Meer dan een jaar na de laatste aflevering van de serie Mad Men lijkt de woonwereld nog steeds mad about mid-century design: de architectuur, meubels en grafische ontwerpen van ruwweg 1933 tot 1965. Vintage meubilair is uitgegroeid van Marktplaatshandeltje naar serieuze business en dat is te zien in het Amsterdamse winkelaanbod. Dat doet de vraag rijzen: waar stond dat meubilair al die tijd, en is het langzaamaan niet eens op?
Museumstukken
"In de jaren negentig stond het twintig hoog opgestapeld in schuren, ze wisten niet wat ze ermee moesten," zegt Louis Vlaarkamp, sinds 2000 eigenaar van vintage-designzaak Neef Louis op de Papaverweg in Noord. "Rond 1995 was er echt een ommezwaai, alles moest ineens minimalistisch. Less is more."
"De degelijke meubels uit de fifties en sixties, iedereen gooide het allemaal weg. In Brabant waren veel handelaren die oud-kantoormeubilair van het rijk kochten, van gemeentehuizen en belastingkantoren. Er was nog geen internet, dus je moest boeken kopen om te weten wat het was. Had ik toen meer verstand van zaken gehad, dan had ik de museumstukken binnen kunnen slepen."
Het internettijdperk begon en bood langzaamaan informatie aan wie wilde weten wat hij in huis had. Starters en studenten grepen daar ook de kans om hun eerste vintage-spullen op de kop te tikken. Voor Ambra en Rik van Os van Van OnS Vintage in de Witte de Withstraat begon het met vier Pastoe-stoeltjes van Marktplaats. "Op een gegeven moment kwamen er te veel spullen en werd het beleid: één erin, één eruit."
Huib Botschuijver van Vintage Virus, een webshop met twee loodsen in Amsterdam: "Het is een beetje zo dat de spullen komen van de generatie die nu sterft. In het midden van het land kennen we een beheerder van een aantal bejaardenhuizen. Als een huis wordt ontruimd, benadert hij ons. Het zijn niet alleen mensen die doodgaan, het zijn ook vaak vrouwen die naar een verzorgingshuis gaan. Dan moeten er keuzes worden gemaakt. Laatst hadden we een heel klooster in Den Bosch, het laatste zustertje ging eruit, 93 jaar. Wij zijn dat hele klooster doorgelopen, vier verdiepingen, hebben elke deur opengemaakt."
Er was genoeg vraag. Voor stedelingen hebben meubels uit de jaren vijftig een voordeel ten opzichte van de veel forsere loungetrend: het meubilair is ontworpen voor bescheiden bipsen in bescheiden naoorlogse woningen en past daardoor ook prima in de vaak krap bemeten Amsterdamse huizen. De kwaliteit en ambachtelijkheid van het fiftiesmeubilair spreken daarnaast aan bij de koper die zijn eerste Billykast al in elkaar zag zakken. "Deze dingen kun je van de trap af gooien en dan zijn ze nog helemaal goed. Nieuw materiaal, dat je nu zou kopen, is van geperst hout tussen twee fineerlagen," zegt Marisha Frey in de opslag van haar webcatalogus Zo Retro.
Achtertuinfotografen
Mid-century is nog steeds hot. Maar is het niet eens op, na de zuivering van de jaren negentig en de revival die al een decennium duurt? Frey: "Ja, dat is nu aan het gebeuren. Ik ben bang dat het over een paar jaar nog erger is. Als het aanbod schaarser wordt en de trend blijft, wordt het steeds duurder. Je moet er nog aan kunnen komen."
Zoeken op Marktplaats doen de handelaren allang niet meer. "Er is schaarste, absoluut," zegt Hanneke Schouten van Vintage Virus. "Als iets is gemerkt, kun je dat googelen en weet je wat het is. Als wij op Marktplaats zouden kopen, betalen we een verkoopprijs - dat is voor ons niet interessant. Wij kunnen ook niet het driedubbele vragen."
Rik van Os van Van OnS: "Van de dertig verkopers op Marktplaats zijn er misschien twee particulieren. Dat oude vrouwtje met dat unieke stuk zit daar gewoon niet. Wij noemen het achtertuinfotografen: mensen die inkopen om het weer te verkopen. Er is niks mis mee, maar het drijft de prijs wel op. Soms zie je een kast staan van Pastoe voor 250 euro, die staat er dezelfde dag nog voor het vierdubbele op. Dan is je inkoopkanaal je verkoopkanaal. Voor de inkoop hebben we daar wel last van. We betalen steeds meer, de prijs gaat met de markt mee omhoog."
Zo zijn de prijzen van Pilastro- en Tomado-rekjes (zie foto cover) de afgelopen tijd omhooggeschoten. Ambra van Os: "Toen wij die Tomado-rekjes voor het eerst gingen verkopen vonden we het op de rommelmarkt en dachten: oké, dertig euro. Maar als jouw collega's je rekjes bij je wegkopen en voor meer doorverkopen, móet je mee in de prijs. Anders komt het nooit meer bij de mensen thuis - dan gaat het van handelaar naar handelaar."
Bij Zo Retro staat momenteel een zwarte Pilastro-kapstok te koop voor 75 euro. Dezelfde kapstok, in wit weliswaar, staat bij Galerie Gaudium (Tweede Goudsbloemdwarsstraat) voor 1646 euro.
Rik: "Je merkt wel dat mensen dollartekens in de ogen hebben. Als het teak is en strak, is het meteen Deens Design en Pastoe." Ambra: "Dan staat er: 'Scandinavisch design van Cees Braakman.' Dat kan niet eens joh." De grote namen worden online vaak als lokkertje gebruikt, voor de hits. Zo staat er bij een kast vaak 'Pastoe?' "We willen graag dat het betaalbaar blijft voor iedereen. Maar de tijd van vondsten is voorbij. Ook dat oude vrouwtje is tegenwoordig geïnformeerd. We haalden laatst een Artifortstoel op bij een dame en ze wilde er drie-, vierhonderd euro voor. Moest nog gelast worden en gestoffeerd."
Nieuwe nostalgie
Wie iets heeft, weet wat het waard is. Er wordt geboden op onlineveilingen aan de hand van foto's, stukken worden aangeboden per mail of er wordt direct contact opgenomen als een huis leeg moet. "Oma die het nog heeft staan, dat komt bijna niet meer voor," zegt Louis Vlaarkamp. "De Pastoe-kasten moet je van de derde hand hebben, vaak een erfenis. En na zestig jaar moet je het echt wel restaureren. Ikea heeft het nu natuurlijk overgenomen, maar dan van multiplex en met een kleurtje. Dus wij zijn eigenlijk gewoon klaar met die vormgeving. Het is tijd om een nieuwe stijl te gaan zoeken."
Het lijkt logisch dat we na een decennium dwepen met de fifties langzaam weer een stukje verder in de meubelhistorie opschuiven, maar de seventies zijn door velen als 'lelijk' onthouden, een dieptepunt voor design waarvan ons geestesoog nog niet is hersteld. Toch de jaren tachtig dan maar? Vlaarkamp: "Eighties blijft moeilijk, maar er zitten leuke dingen tussen. Ik ben zelfs weer met rotan bezig." Frey: "Ja, het wordt jaren tachtig. In de mode is het ook eighties. Veel grijs, eclectisch. Met neonletters aan de muren. Dat ben ik nu al aan het inslaan."
Er is één goede reden om vintage te blijven wonen: het is duurzaam. Een nieuwe ladenkast uit China heeft een zestien keer zo grote CO2-voetafdruk als een antieke soortgenoot, volgens research in opdracht van de Britse International Antique & Collectors Fairs. Terugkijken in het verleden is op die manier tóch heel toekomstgericht.
Populairste merken
- Eames, van het duo Ray en Charles Eames, leverde grote bijdragen aan de moderne architectuur. De meubels zijn zeer geliefd.
- Artifort: staat voor art & comfort. Meubels van het merk zijn opgenomen in collecteis van het MoMA en Centre Pompidou.
- Pilastro: is bekend van zijn moderne wand- en boekenrekken, naar voorbeeld van Stringwandmeubelen.
- Tomado: staat voor Van der Togt Massa Artikelen Dordrecht en bracht afdruiprekken en ander keukengerei op de markt.
- Pastoe: werd in 1913 in Utrecht opgericht. Bekende ontwerpen zijn de stoel van draadstaal SM05 van Cees Braakman en de kasten van Aldo van den Nieuwelaar.
"De meubels zijn ontworpen voor bescheiden bipsen in bescheiden naoorlogse woningen."
