Retailbranche: 'Pak macht grote online platformen aan, anders geen bruisende winkelstraat'

De nieuwe minister van Economische Zaken en Milieu, Micky Adriaansens (VVD), laat er geen gras over groeien. Begin deze week bezocht zij als kennismaking met de retail een van de bruisendste winkelstraten van Rotterdam, de Oude en Nieuwe Binnenweg. Zij sprak daar met ondernemers, ook omdat in het regeerakkoord ‘Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst’ expliciet wordt stilgestaan bij winkelstraten en winkelgebieden. Het akkoord van VVD, D66, CDA en ChristenUnie: ‘Een bruisende winkelstraat is cruciaal voor de leefbaarheid in dorpen en steden. Het kabinet gaat samen met lokale overheden aan de slag om leegstand tegen te gaan en de samenwerking tussen retail, horeca en cultuur te stimuleren.”

INretail greep de kennismaking aan om het pamflet ‘De winkelstraat als publieke ruimte’ aan Adriaansens te overhandigen in de schoenenwinkel Anke Griffioen (Caland/Schoen) aan de Nieuwe Binnenweg.

Opvallend is dat in de nota een ferm deel is ingeruimd voor de nieuwe wereld van het winkelen; de digitaliseringsopgave in een platformeconomie. Samensteller van het rapport Marcel Evers van INretail schetst een helder beeld van de uitdagingen die op de winkelier gaat afkomen, maar ziet tegelijkertijd ook volop kansen. Los van de schuldenproblematiek als gevolg van alle coronamaatregelen verandert het wijze van winkelen, een ontwikkeling die al loopt maar nietsontziend doorgaat.

'Detailhandel als innovatieve topsector benoemen'

,,De politiek heeft het over de transitie van bepaalde sectoren zoals de energietransitie, maar realiseert zich onvoldoende wat voor transitie in de retail plaatsvindt en nog gaat plaatsvinden. Ik denk dat dit weleens groter kan zijn dan al die andere. De detailhandel moet als innovatieve topsector worden bestempeld waardoor middelen voor projecten beschikbaar komen om de innovatie in de retail te begeleiden en te versnellen. Dit is noodzakelijk om in de huidige transitie niet dat te verliezen wat van grote maatschappelijke waarde is en kenmerkend voor de Nederlandse winkelstraat.”

'Bigtech-platformen onttrekken veel waarde aan de lokale economie'

INretail hekelt de extreme marktmacht en de ongelofelijke concentratie van kapitaal en intellect die de bigtech-platformen hebben in die wereld van het online winkelen. We hebben het allemaal laten gebeuren, verzucht Evers. ,,De Europese Unie probeert met wetsvoorstellen - Digital Markets Act en de Digital Services Act - de marktmacht van grote online platformen nu te reguleren. Ook Nederland moet hier op nationaal niveau meer het voortouw nemen met maatregelen. Wij eisen als winkeliers bijvoorbeeld de zeggenschap over onze eigen data, willen dat er een fatsoenlijke marge kan worden gemaakt en onze hardlopers in het assortiment niet kwijtraken aan grote platformen.”

Evers constateert in het pamflet dat de platformen namelijk veel waarde onttrekken aan de lokale economie, ‘maar er niets aan toevoegen’.

,,De winkelier die bijdraagt aan de ‘couleur locale’ en als levensader functioneert voor dorpen en steden, dreigt door de enorme marktmacht van die platformen het onderspit te delven. Het is precies dat wat we onder de aandacht brengen van minister Adriaansens. Voor het eerste in decennia is er een regeerakkoord het belang van de bruisende winkelstraat vastgelegd. Het is uit met het neoliberale uitgangspunt dat de ondernemer het zelf maar moet oplossen. Er is totaal geen sprake van een gelijk speelveld en hij gaat het zo dus afleggen tegen die giganten. We moeten weer grip terugkrijgen, niet alleen in die fysieke winkelstraat maar ook in de digitale ruimte, dat is tenslotte vooral een publieke ruimte.”

'Binnenstadsmanager helpt verder te ontwikkelen'

In het gezelschap van minister Adriaansens liep ook de Rotterdamse wethouder Roos Vermeij (PvdA) mee. Zij is verantwoordelijk voor de portefeuilles Economie, wijken en kleine kernen en juist daar moet het gaan gebeuren, meent Evers. ,,Op lokaal niveau zal echt iedereen moeten gaan samenwerken. Er wordt op dit moment niet gewerkt vanuit een brede visie op stads- en dorpsontwikkeling en de nieuwe functie van winkelstraten in een veranderende wereld. In Deventer is een binnenstadsmanager aangesteld door horeca, retail en vastgoedeigenaren. Door goed contact met de gemeente is deze stad volop in ontwikkeling en zijn er in coronatijd zo’n vijftig nieuwe ondernemers in die stad begonnen. Ik vind het daarom een gemis dat in de programma’s voor de komende gemeenteraadsverkiezingen er zo weinig over dit belangrijke onderwerp staat.”

Vermeij meldde Adriaansens voor de pittoreske boekhandel v/h Van Gennep aan de Oude Binnenweg veel oog te hebben voor de Rotterdamse winkeliers in de winkelstraat. ,,We hebben als gemeente een fonds opgetuigd om, als het moet winkels zelf op te kopen en aan te pakken."

Om weerwoord te geven op door bigtechs gedomineerde platformeconomie zullen winkeliers aan straten en pleinen zich online moeten bundelen. Het woord 'samenwerken' gebruikt Evers vaak. ,,Met een lokaal opgezet platform ontsluit je het aanbod van dat winkelgebied, dorp of stad, eigenlijk een web 3.0. Consumenten kunnen zo in die fysieke winkel ‘kijken’ en het product door een lokale bezorgdienst thuis laten bestellen. Het is uiteindelijk ook nog eens veel milieuvriendelijk dan al die pakketbedrijven die door steden en dorpen rijden.”

'Metaversum gaat de sociale functie van echt ontmoeten niet overnemen'

Evers steekt ook de hand in eigen boezem. Er zal iets aan de overbewinkeling gedaan moeten worden, zegt hij om dan naar de kwaliteiten van de ondernemer te gaan. ,,Ze mogen juist nu niet afwachten, maar moeten ervoor zorgen dat hun winkel aantrekkelijk is en online goed vindbaar. Ze moeten off- en online hun propositie op orde hebben. We hebben ook onvoldoende duidelijk aan de samenleving gemaakt wat het effect is op de lokale economie als een product bij een platform wordt besteld. Die bruisende winkelstraat is belangrijk voor een vitale samenleving. Het is zo belangrijk om elkaar te ontmoeten. Metaversum, wat anderen het web 3.0 noemen, gaat die sociale functie echt niet overnemen.”