Geld bijdrukken helpt niet meer

Afgelopen weekend waren het de ministers van Financiën van de G20, de 20 grootste economieën in de wereld, die een duit in het zakje deden. Ook de president van de centrale bank van Engeland, Mark Carney, zette zijn vraagtekens bij nog meer monetaire stimulering. In Nederland hadden Gerrit Zalm, bestuursvoorzitter van ABN Amro en Wiebe Draijer van de Rabobank vorige week ook al scherpe kritiek op het beleid van de Europese Centrale Bank (ECB).

De centrale banken lijken heilig in hun maatregelen te geloven. Recent introduceerde de Bank of Japan nog negatieve rentes om de economie te stimuleren. Inmiddels hebben tientallen landen dat middel ingezet.

Met lage rente en extra geld wil onder meer de Europese Centrale Bank (ECB) de vraag naar geld aansporen. Daarmee moet de groei van de economie worden aangezwengeld. Economische groei bevorderen is geen doelstelling voor de ECB, wel zorgen voor een stabiele inflatie. Die zal stijgen als de economie harder groeit, is de verwachting.

Sparen

Maar het tegendeel blijkt waar. De inflatie was afgelopen maand zelfs negatief. De acties van de centrale bank leiden wel tot meer geld, maar dat wordt niet gebruikt door bedrijven om te investeren of burgers om te consumeren. ,,Integendeel, we sparen zelfs meer,'' zegt Elwin de Groot van de Rabobank.

Geen extra groei en geen inflatie. Dat terwijl de lage rente wel begint te bijten. ,,Althans in de noordelijke lidstaten,'' zegt Sylvester Eijffinger, hoogleraar monetaire economie aan de Universiteit van Tilburg. ,,De spaarders, daar reken ik ook de gepensioneerden onder, betalen de rekening. De schuldenaren profiteren van de lage rente. Dat betekent dat de noordelijke eurolanden betalen voor de zuidelijke.''

Landen met grote tekorten hebben ook weinig prikkels om hun economie te hervormen en productiever te worden. Lenen is bijna gratis, dus waarom impopulaire maatregelen nemen voor een bevolking die toch al flink geleden heeft onder de crisis?

De financiële markten verliezen nu ook het vertrouwen in het beleid van de centrale banken. De negatieve rente in Japan had de koers van de yen moeten verlagen. Dat zou de export een zet hebben moeten geven. Maar de koers van de yen steeg juist. Markten geloven gewoon niet meer in het effect van een negatieve rente.

Dat heeft dan wel een groot voordeel. Een valutaoorlog beginnen is een stuk moeilijker op deze manier. Als ieder land de eigen munt goedkoper gaat maken, betaalt uiteindelijk iedereen de rekening.

De grote vraag die overblijft is wat nu? De ECB heeft het geloof in haar beleid nog niet opgegeven. Bankpresident Mario Draghi zegt dat het de economie wel degelijk stimuleert. Maar hij staat steeds meer alleen.

Om de inflatie aan te jagen kan de ECB de 60 miljard euro die ze maandelijks aan het opkopen van staatsleningen uitgeeft, beter gebruiken om olie te kopen. Duurdere olie zorgt wel voor hogere inflatie. Maar olie kopen mag de ECB niet.

De G20 gaf een voorzet. Overheden moeten massaal geld gaan uitgeven en de tekorten laten oplopen. Dat stimuleert de economische groei. En door de lage rente kost het de overheden ook niet al te veel. Maar dit soort maatregelen kan niet op veel enthousiasme in landen als Duitsland en Nederland rekenen.

Hervormen

De Groot van de Rabobank pleit voor terugkeer naar normalere rentes en het stoppen met het opkopen van staatsleningen. Dat zou iedereen raken. Lenen wordt duurder, de obligatiekoersen gaan onderuit en de aandelenmarkten ook. Dat zou tot minder economische groei op de korte termijn leiden. Het zou landen wel dwingen om te hervormen en de economie structureel te versterken. ,,De lage groei moeten we maar tijdelijk accepteren,'' vindt De Groot. De meest vergaande optie, geld geven aan burgers, is nog niet aan de orde. ,,Maar het moment van drastische maatregelen komt wel dichterbij,'' denkt De Groot.