Dit is hoe criminelen ondernemers afpersen: ‘Alsof ze een broodje kroket bestellen’

De laatste klanten verlaten de zaak. Dirk-Pieter* rommelt nog wat in zijn kantoor. Het is een lange dag geweest. Opeens hoort hij voetstappen. Als hij opkijkt, staan er vijf mannen in de deuropening. Eentje loopt op hem af. Voor hij beseft wat er gebeurt, heeft hij een pistool tegen zijn hoofd. ,,Het lijkt alsof het voor hen de normaalste zaak van de wereld is. Alsof ze een broodje kroket bestellen”, vertelt Dirk-Pieter. ,,Je kan niet winnen van ze. Ze zijn in- en inslecht. Als je met ze in zee gaat, ben je al kansloos.”

Dirk-Pieter bestaat, maar heet in het echt anders. Hij is nog steeds doodsbang na alles wat hem en zijn familie is overkomen. Zijn verhaal is dat van veel anderen. De Stentor dook in de angstaanjagende wereld waarin meedogenloze afpersers vrij spel lijken te hebben. Ze schreven de verhalen van tientallen ondernemers in Overijssel en Gelderland op. Met zes van hen spraken ze uitgebreid: zij durven uiteindelijk te praten over hun traumatische ervaringen.

Hun verhalen schetsen een ontluisterend beeld van de snelheid waarmee ze in het web van criminelen zijn beland en hoe veel moeite het kost eraan te ontsnappen. Er zijn veel slachtoffers. Uit allerlei sectoren. Van groot tot klein. Ze zitten in de makelaardij, detailhandel, vastgoed, financiële dienstverlening, horeca. Het geweld dat ze meemaken, gaat van heel klein en subtiel tot extreem.

Slachtoffers voelen zich naïef

De slachtoffers vertellen hoe machteloos ze zich voelen. Dom. Naïef. ,,Hoe kan míj dit nou overkomen.” Vaak niet wetend dat ze bepaald niet de enige zijn. De impact is groot. Getroffen zakenlui besluiten van ellende met hun zaak te stoppen. Anderen gaan failliet.

Slachtoffers laten berichten zien die ze kregen. Tonen beelden van beveiligingscamera’s. Ongenode gasten voor de deur. Iemand die vanuit een rijdende auto een vuurwapen leegschiet. Bedreiging, intimidatie. Met maar één doel: betalen. Tot je niet meer kan.

Dit is hun verhaal. Om ze niet nog meer in gevaar te brengen, blijven ze onherkenbaar en vertellen we ook hun woonplaats niet. De daders lopen nog vrij rond.

Kantoren en vergaderzalen gekaapt

Hoe brutaal de afpersers te werk gaan, blijkt uit het verhaal van de succesvolle zakenman Gijs*. Criminelen houden hem al een tijdje in de greep als hij wordt uitgenodigd om te komen praten op een kantoor elders in de stad. Zijn afperser wacht hem op, achter een keurig bureau in een keurig kantoor.

Pas later komt de zakenman erachter dat dit kantoor helemaal niet van zijn afperser is. Het is gekaapt, van een middenstander die in handen van dezelfde criminele groepering is gevallen. Deze manier van werken komen we vaker tegen. Vergaderzalen van gedupeerde bedrijven worden misbruikt voor crimineel overleg. In meerdere gevallen houden criminelen kantoor in ‘overgenomen’ zaken. Alsof het hún bedrijf is. Achter deze façade proberen ze nieuwe slachtoffers binnen te hengelen of, als er toch ellende van komt, zelf buiten schot te blijven.

Nog een voorbeeld. Afpersers dwingen hun slachtoffers andere ondernemers in de val te lokken. Wie twijfelt aan een ondernemer met een goede staat van dienst, als je niet weet dat hij intussen in de greep van criminelen is beland en daardoor verkeerde bedoelingen heeft?

Een voorbeeld daarvan is een ondernemer die borg gaat staan voor de geldlening die zijn afperser bij een andere zakenman afneemt. De criminelen betalen de lening niet terug. ,,Toen kreeg ik de rekening. Ik stond immers borg.”

Lees ook: Autohandelaar Martin zijn naam misbruikt door criminelen: klanten eisen peperdure Porsche op

Schaamte en angst na afpersen

,,Ze stuurden vijf man op mij af om boetegeld op te halen. Een boete? Waarvoor dan? Ik heb alles gezegd, alles geprobeerd. Ze gaan slaan. Klappen. Pistool tegen mijn hoofd.” Hoe kan het zo ver komen? Slachtoffers zeggen dat ze voor tonnen of zelfs miljoenen het schip in zijn gegaan. Je stapt toch naar de politie als dit gebeurt?

Schaamte en angst blijken mensen in de weg te zitten. Schaamte, omdat je je als zelfstandig ondernemer met een prima reputatie zo bij de neus hebt laten nemen. Bij een aangifte rolt er misschien een rechtszaak uit. Horen niet alleen je naasten alle details, maar ook je zakenrelaties.

Meerdere ondernemers houden de ellende voor zichzelf, om die reden. ,,Het is de omgekeerde wereld”, zeggen zowel Dirk-Pieter als Gijs. Pas na lang aandringen, willen ze praten over hun ervaringen. ,,Dit moet stoppen.”

Waar je kinderen naar school gaan

En dan is er de pure doodsangst. Kogels voor je deur, pistool tegen je hoofd. Een simpel zinnetje: ,,je doet wat wij willen, anders...”. Ga er maar aan staan. ,,Wat als ze echt mijn vrouw en kinderen te pakken nemen, zoals ze dreigen te doen? Ze hebben dan al laten blijken dat ze alles van je weten. Zoals hoe en waar je kinderen naar school gaan.”

Terug naar ondernemer Dirk-Pieter. Althans, dat was hij. Criminelen namen zijn zaak over, plukten hem kaal en lieten hem achter met torenhoge schulden en een failliet bedrijf. Hij snapt nog niet goed wat hem is overkomen. Met zijn inmiddels failliete bedrijf wilde de man uitbreiden. De financiering kwam nét niet rond. ,,Een bekende van mij bood hulp aan. Iemand die ik vertrouw. Die zegt: ‘Ik regel het, ik heb er iemand voor’. Dan wordt bij mij de angst al weggefilterd.”

Lees ook: Ondernemers steeds vaker afgeperst en bedreigd

Vergaderen over louche deals

Al snel blijkt het foute boel. Zware jongens lopen ineens op kantoor. Hun boodschap: we zijn voor niemand bang, wie doet ons wat? Ze sturen Dirk-Pieter weg, omdat ze de ruimte nodig hebben. Soms luistert hij mee. ,,Ik was geen baas meer in mijn eigen zaak. Ze vergaderden hier over louche deals. Als die mislukten, moest ik een boete betalen. Terwijl ik er niets mee van doen had!”

Deze man is een van de velen, zegt directeur-bestuurder Axel van Pel van de Vertrouwenslijn die speciaal is opgericht voor ondernemers die doelwit zijn van afpersers. ,,De verhalen die we horen, zijn ook schokkend. De daders gaan heel geraffineerd te werk. De ene keer zijn ze vooral heel bot en een andere keer heel subtiel, maar hun doel is het zelfde. Een ondernemer leegzuigen.”

Veel slachtoffers blijven volgens Van Pel achter met de vraag: hoe heeft míj dit kunnen overkomen. Als we Gijs spreken, een ondernemer in het oosten van het land, stelt hij deze vraag een paar keer hardop. Hij komt via het normale zakelijke circuit in contact met een oude bekende. De man doet hem een aanbod dat te mooi is om te negeren. Onderbouwd met waterdichte officiële documenten. ,,Het kon niet fout gaan”, vertelt Gijs. Dat kon het wel.

De documenten? Allemaal nep, blijkt later. Dan is het al te laat. Waar het voor Gijs begint met een investering van een paar ton, moet er al snel geld bij. Extra financiering, om het eerste bedrag los te krijgen. Daarna nog eens. En nog eens. ,,Dan sta je voor de keuze. Stoppen of doorgaan? Toen ik wilde stoppen, kwamen de bedreigingen.”

700.000 euro kwijt

We weten je te vinden. We staan straks bij je voor de deur. Je moet oppassen met je leven. ,,Als je eruit wil stappen, zie je het ware gezicht van deze mensen. Het lag allemaal aan mij en dus moest ik betalen. Anders...” Daar is-ie weer, die repeterende uitspraak: ‘Anders...’

Hoe ver gaan de criminelen werkelijk? Durf het maar eens aan, om er echt achter te komen. Een ondernemer die we spreken, gaat uiteindelijk voor bijna 700.000 euro het schip in. ,,Foetsie. Ik heb er nooit een cent van terug gezien. Ik heb er nachten wakker van gelegen. Het was een ramp. Vooral omdat ik het mezelf kwalijk nam dat ik erin ben getrapt. Maar als ik zie wat er uiteindelijk met andere slachtoffers is gebeurd, mag ik nog van geluk spreken.”

Nieuwe bedreigingen

Gijs doet geen aangifte. Uit angst voor de gevolgen. Dirk-Pieter probeert het wel, maar het leidt tot niets. De agent bij wie hij aan de bel trekt, komt een dag later met een collega langs op kantoor. De afperser komt daar achter en er volgen nieuwe bedreigingen. Het is voor meer slachtoffers reden een aangifte niet door te zetten. De politie in Oost-Nederland herkent het signaal dat ondernemers vanuit schaamte of angst terughoudend zijn om bij de politie aan te kloppen.

Lees ook: Ondernemer Gert betaalt hackers 20.000 euro losgeld: ‘Bank wilde er niets mee te maken hebben’

,,Bij aangifte kunnen we altijd aanbieden agenten in burger langs te sturen, iemand telefonisch aangifte laten doen of in samenspraak een andere oplossing vinden. Dit is altijd maatwerk”, geeft woordvoerder Jop Heinen van de eenheid Oost-Nederland aan. ,,In beginsel zullen we er alles aan doen samen met het slachtoffer tot een oplossing te komen.” Cijfers specifiek over afpersing houdt de politie niet bij. Vaak is het volgens de politie gelinkt aan andere vormen van criminaliteit.

Uiteindelijk leidt de melding van Dirk-Pieter tot niets. ,,Ze weten precies hoe ver ze kunnen gaan. Het ging gewoon door. Ze hebben zo veel macht. Ik ken mensen die de stad zijn uitgevlucht. Sommigen zitten in de schuldsanering en moeten nu leven van 60 euro per week.”

Informatie uit politiesystemen

Slachtoffers vertellen dat ze voortdurend het gevoel hebben dat ze in de gaten worden gehouden. Dat de criminelen alles van ze weten. In één geval wordt duidelijk hoe dat gaat. De belagers hebben over dit slachtoffer informatie uit politiesystemen weten te bemachtigen, dankzij hulp van een ex-agent uit Zutphen.

Deze man is onlangs veroordeeld tot zes maanden gevangenisstraf voor het lekken van informatie uit politiesystemen aan criminelen. Opvallend, ook deze ex-politieman voerde ter verdediging van zijn daden aan dat hij geen keuze had. Ook hij zou onder druk zijn gezet en voor zijn leven vrezen.

Via politiesystemen is van allerlei informatie op te duikelen die voor criminelen van groot belang is. Woonadressen. Eventuele verdenkingen. Aangiften. Meldingen. Die worden tegen hun slachtoffers gebruikt om de druk te verhogen. ,,Je hebt met de politie gepraat? Prima, dat kost je 10.000 euro extra. Ga je weer praten, dan schieten we je oudste kind dood. Of je moeder.”

Dezelfde namen duiken op

Slachtoffers vertellen onafhankelijk van elkaar vrijwel hetzelfde. Opvallend is dat in meerdere verhalen dezelfde namen opduiken van criminelen die in wisselende rollen betrokken zijn bij dit soort praktijken. Of ze werken georganiseerd samen of ze kennen elkaar en maken gebruik van elkaars ‘diensten’.

Zo vallen bij meerdere slachtoffers de naam van een man uit Zwolle en een man uit Deventer. Die laatste is eerder veroordeeld voor het afpersen van tientallen ondernemers. Een zeldzame veroordeling, want dit soort praktijken komt nauwelijks voor de rechter. Soms komt het wel ter sprake.

Recent nog in een rechtszaak tegen de directeur van een Apeldoorns schoonmaakbedrijf. Zijn goedlopende bedrijf ging in sneltreinvaart naar de afgrond en failliet nadat hij ‘hulp’ kreeg van een ‘adviseur’. Die ontmoette hij in juni 2019 in een casino. Wat hij niet weet, is dat deze adviseur een lang strafblad heeft vanwege onder meer oplichting en afpersing en dat meer getroffen ondernemers zijn naam noemen.

Lees ook: Een op de vijf ondernemers heeft met agressie, intimidatie of bedreiging te maken

De eigenaar van het schoonmaakbedrijf wordt aangeklaagd vanwege faillissementsfraude. Volgens zijn advocaat was de man ‘naïef’. ,,Hij was een gewillige prooi om zijn bedrijf leeg te kunnen plukken. Over zijn rug werd geprobeerd een slaatje te slaan uit de situatie.” De schoonmaakondernemer krijgt een taakstraf. De ‘adviseur’ waarmee het allemaal begon? Die loopt nog vrij rond.

Dubbele moord in een McDonald’s

In voorbereidende zittingen van de strafzaak tegen de verdachte van een dubbele moord in een McDonald’s-restaurant in Zwolle (in maart 2022) duikt het woord ‘afpersing’ ook veelvuldig op. Deze zaak, tegen schutter Veysel Ü. uit Rozendaal, dient komende week bij de rechtbank in Zwolle.

Iedereen vroeg zich af waarom hij, een ogenschijnlijk succesvolle ondernemer, zijn pistool leegschoot op de gebroeders Torunlar uit Zwolle. Niemand zocht een dergelijke brute aanslag achter deze man; getrouwd, vader van twee jonge kinderen, eigenaar van een groothandel. Volgens zijn advocaten schoot hij uit pure wanhoop. Ze zeggen dat uit het dossier het beeld naar voren komt dat hun cliënt en zijn familie met de dood zijn bedreigd en zijn opgelicht en afgeperst voor een zeer groot bedrag.

Gek gemaakt en meegesleurd

Door justitie is dit verhaal afgeserveerd als verdedigingstactiek. Een poging een lagere straf uit het vuur te slepen voor de moordenaar. Er volgt nog wel een onderzoek naar deze praktijken. Dat is mede gebaseerd op getuigenissen van een andere ondernemer.

In een ander dossier dat bij het Openbaar Ministerie in Oost-Nederland ligt heeft een ondernemer verklaard over hoe hij en zijn familie gek zijn gemaakt en meegesleurd in een dramatisch verhaal. Hoe afpersers hem hersenspoelen. Over (doods)bedreigingen, direct en indirect. Hoe zijn kinderen zijn opgezocht en bedreigd. Hoe hij geld moest overmaken naar diverse familieleden van de daders.

Hij verklaarde onder meer tijdens een verhoor door de onderzoeksrechter dat hij ook in zijn hoofd met de gedachte heeft gespeeld zijn afpersers iets aan te doen. ‘De één maakt zichzelf van kant, de ander schiet ze kapot en ik trok mij terug’, aldus de man.

Dit slachtoffer is wel naar de politie gestapt. Hij deed in 2020 aangifte, maar wacht nog steeds op de afhandeling daarvan. Een andere zakenman die in dit dossier is genoemd, pleegde in 2021 zelfmoord na jarenlang te zijn afgeperst. Zijn zoon waarschuwde later de politie, nadat hij de boeken van zijn vaders bedrijf had bekeken en op verdachte transacties stuitte. Het ging om bedragen met zes nullen. De zoon vond ook appberichten en e-mails met bedreigende teksten.

Psychologische mishandeling

De Stentor publiceerde eerder over een makelaar uit Twello die speelbal werd van criminelen. Ook dit slachtoffer stond op het punt uit het leven te stappen om er vanaf te zijn. ‘Het is een vorm van psychologische mishandeling. Als je de hele dag wordt gebeld en gestalkt. Daar word je gek van. Dat kunt u niet begrijpen. En ik snap het zelf ook niet’.

Een ander slachtoffer heeft zijn zaak van de hand gedaan en verlaat het land. Hij vertelt eerlijk dat hij richting zijn belagers ‘de trekker ook wel had willen overhalen’, maar het niet durfde. Dit geeft wel aan hoe serieus dit probleem is. Slachtoffers vertellen over de aanschaf van een wapen. Dan gaat het niet alleen om honkbalknuppels onder het bed of een ijzeren staaf bij de voordeur. Ook op andere manieren proberen ze hun eigen veiligheid te regelen: nieuwe sloten, camerabewaking, extra buitenverlichting.

Een slachtoffer vertelt dat hij op geheel eigen wijze hulp heeft ingeroepen. Hulp? ,,Ook zware jongens, tegen betaling. Dat is de taal die ze begrijpen.”