Investeringsklimaat: raken we onze oer-Hollandse bedrijven kwijt? ‘Steeds meer seinen op rood’

De lijst van oorspronkelijk Nederlandse bedrijven die inmiddels vooral activiteiten hebben buiten onze landsgrenzen, is ellenlang. KLM is al jaren niet meer puur in Nederlandse handen, Ahold behaalt het leeuwendeel van de omzet in de VS, de Bijenkorf is eigendom van buitenlandse investeerders en fietsenfabrikant Accell (Batavus en Sparta) verplaatst de productie deels naar het buitenland. De laatste dagen dreigen wederom grote jongens als Boskalis en ASML dat ze hun heil overzees gaan zoeken, zo is te lezen in het AD.

Officieel luidt het verhaal dat Nederland simpelweg niet genoeg grote investeringen kan doen en dat hier een tekort aan vakmensen is. Maar inmiddels maken de toplieden er ook geen geheim meer van dat ze enorm ontevreden zijn over de inzet van de politiek om de VOC-mentaliteit te behouden die oud-premier Balkenende in 2006 introduceerde. Die staat voor een land met handelsgeest, daadkracht en durf.

Lees ook: Waarom de leegstand in winkelgebieden in Oost-Nederland juist fors daalt

Van die VOC-mentaliteit is al weinig meer over: het parlement wil een regeling voor expats versoberen en aan de formatietafel wordt gesproken over inperking van de arbeids- en studiemigratie. ASML-topman Peter Wennink kon zijn chagrijn hierover niet verborgen houden. ,,We hebben een voorkeur voor Nederland, laat dat helder zijn. Maar dan ben ik op een technologiecongres waarvoor zes Kamerleden zijn uitgenodigd. Vijf zeggen op het laatste moment af. Dat irriteert mij, want dit gaat over de toekomst van Nederland!”

Politiek aan zet voor gezond investeringsklimaat

Ook Maxime Verhagen - ooit minister van Economische Zaken en daarna tien jaar voorzitter van Bouwend Nederland - vindt dat we ons veel drukker moeten maken over hoe we straks ons geld verdienen als land. ,,Bedrijven die dingen maken of doen waar Nederland groot in is, dreigen nu te vertrekken. Dat is uitermate zorgelijk.”

Volgens hem moet de politiek een gezond investeringsklimaat mogelijk maken. Verhagen: ,,Geef je dat onvoldoende aandacht, zoals nu het geval is, dan wordt het voor bedrijven heel moeilijk en vertrekken ze. Zo simpel is het. Vroeger keek je als minister: ‘Wat hebben onze bedrijven nodig?’ Daar stemde je het economisch klimaat op af. Momenteel wordt daar onvoldoende rekening mee gehouden. Dat is ontzettend jammer.”

Even wat harde cijfers die dit bevestigen: bijna de helft (44 procent) van de ondernemers vindt Nederland geen aantrekkelijk land meer om in te ondernemen en bijna 20 procent overweegt inmiddels een vertrek uit ons land. Een jaar geleden lagen deze percentages op respectievelijk 28 en 13 procent. Ook oordeelt het gros van de ondernemers dat het totale ondernemingsklimaat de afgelopen vijf jaar is achteruitgegaan.

Versobering expats-regeling

Ook Ingrid Thijssen, voorzitter van VNO-NCW, vindt dat het de verkeerde kant opgaat. ,,We zien dat meer seinen op rood staan en het beleid zeer instabiel is, terwijl bedrijven behoefte hebben aan stabiliteit om investeringen in de toekomst van ons land te doen. Ook de behandeling van internationaal talent, de enorme regeldruk en de fiscaliteit zijn serieuze punten van zorg. Dat is verontrustend, want dit bepaalt nu en straks ons verdienvermogen en uiteindelijk of we onze verpleegsters en agenten kunnen betalen.”

Natuurlijk zegt demissionair minister Adriaansens (Economische Zaken) haar best te doen, maar ook zij heeft te dealen met de huidige politieke realiteit. Zo zou het een optie kunnen zijn om beoogde versobering van een regeling voor buitenlandse werknemers, expats, terug te draaien. Daarover zegt ze: ,,Dat was geen voorstel van de regering. We moeten goed kijken waar de regeling nu werkt en waar niet. Dat komt komende maanden nog voorbij.”

Bernard Wientjes, ondernemer en voormalig werkgeversbestuurder, concludeert dat Nederland ‘door en door ondernemend moet blijven’. ,,Creatief denken, risico’s nemen en durf hebben. Dat doen wij echt beter dan andere landen. Maar het moet ook bewaakt worden, want de politiek heeft niet altijd dezelfde doelstellingen als het bedrijfsleven. Vroeger was dat makkelijker: er was veel minder populisme, er waren minder partijen en het beleid was gericht op het creëren van werkgelegenheid.”

Doordat het al jarenlang relatief goed gaat met Nederland, wordt er volgens Wientjes simpelweg nu minder gewerkt aan het scheppen van werkgelegenheid. ,,Het is levensgevaarlijk dat werknemers inmiddels denken: voor jou tien andere bazen. Er wordt vaak aangenomen dat we uit onszelf sterk blijven, dat er geen concurrentie meer bestaat. Maar die vindt in de toekomst plaats op het gebied van technologie, kennis en productiviteit. Dát wordt de arena. Daarom is het essentieel dat we fundamenteel vasthouden aan de regels die Nederland al zo lang ondernemend en innovatief maken.”