Externe directie en familiebedrijven: een lastige combinatie

Wen er maar aan, zegt Dirk Harm Eijssen. Nog vaak zal een externe directeur van een familiebedrijf mislukken, voorspelt Eijssen, onderzoeker en mede-oprichter van adviesbureau Gwynt in Esch. "Er is tijd en gewenning voor nodig om een externe directeur te laten slagen."

In de wereld van de adviseurs van familiebedrijven in Nederland wordt niet opgekeken van het vertrek van Aad Goudriaan bij Bosal en William Bontes bij Hurks, beide externe directeur van een familiebedrijf.

Er zijn meer voorbeelden. Bij Agu, bedrijf in fietsaccessoires, maakte een directeur van buiten de familie eerder dit jaar plaats voor de voorzitter van de raad van commissarissen, de vroegere directievoorzitter. Bij hijsmiddelenleverancier Kwint Groep nam de oud-directeur en meerderheidsaandeelhouder vorig jaar na 16 jaar het roer weer in handen. Samen met zijn zoon nam hij de directie over van de externe bestuurder.

Koude kantIn de afgelopen jaren vielen steeds meer familiebedrijven terug op een externe directeur. Opvolging binnen de familie is minder vanzelfsprekend geworden.

"Je kon er vergif op innemen dat niet alle externe bestuurders even succesvol zouden zijn", zegt Joost Vat, partner bij BDO en specialist van de familiebedrijvenpraktijk.

Want wat is het lastig, voor beide partijen. De familie die eigenaar is van het bedrijf geeft de leiding uit handen aan iemand van de 'koude kant'. De externe bestuurder moet de ruimte krijgen om zich te laten gelden. Maar wat als er beslissingen worden genomen die de familie niet bevalt en de belangen van de aandeelhouder schaden?

Het moeilijkste punt is een goede afstemming van de verwachtingen over en weer, schetst Eijssen. Wie als externe manager rationeel aan de slag gaat met professionalisering van een familiebedrijf vergist zich in de emoties van de familie. "Die ziet het bedrijf als een teddybeer die het niet wil loslaten. En waar het niet zomaar een ander de verantwoordelijkheid over wil geven."

AandeelhoudersIn de gevallen Bosal en Hurks zien Vat en Niels Govers, partner en fiscalist/familiebedrijfskundige bij Witlox Van den Boomen in Waalre een bevestiging van een tweede ontwikkeling. "De aandeelhouder wil korter op de bal zitten", ervaart Govers.

De familie van het Eindhovense bouwconcern gaf na het vertrek van topman William Bontes te kennen dat de commissarissen waaronder de familieleden Geert en Gianne Hurks dichter op de bedrijfsvoering gaan opereren.

Bij Bosal gaat het vertrek van voormalig DAF-topman Aad Goudriaan na zes jaar bij het bedrijf gepaard met een aanpassing van het bestuursmodel. Naar Amerikaans voorbeeld wordt een bestuur ingesteld met zowel uitvoerende als niet-uitvoerende functionarissen. Een van de niet-uitvoerende bestuurders vertegenwoordigt de aandeelhouder. Bosal beschikte tot op heden alleen over een raad van advies naast de directie.

Govers van Witlox Van den Boomen ziet in de praktijk steeds vaker dat de vroegere directeur-grootaandeelhouder zijn rol probeert terug te pakken. Om die invloed te formaliseren, volgt dan bijvoorbeeld een benoeming van de vroegere directeur in een raad van commissarissen of raad van advies.

InnovatieverNiettemin zal de toevloed van externe managers bij familiebedrijven groeien, is de overtuiging van Eijssen. "In de wereld van verandering waar we in zitten, komt ook meer druk te staan op familiebedrijven. Ook die zullen innovatiever moeten zijn, over de hele organisatie. Daar hebben ze mensen van buiten bij nodig."

Volgens Eijssen geldt in de branche het gezegde dat 'de eerste externe directeur niet succesvol is'. Zijn advies aan een externe manager: "Ga heel vaak samen overleggen met de familiedirecteur. Niet eens in de twee weken, maar liefst meerdere keren per dag. Dat is de enige manier om succesvol te zijn."