Het foute muurtje gesloopt? Explosie?

1 Kan zo'n eeuwenoud pand zomaar instorten?

Nou nee. De kans dat een pand 'zomaar' de geest geeft, is zo goed als nihil. Het volledig instorten van een gebouw is in Nederland behoorlijk zeldzaam. Uit de beelden die vanuit de apotheek tegenover de Pearle zijn gemaakt - en die ook op tv zijn vertoond - valt niet zo heel veel op te maken. Restauratieconstructeur Ernst de Beaufort zegt wel dat de beelden doen denken aan een explosie. "De gevel klapte echt de straat op, het gebouw is niet geïmplodeerd. Als er een tussenmuur zou zijn bezweken, zou de gevel eerder naar binnen zijn gevallen. Maar het is heel lastig om dat zo te beoordelen."

Zouden mensen zo'n explosie niet moeten horen dan? Nee, zegt De Beaufort: "Niet per se. Het hoeft ook maar een kleine explosie te zijn."

Karel Terwel, die aan de TU in Delft promotieonderzoek deed naar het instorten van gebouwen, zegt dat bij een oud pand zoals in Den Bosch sprake kan zijn van veel bouwkundige veranderingen. "Het zou de constructie kunnen verzwakken. Allerlei kleine verschillen kunnen dan grote gevolgen hebben."

2 Hoe kan het dat de panden naast de Pearle-winkel weinig tot geen schade hebben opgelopen?

Het in 1637 gebouwde pand 'De drij Vijzels' stond niet vast aan De Kleine Winst (het buurpand op de Markt) en evenmin aan dat van de Febo (de buurman in de Hinthamerstraat). Het is daarom vrij logisch, zeggen bouwkundigen, dat de brillenwinkel als een kaartenhuis in elkaar is gestort en de buren keurig overeind bleven. In de souvenirwinkel De Kleine Winst, waar ooit Jeroen Bosch aan het werk was, bleven zelfs de Mariabeeldjes ongeschonden.

3 Waarom begonnen ze op zaterdag om 17.00 uur met die verbouwing?

Je ziet wel vaker dat winkelketens gloeiende haast hebben bij een interne verbouwing. Iedere dag dat de winkel dicht moet blijven, kost geld. Logisch dus dat je ook het weekeinde gebruikt om de klus te klaren. Aan de Markt gingen de werklieden zaterdagavond tot 22.30 uur door.

4 Hoe ga je in zo'n gigantische berg puin op zoek naar de oorzaak van de instorting?

Ja, dat is wel een dingetje. De gemeente wil er niets over vertellen. Wat zou kunnen helpen is dat Pearle 'minstens één' camera had hangen in de winkel. Mogelijk is die camera nog terug te vinden in het puin. "We gaan na of de camera werkte en nog op zijn plaats hing", zegt Ilse Heemskerk, directeur marketing van Pearle. "Mogelijk stond hij uit of was hij al gedemonteerd." Als de camera er nog hing en als-ie nog aanstond, is het ook de vraag of de camera nog heel is en de beelden nog bruikbaar zijn.

Karel Terwel van de TU Delft zegt dat het van belang wordt om alle beschikbare bouwtekeningen van het pand op tafel te leggen. "Je moet nagaan of er in de loop van de tijd veranderingen aan de constructie zijn aangebracht. En je spreekt natuurlijk met degenen die betrokken waren bij de werkzaamheden in het pand. De brokstukken bekijk je om te bezien of ze bijvoorbeeld uitsluitsel geven over de kwaliteit van het metselwerk."

Ernst de Beaufort weet uit eigen ervaring hoe lastig het is om 'terug te gaan puzzelen in de bende van stof en gruis'. "Soms blijft het onoplosbaar en kom je niet verder dan het uitspreken van een vermoeden." Al dat gegraaf in het puin kan natuurlijk achterwege blijven als uit de gesprekken met de aannemer blijkt dat er inderdaad een fout is gemaakt bij de verbouwing van het pand. Maar - het wordt een beetje voorspelbaar - ook de aannemer, Van de Fliert uit Barneveld, wil niets vertellen over de gesprekken.

5 Hoe zit het eigenlijk met de inspectie van gemeentelijke monumenten?

Eigenaren van gemeentelijke monumenten kunnen hun pand laten inspecteren door de Monumentenwacht. Voor 55 euro per jaar komt die de boel inspecteren op houtrot en eventuele andere gebreken. De in Lienden wonende eigenaar van het pand heeft dat in oktober nog laten doen. Wat de uitkomst was, is niet bekend. De eigenaar neemt de telefoon niet meer op, directeur Akerboom van Monumentenwacht Brabant mag het niet zeggen. Hij houdt er wel rekening mee dat het inspectierapport op korte termijn op tafel komt te liggen bij de gemeente Den Bosch. De Monumentenwacht rapporteert aan de eigenaar. Alleen als het echt goed mis is en er aanwijzingen zijn dat de eigenaar geen zin heeft om actie te ondernemen, gaat er ook een bericht naar de gemeente. Akerboom: "Maar wij zijn niet van de politie."

In de nieuwe Erfgoedwet, die op 1 juli van kracht wordt, wordt de inspectie van monumenten weer verplicht gesteld. Overigens is de gemeente volgens de Woningwet wel verplicht om de veiligheid van alle woningen te controleren. In de meeste gemeenten wordt er echter weinig gedaan aan handhaving.

6 Het ingestorte pand dateert uit 1637. Wat weten we er verder nog van?

In die tijd, zo zeggen bouwhistorici, werd altijd gewerkt met een gemetselde draagconstructie met houten balken. De balken werden verankerd in het metselwerk. En ook de dakconstructie was van hout.

We weten ook dat het hoekpand in 1877 ingrijpend verbouwd is. En dat er in 1913 nog een verdieping bovenop is gebouwd. Volgens de gegevens van het kadaster werd het pand in 2003 voor een bedrag van 792.000 euro verkocht aan mevrouw Hoedemakers, Bossche van origine, maar nu wonend in Lienden.

7 Hoe gaat het nu verder aan de Markt?

De berg puin blijft er waarschijnlijk nog wel even liggen. En de Febo-vestiging en souvenirwinkel De Kleine Winst, de twee buren, blijven voorlopig ook nog dicht. "Ze willen mijn zaak nog een keer onderzoeken en daarna net als de Febo gaan stutten'', zegt Henk Aalderink, eigenaar van het winkelpand. Hij heeft gisteren niks meer gehoord van de gemeente. "Ik zal ze morgen eens bellen hoe lang ik dicht moet blijven.''

En de mooie lichtshow rondom schilder Jeroen Bosch, die geprojecteerd zou worden op de gevels van de panden aan de Markt, is tot nader order uitgesteld.

Henk Aalderink, De Kleine Winst: 'Ik zal morgen eens bellen hoe lang ik nog dicht moet blijven'