Hoe mediamagnaat Joop van den Ende fortuin maakte in de showbusiness

Alle Nederlanders hebben of kennen wel een productie van Joop van den Ende. De mediamagnaat is dan ook verantwoordelijk voor ontelbaar veel musicals, theaterproducties, en televisie- en filmproducties. Van The Lion King tot Bassie en Adriaan en van Mary Poppins tot Goede Tijden, Slechte Tijden.

Van den Ende wordt op 23 februari 1942 geboren in Amsterdam. Hij groeit op in de hoofdstad en volgt een technische opleidingen op de ambachtsschool (Lagere Technische School, lts). Toch ligt de toekomst van zijn carrière niet in de techniek, maar in de entertainmentindustrie. Hij maakt voor het eerst actief kennis met het theater in het patronaatsgebouw van de roomse organisatie St. Franciscus Liefdewerk in de Balistraat. Daar speelde destijds het Amsterdams Jongeren Toneel (ajt), waar Van den Ende vijf jaar lang onderdeel van was.

Theaterbureau

Zijn eerste zakelijke stappen in de entertainmentsector legt Joop van den Ende in 1962 als oprichter van theaterbureau Spotlight. Het bedrijf organiseert bedrijfsavonden met artiesten. Zelf is hij ook niet te beroerd om moppen te vertellen als buikspreker of om zich voor te doen als Batman. Maar hij is vooral druk met actieve acquisitie. “Ik ging naar de krant in Amsterdam-Noord en las daar berichtjes dat er bijvoorbeeld een loterij werd georganiseerd ten bate van een of andere vereniging die het volgende jaar honderd jaar zou bestaan. Daar ging ik dan meteen op af. Offerte doen voor een feestavond. Maar ook: trouwregisters nakijken en aan het aanstaande bruidspaar vragen of ze al een conferencier voor de feestavond hadden. En bij bedrijven aankloppen, vragen naar de afdeling personeelszaken in verband met de komende personeelsavond. Contacten leggen, foldertjes sturen”, zegt Van den Ende in de biografie die Henk van Gelder schreef (Nijgh & Van Ditmar, Amsterdam 2012).

André van Duin

Joop van den Ende kwam er op een pijnlijke manier achter dat zijn roeping niet op, maar náást het podium ligt. “We traden in Groningen op voor de schippersvereniging”, zegt hij tegen Dagblad De Standaard over een tournee die hij deed met André van Duin. “André was ziek, en overmoedig als ik was, zei ik: 'Ik doe het wel.' Nou, dat heb ik geweten. Muisstil bleef het! Ik dacht, zie je wel, ik ben helemaal niks. Zonder nadenken ben ik er toen mee gekapt.''

Van den Ende Producties

Met het produceren van theaterproducties en televisieprogramma's stopte hij niet. In de jaren zeventig werkt hij onder meer met de acteurs Jeroen Krabbé, Willy van Hemert, Ko van Dijk en Rudi Falkenhagen, Piet Römer, Adèle Bloemendaal, Rob de Nijs en John Kraaijkamp sr. Van den Ende produceert in 1979 de omstreden speelfilm Spetters van regisseur Paul Verhoeven, in 1981 de film Joep Meloen van regiseur Guus Verstraete jr. en in 1982 De boezemvriend van regisseur Dimitri Frenkel Frank.

Succesvolle televisieprogramma's

In samenwerking met Bas en Aad van Toor (toen actief als acrobatenduo The Crocksons) maakt Van den Ende meerdere televisieseries over de avonturen van de Bassie en Adriaan. Ook de volgende series komen geheel of deels uit de koker van Joop van den Ende: Dagboek van een herdershond, De Fabriek, De Weg, Herenstraat 10, Dossier Verhulst en de Playbackshow, de Soundmixshow en de Surpriseshow (met Henny Huisman), Spijkerhoek, Goede tijden, slechte tijden en Vrienden voor het leven, Bureau Kruislaan, Onderweg naar Morgen, Vrouwenvleugel , Goudkust en Kees & Co.

John de Mol

De dertien jaar jongere televisieproducent John de Mol wordt door de jaren heen een steeds grotere concurrent voor Joop van den Ende. De bedrijven van De Mol en Van den Ende staan jaren als kemphanen tegenover elkaar, staat in de biografie over Joop van den Ende. Toch duikt De Mol in 1994 op, tijdens een Broadway-première van een Van den Endeproductie. “Buiten het zicht van de publiciteit, voegde hij zich voortdurend bij een groepje onderhandelaars dat dagelijks bijeenkwam in een suite in het dichtbijgelegen Marriott Marquis Hotel, met uitzicht op Times Square. Hun hoogst geheime gesprekken gingen over een fusie tussen de bedrijven van Joop van den Ende en John de Mol. Voordat ze naar New York vertrokken, waren ze al vergevorderd”, staat er te lezen in het boek. “In het begin vonden veel mensen in mijn bedrijf dat John de Mol iemand was die alles nadeed waar wij succes mee hadden”, beaamt Van den Ende. “Daar werd dan wel eens een beetje geringschattend om gelachen, maar toen hij bijvoorbeeld met All you need kwam, werd het serieuzer. Dat was een grote hit. Ik weet nog dat Henny Huisman meteen riep dat het uit de Surpriseshow gejat was. Ja, alle verschillende ideeën die wij in de Surpriseshow hadden verwerkt – daar maakte John een afzonderlijk format van. En hij produceerde die dingen veel eenvoudiger – en dus goedkoper – dan wij dat deden. Natuurlijk vonden wij dat we die shows veel beter produceerden dan hij, maar ik zag wel dat John erin groeide. Ik heb hem nooit onderschat – en hij werd steeds beter.”

Het fusiebedrijf Endemol heeft groot succes met Deal or No Deal en Big Brother. Ook de populaire soap Goede tijden, slechte tijden (GTST), All You Need is Love, Baantjer, Black Mirror, Gooische Vrouwen en Koffietijd worden door het toonaangevende bedrijf geproduceerd. Endemol gaat in 1996 de beurs op. In 2000 wordt Endemol verkocht voor 5,5 miljard euro aan het Spaanse Telefónica. In datzelfde jaar stapt Joop van den Ende uit Endemol wegens gezondheidsredenen.

Hartaanval

In de Belgische krant De Standaard vertelt Joop van den Ende hoe hij bijna ten onder ging aan dertig jaar lang zes dagen per week, vijftien uur per dag onafgebroken werken aan televisie. “Op weg naar een afspraak kreeg ik het opeens vreselijk benauwd. We zijn naar huis gereden, ik ben de trap op gestrompeld en in bed gaan liggen. Toen de dokter kwam, had ik een bovendruk van 220. Ik was een tijdbom. Voor hetzelfde geld had ik met een scheef mondje in een rolstoel gezeten.''

Endemol

Zonder Van den Ende aan het roer gaat het bedrijf in volle vaart door. Telecombedrijf Telefónica bracht Endemol in 2005 opnieuw naar de beurs. Telefónica houdt 75 procent van de aandelen, maar verkoopt deze in 2007 aan Edam Acquisition Holding (consortium van Cyrte Investments van John de Mol, Mediaset van Silvio Berlusconi en Amerikaanse zakenbank Goldman Sachs) voor 2,63 miljard euro. Het consortium verwerft ook het overige kwart van de aandelen en haalt Endemol weer van de beurs. Sinds 2015 is Endemol eigendom van 21th Century Fox en gaat het verder onder de naam Endemol Shine Group. De Endemol Shine Group is actief in meer dan 23 landen, heeft 4321 formats in het bezit en omvat meer dan honderd productiebedrijven.

Musicals

Joop van den Ende is zich na zijn afscheid van televisie en het nemen van rust gaan richten op het produceren van grote musicals in Nederland, Duitsland, Spanje, Groot-Brittannië, Frankrijk, Rusland en de Verenigde Staten. Joop van den Ende Theaterproducties produceert onder meer: The Wiz, The Lion King, Tarzan, Ciske de Rat, Dirty Dancing, Evita, Petticoat, Droomvlucht, High School Musical, Mary Poppins, The Little Mermaid, Aspects of Love, Wicked, Hij Gelooft in Mij, Jersey Boys, Love Story, Sister Act, Billy Elliot en Moeder ik wil bij de Revue.

Stage entertainment

De overkoepelende tak van Joop van den Ende Theaterproducties, Stage Entertainment, groeit ondertussen wereldwijd als kool. Het concern bezit onder meer het AFAS Circustheater, Beatrix Theater, Theaterfabriek Amsterdam en Amsterdam Convention Factory en nog vele andere theaters in Europa en New York. Stage entertainment houdt zich bezig met producties en het ontwikkelen van eigen musicals. De onderneming is actief in acht landen: Nederland, Duitsland, Frankrijk, Rusland, Spanje, Verenigd Koninkrijk, Italië en de Verenigde Staten. In 2014 fuseerde Joop van den Ende Theaterproducties met Albert Verlinde Entertainment, tot Stage Entertainment Nederland, de Nederlandse tak van Stage Entertainment International. Sinds 2015 is Albert Verlinde directeur van Stage Entertainment Nederland. In 2015 verkoopt Van den Ende 60 procent van de aandelen van Stage Entertainment aan de Britse investeringsmaatschappij CVC Capital Partners. In 2018 gingen alle aandelen naar het Amerikaanse Advance.

Vermogen Joop van den Ende

De carrière als theaterproducent en televisieproducent heeft Joop van den Ende bepaald geen windeieren gelegd. Op de Forbes-lijst met miljardairs staat hij in 2016 op plaats 1694 met een geschat vermogen van een miljard dollar. In 2010 staat Van den Ende in de Quote 500 van rijkste Nederlanders op de 8e plaats, met een geschat vermogen van 1,6 miljard euro.

VandenEnde Foundation

Joop en Janine richtten in 2001 de VandenEnde Foundation op. “Ik voel dat ik in een nieuwe fase ben beland”, zegt Joop van Den Ende na zijn aftreden binnen zijn bedrijf, in het Algemeen Dagblad. “Heel lang ben ik ermee bezig geweest om een positie te verwerven en een vermogen bij elkaar te sprokkelen. Nu wordt het tijd om wat terug te geven.’ En verder: ‘Ik kan echt iedereen met geld aanraden om ook zoiets moois te doen. Dat geeft tien keer meer plezier en voldoening dan een nieuwe Maserati voor de deur.” Twee maanden later M-Lab geopend, een theatertje voor vernieuwend musicalrepertoire in een vroegere opslagloods in Amsterdam-Noord, met uitzicht op het IJ. De VandenEnde Foundation groeit binnen enkele jaren uit tot een gerenommeerde instelling voor de financiering van allerlei culturele activiteiten. Het fonds schenkt jaarlijks 9 miljoen euro aan creatieve en culturele initiatieven.

Gezin

Joop van den Ende (voluit Johannes Adrianus van den Ende) is tweemaal in het huwelijksbootje gestapt. Uit zijn eerste huwelijk heeft hij een stiefzoon. In 1988 trouwde Van den Ende met Janine Klijberg. Ze kregen twee kinderen, een dochter en een zoon, Iris (1989) en Vincent (1992). Iris van den Ende heeft haar eigen productiebedrijf Medialane. Vincent van den Ende is in Los Angeles onder de naam Avedon succesvol als producer.