Het begint altijd met een zaadje

Heb je goede tanden, vraagt Trix Niesthoven. Ze lacht en serveert zelfgemaakte koekjes. Vlaskoekjes naar eigen recept. De vlaszaadjes zijn goed zichtbaar. Ze zijn bikkelhard, maar de koekjes smaken heerlijk. Trix is er beroemd mee geworden.

Trix Niesthoeven (74) doet al vele tientallen jaren vrijwilligerswerk, maar de laatste jaren is haar naam onlosmakelijk verbonden met vlas. Samen met haar man Herman (77) stond ze ruim vijf jaar geleden aan de wieg van de Stichting Vlasmanifestatie Enschede. Zij als secretaris en enthousiast aanjager van tal van activiteiten, hij als penningmeester en adviseur op de achtergond.

VlasstadSamen met vele anderen hebben ze heel mooie dingen gedaan. Het vlas weer op het land gezet. En de vroegere textielstad Enschede op de kaart. Nu als vlasstad. Omdat ze vinden dat de afgelopen jaren alles wat ze wilden vertellen wel is verteld, zetten ze er nu een punt achter. "Hoewel een avondje een lezing houden over vlas, dat is alleen maar leuk", zegt Trix.

Hoe ze in het vlas zijn gerold?Dat is een mooi verhaal, zegt Trix. Terug naar de vakantie van 2009. Fietsen door Zeeland. Turend over het landschap in de verte zeggen ze tegen elkaar: 'Wat is hier toch veel water!' Het water blijkt vlas te zijn. Enorme velden, golvend in de wind. "Wisten wij veel. Ik wist niet eens hoe vlas eruit zag", zegt Trix.

Kiem gelegdZe logeren in een prachtig verbouwde boerderij in Retranchement, vlak bij Cadzand. "We sliepen in de vroegere paardenstallen. De eigenaar bleek vlasteler. We kwamen aan de praat. Vroegen hem: 'Wat doet u ermee?'" Ze horen prachtige verhalen over het gewas. Daar, in het westen van Zeeuws-Vlaanderen is tijdens een fietsvakantie de liefde voor vlas geboren.

"Het begint altijd met een zaadje hè", zegt Trix. De kiem is gelegd. Niet veel later zullen de Niesthovens zaaien en oogsten. Want de verhalen laten hen niet los. Ze gaan ermee terug naar Enschede.

Het blijft malen in het hoofd van Trix. "Ik wilde er iets mee doen. Meer aandacht op vlas vestigen. Bij de mensen, in het onderwijs en bij bedrijven. Ik zag volop kansen in Enschede." Als Trix Niesthoven ergens voor gaat, gaat ze er voor de volle honderd procent voor.

ManifestatieDus wordt alras de Stichting Vlasmanifestatie Enschede opgericht. En maken Trix en Herman Niesthoven een rondje langs instanties die wel eens blij zouden kunnen worden van vlas.

Van het toeristisch-recreatieve belang, van de cultuurhistorische en educatieve waarde en van de onuitputtelijke toepassingsmogelijkheden van het gewas dat in de vorig eeuw uit het Twentse landschap verdween, maar nu hier en daar weer de kop opsteekt.

Bij de gemeente ziet de landschapsarchitect het wel zitten. Museum TwentseWelle is ook positief, mits Trix de kar gaat trekken.

DraagvlakDat doet ze op enthousiaste wijze. Met echtgenoot en dochter. En gaandeweg in overleg en samenwerking met vertegenwoordigers uit het onderwijs, bedrijfsleven, natuureducatie, overheden, banken en instanties die gaan over duurzaamheid en biodiversiteit. Het initiatief wordt omarmd en daardoor wordt het draagvlak vanzelf groter.

Kracht van vlasIn 2011 volgt de eerste grote manifestatie: De Kracht van Vlas. Met een grootse openingsmanifestatie in museum TwentseWelle, met een spectaculaire show van vlaskleding door roc-leerlingen, een mooie expositie van 'vlaswerk' van elf kunstenaars en een slotsymposium.

Zaaien"Daarna hebben we jaarlijks activiteiten gehouden. We waren met z'n allen heel intensief bezig met vlas. In 2011 werd op een aantal percelen het eerste vlas gezaaid. Om te beginnen met een stukje grond in het Van Heekpark. Dat werd ingezaaid door schoolkinderen", vertelt Niesthoven passievol. Door kleine stukjes in te zaaien moet een vlasroute ontstaan, een blauw-paars lint dat slingert tussen TwentseWelle en het Lammerinkswönner in het Ledeboerpark.

Niesthoven slaagt er in ook een aantal agrariërs over de streep te trekken. "Heel belangrijk voor de kennisopbouw", zegt ze en ze noemt de namen van Gerrit Meutstege van de stichting Agrarisch Welzijn (Stawel) en John Leefers.

In de afgelopen jaren worden tientallen hectares olievlas ingezaaid. Op een deel van de Usseleres, aan de Veldweg, in Buurse en op een perceel van Twente Milieu.

Schildersbedrijven maken gebruik van lijnolieverf. In Twente, maar ook elders in het land worden manifestaties en symposia gehouden rond het thema vlas. Het gewas lijkt te worden herontdekt.

Oersterk"Er is zoveel aan te verknopen", zegt Trix Niesthoven. "Het levert legio producten op, het is belangrijk voor het toerisme en het levert een bijdrage aan de biodiversiteit. Daar komt nog eens bij dat het een goede voorvrucht is voor de volgende gewassen. Vlas is licht in gewicht en oersterk."

Innovatieve ondernemingen zien vlas zitten en het is met de stofjes omega 3 tot en met omega 6 ook nog eens gezond.

Het vlas staat op de kaart, verzekeren de grote roergangers. En daarom zijn Trix en Herman van Niesthoven onlangs voor het laatst aangeschoven tijdens een bestuursvergadering van de stichting die ze in 2010 hebben opgericht.

Stoppen op het hoogtepunt? Dat niet meteen, maar het is wel echt bijzonder geweest, zegt Trix uit de grond van haar hart. "Als je zoiets niet leuk vindt, hou je het niet vol. Het is klein begonnen. Het begint altijd met een zaadje. Maar er zijn heel mooie dingen uit voortgekomen."

VlaszeepDe toekomst van de stichting Vlasmanifestatie is nog ongewis. Niesthoven hoopt dat die elders is onder te brengen. De kennis zal niet verloren gaan, is haar overtuiging. Zelf is ze bijvoorbeeld nog betrokken bij een mooi project in Goor. Daar wordt een perceel ingezaaid met olievlas. Saxion-leerlingen gaan alles op de voet volgen en analyseren. Het vlas wordt gebruikt voor de productie van zeep. En in Enschede ligt intussen het eerste stuk asfalt waar vlas in is verwerkt.

Bij deze bijzondere toepassing van vlas is Van Niesthoven betrokken vanwege haar kennis. En dan is er altijd nog het vlashuisje nabij het Lammerinkswönner in het Ledeboerpark. Waar van alles over vlas is te zien, te lezen en te beleven.