag al gaande is, daar zijn alle (aspirant)bewoners het over eens. Nu het aantal eenpersoonshuishoudens jaarlijks met 30.000 stijgt tot 700.000 singles in 2050, lopen gemeentes in heel Nederland langzaam maar zeker warm voor de miniwoningen. Almere bijvoorbeeld, die de komende zomer 25 verschillende tiny houses wil realiseren in het stadsdeel Almere Poort.

Dat de beweging breder is dan een handvol idealisten bewijst ook de bekende bouwreus Heijmans, die aan de weg timmert met zijn eigen verplaatsbare XXS-huisje van 38 vierkante meter. ,,De Heijmans ONE is het antwoord op twee vraagstukken,'' legt initiatiefneemster Anneke Timmermans-Dalhuisen uit. ,,Aan de ene kant de zogenoemde pauzelandschappen: talloze lappen grond die wachten op een bestemming. Aan de andere kant de wat wij de net-nietgeneratie noemen: alleenstaande starters, tussen de 25 en 35 jaar jong, die te veel verdienen voor sociale huur, te weinig voor de vrije sector en daardoor tussen de wal en het schip vallen op de woningmarkt."

Redacteur Carmen Felix (29) uit Amsterdam is zo'n 'net-nieter'. ,,Het is frustrerend," zegt ze. ,,Je woont al gauw tot ver na je 30ste in een studentenwoning. Of je moet gedwongen gaan samen-wonen, iets kopen wat veel te duur en klein is, of je ouders lief aankijken voor een zak geld."

Als proef woonde Felix drie maanden in de eerste Heijmans ONE op Zeeburgereiland in Amsterdam. ,,Als je 38 vierkante meter hoort, denk je misschien aan een soort veredelde stacaravan. Maar ik heb nooit het gevoel gehad dat de muren op me afkwamen. Mijn vriend kon ook gerust langskomen zonder dat we elkaar de hersens insloegen. Ik merkte zelfs dat ik alleen maar meer mensen begon uit te nodigen. Ik weet nu zeker dat mensen niet zoveel ruimte nodig hebben als ze denken."

Hoewel de Heijmans ONE geen wielen heeft, uit twee volwaardige verdiepingen bestaat en zodoende nog twee keer zo groot is als het archetype ieniemieniehuisje, put de woning volop uit de trukendoos van de tiny house movement. Grote ramen, trap- treden met opbergruimte, een inklapbare kapstok, stoelen die ook aan de muur kunnen hangen en infraroodplaten in plaats van traditionele radiatoren.

Dit jaar moeten er zeker 150 huisjes van de band rollen; dertig daarvan zijn er besteld door de gemeente Weert. Naar verwachting zullen vele gemeentes volgen. ,,Het gebrek zit eerder bij de capaciteit in de fabriek, dan aan de vraagkant," weet Timmermans-Dalhuisen van Heijmans. ,,We hebben dit huisje ontwikkeld voor jonge starters, maar merken - bijvoorbeeld door de vergrijzing en de vluchtelingenstroom - dat er bij veel meer doelgroepen behoefte aan is. Kijk, wooncoöperaties en wetgevers zijn in Neder- land nog wel heel erg gefocust op rijtjeshuizen en driekamerappartementen. Maar kleine woningen hebben absoluut de toekomst."