'Effect overheidsbesteding is wél meetbaar'

De afspraak bij de start van onze democratie was dat wij braaf belasting afdragen, als politici ons vertegenwoordigen. Vertegenwoordigen betekent ook: ons overtuigen van het feit dat zij scherp in de gaten houden of al die uitgaven effect sorteren. Wat gebeurt er met ons geld, en had het beter gekund?

Die essentiële vraag niet beantwoorden is vragen om wantrouwen. De politiek besteedt het rekenwerk uit aan de Algemene Rekenkamer. De nieuwe directeur Arno Visser deed vorige week een ontluisterende biecht in Elsevier: 'Het is bijkans onmogelijk te bepalen of er zinnig, zuinig en zorgvuldig met subsidie is omgegaan.'

Deze uitspraak is ontluisterend omdat hij niet klopt! Er zijn mogelijkheden om het precieze effect van een overheidsbesteding te meten. Hoe kan het dat de Rekenkamer daar niet van weet? Het probleem is volgens mij, dat de Rekenkamer een totaalbeeld wil geven. Dat is niet van deze tijd. Het gehele stelsel van belastingbesteding is een onontwarbare kluwen geworden. Doen of je dat in zijn geheel kunt overzien is gebakken lucht verkopen. Andere partijen in Den Haag hebben allang sprongen in de goede richting gemaakt. Zo vraagt het ministerie van Financiën bij het uitdelen van belastinggeld bij alle grote projecten een overzicht van de verwachte kosten en baten.

Stel, we besluiten een deel van de zorg bij specialisten weg te nemen en die door huisartsen te laten uitvoeren. Het ministerie wil dan eerst weten hoeveel extra kosten huisartsen maken en of andere patiënten daardoor minder aandacht krijgen. Die kosten moeten opwegen tegen baten van extra tijd en aandacht die een specialist heeft voor zware gevallen.

Het Centraal Planbureau onderzoekt continu de effectiviteit van beleid. Maar wie al jaren verder dan wie ook vooruitloopt op de muziek is Maarten Camps, de hoogste baas van Economische Zaken. Camps pleit er in het economenblad ESB voor om gewoon klein te beginnen en dan te meten en leren wat werkt. Zo is er bijvoorbeeld het probleem dat werknemers altijd iets van sociale zekerheid opbouwen, ook als ze het niet nodig hebben of niet willen. Zelfstandigen daarentegen bouwen nauwelijks sociale zekerheid op, terwijl sommigen het juist wél nodig hebben. Hoe maak je effectief beleid waar iedereen beter van wordt? Camps zegt: begin gewoon ergens. Geef zzp'ers standaard een sociale verzekering met de mogelijkheid die stop te zetten. Leer dan wie welke keuze maakt en pas die inzichten toe op werknemers.

Ik hoop dat de Rekenkamer eens gaat praten met mensen als Camps, want alleen zo krijgen we weer wat vertrouwen in de overheid als hoeder van ons geld.