Oud-werkgeversvoorzitter Wientjes stelt dat Zeeland zich te zielig presenteert

De invloedrijkste man van Nederland word je niet zomaar. Bernard Wientjes stond vier keer bovenaan in het jaarlijkse onderzoek van De Volkskrant, toen hij - tot medio 2014 - voorzitter was van de werkgeversorganisatie VNO/NCW. ,,Het werk van de voorzitter is mensen kennen, met mensen praten, ingangen hebben", vertelt Wientjes, terwijl hij zijn vork zet in een uitsmijter rosbief. Nog geen minuut later wordt zijn theorie bewezen, als hij in het wegrestaurant bij Putten, waar het interview plaatsvindt, op zijn schouder wordt getikt. ,,Bernard, hoe is het?" Het is oud-minister Tineke Netelenbos die hem heeft zien zitten en even gedag komt zeggen.

Adviezen

Sinds zijn afscheid als werkgeversvoorzitter heeft Wientjes niet stilgezeten. Hij onderwijst ondernemerschap en leiderschap aan de Universiteit van Utrecht, is voorzitter geworden van de raad van commissarissen van het prestigieuze accountantskantoor KPMG en bracht adviezen uit aan de provinciebesturen in Overijssel en Drenthe.

Verduurzamen

Sinds kort is hij voorzitter van de Taskforce Bouwagenda, die de bouw in Nederland moet verduurzamen. ,,Buitengewoon gecompliceerd, ik ben er dag en nacht mee bezig. Hoe kunnen we in de bouw innovatie tot stand brengen, de productiviteit verhogen en dat tegen de achtergrond van de mondiale ontwikkelingen die ons dwingen fossiele energie te vervangen door duurzame energie, voorbereid te zijn op een verandering van het klimaat en bouwmaterialen in de toekomst te hergebruiken? We werken onder een enorme tijdsdruk, want de kabinetsformatie is aan de gang, als je invloed wil hebben moet je over uiterlijk twee of drie weken je visie bij de informateur op tafel leggen. Eind deze maand bied ik mijn eerste verslag aan. Dus, kort samengevat, ik heb het druk."

Kansen verzilveren

Toch maakt hij zich drie dagen vrij voor Zeeland, waar vergelijkbare problemen spelen. Hoe kan de provincie kansen verzilveren die er liggen op het gebied van duurzame energie, agrofood, logistiek en vernieuwing van de chemiesector? ,,Heb je mijn programma gezien? Dat is lekker vol. Ik heb me goed voorbereid, ik ga vooral vragen stellen. Men verwacht van mij toch een blik van buiten, overigens zonder dat ik pretendeer de wijsheid in pacht te hebben. Ik ga als ondernemer kritisch kijken naar de BV Zeeland, een bedrijf dat niet te veel vertrouwen heeft, dat denkt te krimpen, dat marktverlies heeft, waar jonge mensen niet meer zo graag werken. Hoe krijg je weer enthousiasme voor de BV Zeeland? Dat zal mijn rode draad zijn."

Gouden driehoek

Wientjes zegt heilig te geloven in de triple helix, de gouden driehoek, of de drie o's, waarbij ondernemers samenwerken met de overheid en het onderwijs. ,,We hebben in Nederland ontzettend veel kennis, in de bouw ook, maar het is vaak gefragmenteerd en men vindt elkaar niet. We hebben heel goede ondernemers en een overheid die echt wel geïnteresseerd is in innovatie, maar ze moeten wel bij elkaar worden gebracht. In de topsectoren in Nederland is dat goed gelukt, maar in de bouw nog niet. Ik denk dat het ook de oplossing is voor de regio's: vind elkaar. Zeeland heeft vier topsectoren: agrofood, de logistiek in de havens, de chemie en de energie, zeker nu die nieuwe windparken op zee worden aangelegd. Oud-premier Jan Peter Balkenende heeft in zijn rapport over de versterking van de Zeeuwse economie aangeraden daarop in te zetten. Een van mijn vragen zal zijn: wat is er inmiddels gebeurd met dat rapport?"

Zielig

Een deel van het antwoord kent Wientjes al. Tot dusver is het nog niet gelukt om bij het kabinet geld voor Zeeland los te praten. Geen 25 miljoen euro voor een Zeelandfonds, zoals Balkenende adviseerde, geen geld voor een bètacollege, geen compensatie voor het verlies - jaar in jaar uit - van dividend van energiebedrijf Delta, geen oplossing voor de verliesgevende kerncentrale en geen hulp bij de peperdure sanering van de failliete fosforfabriek Thermphos. Wientjes is bang dat Zeeland zich in Den Haag te zielig presenteert. ,,Het is eigenlijk een open deur intrappen, maar ik zou Zeeland willen aanraden om in kaart te brengen wat de kracht van de provincie is. Kom met duidelijke voorstellen op basis van je kracht. En verbied het woord krimpgebied. Ik ben ondernemer. Een ondernemer investeert niet in krimpgebieden. Hou nou toch eens op met te vertellen hoe slecht het gaat.

'Ja, maar dan krijgen we geld uit Den Haag', hoor je dan. Verzin dan maar een list, zeg ik, maar zeg niet dat het slecht gaat. Je moet het krimpverhaal omkeren. Pak je sterke punten, maak plannen en vraag daarvoor geld. Dat is moeilijk hoor. Zeggen is makkelijk, maar uitvoeren niet. Maar het is noodzaak. Als demografen zeggen dat Zeeland krimpt, is dat precies hetzelfde als een onderneming die ziet dat zijn markt gaat krimpen. Als het een slechte ondernemer is, doet hij niks en gaat hij failliet. Een goede ondernemer zegt: ik moet meer exporteren of ik moet andere producten maken. Nou kan een provincie niet zo gauw failliet gaan, maar je moet er niet aan denken dat dorpen straks echt leegstaan. Als je de voorspellingen gelooft en herhaalt, worden ze een self-fulfilling prophecy, dan komen ze uit. Zo'n krimpvoorspelling? So what! Dat accepteren we niet. Dat is wat je moet zeggen."

Sterke punten

Succes trekt succes aan, betoogt Wientjes, klagen niet. Dus moet Zeeland zich richten op zijn sterke punten, op die gebieden innovatief zijn, zich niet blindstaren op grote bedrijven maar start ups faciliteren en goede plannen neerleggen in Den Haag. ,,En met één stem spreken. In het rapport-Balkenende las ik dat de cultuur in Zeeland er een is van de verdelende rechtvaardigheid. Iedereen wil zijn eigen deeltje. Dan blijft één plus één twee en wordt het nooit drie. Het is tien keer belangrijker dát er een bètacollege in Zeeland komt dan waar het komt te staan. Verzand niet in detaildiscussies. Ga bij elkaar zitten, mandateer een aantal mensen, niet iemand die een dagje in de week wordt vrijgesteld, zoals de Zeelandcoördinator, en vraag het bedrijfsleven om concrete plannen met als opdracht: zorg dat we niet meer krimpen."

Bijeenkomst

Bernard Wientjes gaat vanaf morgen in gesprek met Zeeuwse studenten, scholieren, het college van Gedeputeerde Staten, ondernemers en vertegenwoordigers van kennisinstellingen. Vrijdag maakt hij een vaartocht langs bedrijven van Terneuzen naar Gent. Donderdagavond 23 maart is er een bijeenkomst voor publiek, een Meet Up in het gebouw van ZB/ Planbureau en Bibliotheek van Zeeland in Middelburg over de economische vitaliteit van Zeeland. Aanmelden kan via secretariaat@dezb.nl. Aanvang: 19.30 uur.