'Ik pleit voor meer ongehoorzaamheid'

Na een lang leven in de zorg neemt Maarten Witteveen (63) eind deze maand afscheid van Arcon in Borne, waar hij twintig jaar directeur was. Het bedrijf ontwikkelt zorgconcepten, doet onderzoek en ondersteunt gemeenten en organisaties. De laatste jaren heeft de verzorgingsstaat een flinke stap terug moeten zetten. Zorg moet kleinschalig, dichtbij en vooral goedkoper. Dat bleef niet zonder gevolgen.

BezuinigingDe bezuinigingen treffen ook Arcon. Sinds de oprichting in 1952 kon het jaarlijks rekenen op subsidies van rijk en provincie. De afgelopen vier jaar is de geldstroom echter compleet opgedroogd. Het bedrijf moet voor inkomsten nu zelf de boer op met ideeën en producten. De druk om de bestaande producten te vermarkten is hoog. "Als je vroeger van de tien keer schieten één keer wat raakte, had je het goed gedaan. Maar als je nu van de tien keer twee keer mist, is het over en uit."

Voor Witteveen is het reden zijn biezen te pakken. "Ik heb hier twintig jaar plannen bedacht, innovaties geleid, nieuw gebied ontgonnen. Nu de producten te gelde moeten worden gemaakt, is er iemand anders nodig. Een marketeer. Dat is niet mijn ding." Witteveen wil zich daarom de komende jaren richten op advisering. Op de vraag of hij dan via een achterdeur alsnog voor Arcon aan het werk gaat, zegt hij: "Wie weet. Ik heb mijn vrouw eerst drie maanden vakantie beloofd. Maar ik heb al gesprekken gehad. Kun je niet dit, wil je niet dat. Ik zie wel."

FocusToen Witteveen in 1994 begon, was Arcon al 42 jaar actief als Stichting Revalidatie Overijssel. Een provinciale taak. Daarna kwam de ziekenhuisplanning voor verzorg- en verpleeghuizen. Ook een provinciale taak. Daarna kwam de WVG, de Wet voorzieningen gehandicapten. Vervolgens ging de focus naar de belangenbehartiging voor chronisch zieken en gehandicapten. En als laatste kwam de WMO, de Wet maatschappelijk ondersteuning in het adviespakket. Bij al die taken en functies vloeide er rijkelijk subsidiegeld van rijk en provincie naar Arcon. Voor elk uurtje advies kon 125 euro worden afgetikt.

Dat is nu allemaal voorbij. De kaalslag heeft ook de laatste subsidiewortel doorgehakt. Arcon is nu gewoon een adviesbureau dat zelf de broek op moet houden. De klanten zijn nog deels dezelfde, maar het Bornse bedrijf moet als een groentenboer bij ze langs om producten te slijten. Niet alleen voor Arcon is de wind gedraaid. Dat geldt ook voor de grote zorgreuzen. Managers sneuvelen bij bosjes en comfortabel aangekoekte vetlagen slinken in recordtempo. "Lokaal, dat wordt het. Dat is de trend", zegt Witteveen. "Groepjes burgers die samen iets organiseren. De tijd van grote zorgmonopolies is voorbij. Kijk naar Jos de Blok die in kleine teams de thuiszorg gaat overnemen."

RegelsMaar dan moet er volgens hem nog wel wat gebeuren met de regeltjes in zorgland. "Organisaties kijken nu alleen naar hun spreadsheets. Zijn overal de goede vinkjes gezet, is aan alle regels voldaan, zijn de protocollen opgevolgd. Gemeenten willen geen enkel risico meer lopen, zijn verkrampt door de angst voor aansprakelijkheid. En dreigt er toch aansprakelijkheid, dan komt er gewoon weer een extra regel bij. Die cultuur belemmert niet alleen het sturen op geluk van de burger, maar ook de creativiteit. Zo heb ik een plan bedacht om ouderen die een heupoperatie nodig hebben, eerst de conditie te laten verbeteren. Ze herstellen sneller na de ingreep, het scheelt miljoenen. Alles was doorgerekend. Het was geregeld met instellingen, met fysiotherapeuten, met vrijwilligers van honkbalclub Tex Town Tigers in Enschede, waar ik toen voorzitter was."

Niet te vriendelijk"Maar toen ik aanklopte bij de verzekeraar, wilden ze niet. Ik snapte er niks van. Pas later hoorde ik dat verzekeraars niet te vriendelijk willen zijn voor ouderen. Dan krijgen ze te veel ouderen als klant. En ouderen zijn duur, want hebben meer gebreken. Zo werkt dat. De angst om risico te lopen zet op die manier een rem op innovatie. Die komt uiteindelijk wel, maar heel langzaam. Je moet daarom het lef hebben om regeltjes te negeren en te laten zien dat het ook anders kan.

Ik pleit om die reden voor wat meer ongehoorzaamheid. Sommige gemeenteambtenaren hebben dat al. Die zien ook dat door al die regels de afstand tussen wal en schip groter is geworden. Ze kijken minder naar regels en meer naar wat de burger nodig heeft. Maar het zijn er nog te weinig. Autonomie, vrienden en gewaardeerde talenten, daar gaat het om. De menselijke maat. Daar word je gelukkig van. En dan kost het ook minder.''

Maarten Witteveen stopt per 1 maart bij Arcon. Zijn positie wordt overgenomen door Marleen van der Linde. Ze leidde voorheen de reorganisatie bij Bureau Halt.

Foto: Maarten Witteveen