Hoe KLM uiteindelijk toch afscheid neemt van de Fokkertoestellen

KLM staat dit weekend stil bij het afscheid van de laatste Fokker-toestellen. 97 jaar waren er vliegtuigen van Nederlandse makelij in de vloot. Zaterdag rond 20.30 uur is het over en uit. Dan arriveert volgens de dienstregeling op Schiphol de laatste Fokker 70, afkomstig uit Londen. Een feestelijk onthaal in de hangaar en een Fokker-monument op Schiphol-Oost, dat zondag wordt onthuld, moeten het afsluiten van deze periode markeren.

De Fokker 70 was het laatste toestel dat ontwikkeld werd door de Nederlandse vliegtuigfabrikant. Deze kwam bij KLM in dienst vlak voor Fokker in 1996 failliet ging. Het bedrijf ging ten onder aan tegenvallende verkopen en hoog oplopende kosten. Alleen voor de divisies die vliegtuigonderdelen en onderhoudsdiensten leveren, bleek een doorstart mogelijk.

Van de Fokker 70 had de maatschappij ooit 26 toestellen in de vloot. Daarvan zijn er nog zeven over. Na dit weekend worden ze in het Britse Norwich van alle KLM-kleuren gestript. Daarna gaan ze naar kopers in Azië en Zuid-Amerika, waar ze naar verwachting nog wel een aantal jaar dienst kunnen doen.

Met het afscheid van de Nederlandse toestellen is een einde gekomen aan een verplichte combinatie. De zuinige bestelling van de Fokker 100 - de laatste machines die de KLM bestelde bij de vliegtuigmaker - die de maatschappij eind jaren tachtig na lang weifelen deed, was opgedrongen door de Nederlandse regering, die probeerde het wankelende Fokker een kontje te geven.

Breuk

Vanaf moment één probeerde KLM van de toestellen af te komen. De maatschappij dacht een mooie aanleiding voor een breuk te vinden in de leveringsproblemen bij Fokker en de ondermaatse prestaties van het toestel. Dat beide mede waren veroorzaakt door alle aanvullende eisen die KLM stelde, speelde daarbij geen rol.

"In het contract met Fokker stond dat KLM van de levering af kon als er drie maanden vertraging zou zijn," zegt Valette, verkeersvlieger en medeauteur van Dutch at heart, het afscheidsboek dat nu verschijnt voor de Fokker 70. "Maar Fokker wist, door te schuiven in de bestellingen, de meeste toestellen toch keurig te leveren."

Het kwam desondanks niet meer goed. De maatschappij schrapte vier orders en schoof de geleverde toestellen door naar het Franse Air Littoral, waar KLM meteen een belang in nam. Maar de Fransen bleken een onbetrouwbare partner, waarna de toestellen als scheidingskinderen weer werden doorgesluisd naar een andere KLM-dochter, Air UK.

Imagoschade

Voor Fokker betekende het flinke imagoschade dat nota bene de thuismaatschappij zijn toestellen niet bliefde. En dat was niet de eerste keer. Al in 1932 brak de maatschappij de vriendschapsbanden die in de jaren twintig Fokker tot grootste vliegtuigfabrikant en KLM tot toonaangevende maatschappij in de wereld hadden gemaakt.

Ondanks een toezegging nieuwe Fokkers te bestellen, koos KLM voor vliegtuigen van het Amerikaanse Douglas en dankte de Fokkers stapsgewijs af.

Hervonden liefde

Pas in 1966 vlogen er weer Fokkers bij KLM en dat waren ook nog eens twee van de luchtmacht gehuurde kneusjes. Die voldeden zo goed dat ze zowaar de aanzet gaven tot een nieuwe periode van liefde tussen de twee - en uiteindelijk tot een flinke Fokkervloot bij KLM. Tot die toestellen dus vervangen moesten worden.

Uiteindelijk kwam Fokker in zijn nadagen toch weer bij KLM aan boord. In 1995 huurde KLM Cityhopper vier Fokkers 70 - de ingekorte versie van de Fokker 100 - bij de vliegtuigfabrikant. Weer zuinigjes, voor hoogstens drie jaar, maar de toestellen voldeden zo goed dat er nog eens zes werden besteld.

Desinteresse

Fokker ging failliet in een wedstrijdje desinteresse tussen eigenaar Dasa en de Nederlandse overheid. "Dat leverde enorme problemen op," zegt Jonathan Soesman van KLM Cityhopper, "niet alleen voor KLM maar voor alle Fokkergebruikers, omdat we niet hadden mogen vliegen zonder fabrikant met de juiste papieren. Het zou desastreus zijn geweest als we plots alle 1100 Fokkers in de wereld aan de grond hadden moeten houden"

"Stork heeft toen de onderhoudsactiviteiten van Fokker overgenomen. KLM heeft dat met de andere Fokkergebruikers het eerste jaar gesteund, totdat het bij Stork begon te lopen." De KLM-Fokkers werden nog door het failliete bedrijf afgebouwd, totdat de onderdelen op zijn.

Fokkerliefde

De Fokkerliefde, bij individuele KLM'ers nooit gedoofd, laaide daarna snel op. KLM ontfermde zich graag over Fokkers die elders overtollig waren. Cityhopper groeide met ruim veertig toestellen uit tot de grootste Fokkergebruiker.

Tot het laatst investeerde KLM in de toestellen; vier jaar geleden kwam er nog een nieuwe cabine-inrichting, de meeste overgebleven Fokkers dragen de nieuwste beschildering en de Fokker 70 is het eerste KLM-vliegtuig waar de vliegers alle informatie digitaal meenemen.

"Ze hebben het afgelopen seizoen de hoogste productie ooit gedraaid," zegt hoofd vliegdienst van Cityhopper Bas Klop. "Operationeel kunnen ze nog met de nieuwste toestellen mee. Alleen verbruiken ze 22 procent meer brandstof en is de cockpit verouderd. Maar als er nieuwe Fokkers waren geweest, dan zouden we hun aanschaf heel serieus hebben overwogen."