Lijstje met redenen waarom lijstjes handig zijn

We maken lijstjes van goede voornemens, boodschappen, 'de 33 katten die lijken op Adolf Hitler' en levensdoelen. Logisch: lijstjes maken het leven leuker én gemakkelijker. Op de bres voor de bullet points.

Ook de chaos in je hoofd wordt behapbaar

Hersenonderzoekers beschrijven het Zeigarnik-effect: het verschijnsel dat ons brein onafgeronde taken beter onthoudt dan voltooide taken. Net als bij computers is de opslagcapaciteit van ons kortetermijn- geheugen echter beperkt. Als er te veel zaken moeten worden onthouden, stroomt de boel over als een verstopte zwanenhals. Lijstjes werken als een mentale gootsteenontstopper, betogen professionele organizers als Els Jacobs van De Huishoudcoach. ,,Je kunt pas goede beslissingen nemen als je overzicht hebt. Hiervoor raad ik eigenlijk altijd lijstjes aan. Gebruik je hoofd om te denken, niet om te onthouden."

Lijstjes leiden tot rangschikking

Als de rondfladderende gedachtes eenmaal op papier gevangen zijn, kan men gaan schuiven: welke taak moet eerst en welke is minder urgent?

Lijstjes maken het onoverzichtelijke inzichtelijk

Sommige gebeurtenissen of onderwerpen zijn zo ingewikkeld, onoverzichtelijk of overweldigend dat alleen lijstjes ze inzichtelijk maken. Van het oorlogsmonument van Onstwedde tot de dienstregeling van de NS en van de zetelwisselingen binnen de PVV-fractie tot het periodiek systeem der elementen. Lijstjes, lijstjes, lijstjes, lijstjes. En welk stijlfiguur kozen diverse media toen ze vorige maand, bij de première van de nieuwste Star Wars-film, het onbegrijpelijke universum uit de twee eerdere trilogieën wilden uitleggen? Juist, een ouderwets alfabetlijstje. De C is van Chewbacca. De J is van Jedi. Enzovoort.

Lijstjes zijn zo oud als de mens

Het moge duidelijk zijn: lijstjes zijn niets nieuws onder de zon. De geschiedenis puilt uit van de wetboeken, catalogi, verdragen en encyclopedieën; eigenlijk niets meer dan ellenlange lijsten. De tien geboden zouden zelfs beschouwd kunnen worden als de Lijst der Lijsten. Of neem Homerus, die in zijn Ilias de bloemrijkste beschrijvingen uit de mouw schudt om de omvang van het Griekse leger te schetsen. Totdat hij tot inkeer komt en honderden verzen lang de verschillende soorten schepen opsomt.

Het is zelfs een erkende aandoening

Glazomania is de ongecontroleerde drang om lijstjes te maken. ,,Ik ben zo'n glazomaniak," geeft Paula Rizzo volmondig toe. De Emmy winnende tv-producente uit New York is de vrouw achter listproducer.com en het boek Alles op een rijtje, dat deze week in Nederland uitkomt. ,,Ik maak de hele dag lijstjes en zou zonder volkomen verloren zijn. De raarste? Och, ik heb bijvoorbeeld een lijst met wat ik moet zeggen als ik per ongeluk op een babyshower terecht kom." De wereldberoemde schrijver Umberto Eco is zelfs zo verslingerd aan lijstjes dat hij naar een onbewoond eiland het liefst een telefoonboek meeneemt. ,,Achter elke naam gaat namelijk een verhaal schuil. Een boek van Shakespeare vertelt er maar een.'' Ook Benjamin Franklin past in het rijtje. De Amerikaanse founding father maakte lijstjes van synoniemen voor dronkenschap en redenen om een oudere minnares boven een jongere te verkiezen.

Iedereen maakt lijstjes

Nou ja, het leeuwendeel van de mensen. Neem alleen al de wildgroei aan to-dolijstjes op kantoor: een onderzoek van netwerksite LinkedIn wees uit dat 63 procent van de beroepsbevolking geregeld zijn toevlucht zoekt tot zulke takenlijstjes (onder werkende vrouwen stijgt dat percentage zelfs naar 71 procent). Ook de supermarkt wordt door zeven op de tien Nederlanders zelden betreden zonder boodschappenlijstje, concludeert het Nibud in Geldzaken in de praktijk 2015.

Lijstjes verhogen de slagingskans

Nog zo'n mooi psychologisch effect: als een doel, taak of goed voornemen eenmaal op het to-dolijstje staat, kun je er onmogelijk meer omheen. Onderzoek van de Dominican University of California wijst uit dat de kat 33 procent meer kans heeft om een schoongemaakte bak aan te treffen als je dat vervelende karwei eerst op papier hebt gezet. Lijstjes vergroten bovendien je focus. ,,Als er een telefoontje tussendoor komt of de baby begint te huilen, kun je nadien weer gemakkelijk terug naar de taak die op papier stond," aldus Jacobs.

Lijstjes besparen tijd

Zeeën van tijd! Rizzo: ,,Het zijn de ultieme instrumenten om je leven waar nodig te automatiseren."

Lijstjes besparen geld

Bakken met geld! Neem bijvoorbeeld weer het boodschappenlijstje. Ooit gemerkt hoeveel goedkoper je uit bent wanneer je voorbereid naar de supermarkt gaat, in plaats van ter plekke de inhoud van je kar te kiezen? Rizzo: ,,Zonder lijstje kom je altijd weer thuis met een netje knoflook waarvan je er al vijf in de kast had liggen.''

Maar lijstjes besparen vooral heel veel stress

Simpelweg het plannen van een taak stelt het brein al gerust. ,,Door het op te schrijven, heb je de helft van de strijd al gewonnen," meent Jacobs. ,,Eenmaal netjes op papier ziet die chaos uit je hoofd er bovendien een heel stuk minder dreigend uit," vult Rizzo aan. Eerlijk is eerlijk: niet iedereen ervaart dit zo. Er zijn ook mensen die bij het opstellen van een takenlijstje juist overweldigd raken door alle klusjes in het verschiet en daardoor alleen maar minder uitgebalanceerd voor de dag komen. Volgens Rizzo en Jacobs ligt dit echter vooral aan de fouten die ze maken bij het opstellen van hun lijstje. Jacobs: ,,Het is niet de bedoeling dat je lijstje een vergaarbak wordt van alle knipperlichtjes in je hoofd." Rizzo: ,,Als de bodem van je lijstje nooit in zicht komt, voel je je al snel een loser." Gewoon de juiste tips volgen dus (zie kader verderop) en een to-dolist is volgens de dames als zalving voor de ziel.

Lijstjes stomen je klaar

Prop iets te lukraak de koffers vol en je loopt tijdens die droomreis door Afrika potdomme een middag te zoeken naar een fles lenzenvloeistof in Ouagadougou. En dat terwijl een vaste inpakchecklist de ellende gemakkelijk had voorkomen. Om dezelfde redenen raadt organizer Els Jacobs een vast boodschappenlijstje aan. ,,Bij deze tip merk ik veel verzet; we zien onszelf graag als fantasierijke mensen. Maar leg de bonnen van de afgelopen drie maanden naast elkaar en je ziet dat we als gewoontedieren de neiging hebben om week na week toch grotendeels hetzelfde te eten. Een vast boodschappenlijstje - met dingen die je wekelijks nodig hebt - is daarom echt een uitkomst. Mijn man wordt in de supermarkt gewoon nagekeken omdat hij zo razendsnel zijn kar vol heeft."

Lijstjes maken keuzes makkelijk

,,Obama draagt doorgaans maar twee kleuren pakken," legt lijstjesfreak Rizzo uit. ,,Zo hoeft hij geen kostbare hersenactiviteit te verkwisten door 's ochtends te twijfelen voor de spiegel. Met lijstjes werkt het net zo: van alle dingen die je op een dag kan doen, wordt de keuze teruggebracht naar een overzichtelijk rijtje." Maar niet alleen het to-dolijstje en het aloude voor-versus-nadelenlijstje helpt volgens Rizzo bij complexe keuzes. ,,Ik lees of hoor voortdurend goede tips voor restaurants, films, boeken en cadeautjes. Het probleem is alleen dat ik die doorgaans al lang weer ben vergeten als ik vervolgens zo'n cadeau- of restaurant- suggestie nodig heb. De oplossing: ik houd ze bij op wat ik cataloguslijstjes noem. Zodoende hoef ik niet te kiezen uit de ontelbare opties, maar enkel uit dat kleine rijtje."

Het internet is verzot op lijstjes

Het internet houdt nog meer van lijstjes dan van niezende panda's, doldwaze katten en Rick Astley- video's. Niet alleen zijn de meest populaire sites stuk voor stuk opgebouwd als lijstje (Twitter! Funda! Google! Facebook!). Nee, het wereldwijde web is ook als pokon voor de populariteit van de listicle (denk: een samensmelting van list + article). Van serieus tot stompzinnig, er lijkt geen site meer te zijn die het genre niet heeft omarmd. 'De 22 lessen van de vluchtelingencrisis' dus. Maar ook: '8 dingen die alle chirurgen tegen je fluisteren als je onder narcose bent.'

Lijstjes geven een gevoel van meesterschap

Hoewel er inmiddels ook een keur aan lijstjesapps te downloaden is (zie het gele lijstje op de laatste pagina van dit artikel), geven nog altijd weinig dingen zo'n voldoening als het handmatig afkrassen van een to-dolijstje. Een echte glazomaniak herken je volgens Rizzo dan ook aan de diepgewortelde drang om taken vroegtijdig af te strepen of afgeronde klusjes die niet op het lijstje stonden achteraf nog toe te voegen. ,,Dat laatste doe ik voortdurend," lacht ze. ,,Puur zodat ik alsnog het genoegen voel om zo'n taak af te kunnen strepen."

Lijstjes zijn voor iedereen

We lezen nog mee? Chapeau. Helemaal als je valt in de categorie 'impulsieve, chaotische creatieveling'. ,,Juist creatieve mensen sputteren vaak tegen," weet Rizzo. ,,Die denken al gauw dat ze hun creativiteit verliezen als ze met zoiets gestructureerds als lijstjes aan de slag gaan. Het tegendeel is waar. Creatievelingen als Leonardo Da Vinci en John Lennon gebruikten juist dolgraag lijstjes omdat ze zo hun hoofd konden leegmaken en dus nog creatiever konden zijn. Lijstjes bevrijden je." Jacobs: ,,Iedereen kan ermee leren omgaan. Lijstjes helpen om je brandpunt vast te houden en niet heen en weer te gaan zwabberen. Juist creatieve en chaotische mensen hebben die neiging."

Lijstjes maken is gewoon leuk

U ziet in deze tijd van het jaar volwassen mannen met droeve ogen en hangende schouders naar hun werk sjokken? Geen zorg, het zijn waarschijnlijk muziekjournalisten. Het maakt nu eenmaal wat weemoedig om weer elf maanden te moeten wachten op de decembermaand, wanneer de hele wereld je lijkt te vragen om een eindejaarslijstje. Ranglijstjes maken is de ultieme borrelpraat. Wat is er immers fijner dan eens lekker soebatten over dat ene procentpuntje verschil tussen de plaat van Adele en Justin Bieber.

5 apps voor de lijstjesliefhebber

1. Wunderlist (gratis) - Simpel, maar efficiënt: de moeder aller to-dolijstjesapps. Maak taken en sub-taken, stel notificaties in en deel lijstjes met je omgeving.

2. Evernote (gratis) - De ultieme alleskunner. Voeg aan je lijstjes of projecten documenten, foto's, notities en geluidsfragmenten toe. Makkelijk doorzoekbaar en te delen.

3. Carrot To-Do (€3) - Een pratend to-dolijstje met een persoonlijkheid. Afhankelijk van je productiviteit verandert de app van stemming. Grappig spelelement of juist bloedirritant.

4. Expensify (gratis) - Dé app om je uitgaven bij te houden. Gefotografeerde bonnetjes worden automatisch doorzoekbaar, zijn eenvoudig te categoriseren en door te sturen naar derden.

5. The List App (gratis) - Gloednieuw, maar meer leuk dan nuttig. Maak ranglijstjes over elk gewenst onderwerp en doorzoek de (soms hilarische) lijstjes van anderen.

Lijstjes lezen is nog veel leuker

Bladengoeroe Rob van Vuure riep het al voor de opkomst van het internet: voor tijdschriften met een dalende oplage zijn lijstjes de ultieme reddingsboei. Weinig coverteksten maken zo nieuwsgierig als de 25 mooiste reizen, 7 snelle vegagerechten of 11 tips voor meer passie tussen de lakens. Waarom? In een cultuur van journalistiek koppensnellen leest niets zo lekker weg als de hapklare brokken van een gemakkelijk te scannen lijstje. Mensen vinden het ook fijn om tijdens het lezen te weten hoever ze nog moeten en leuk om te raden wat er nog meer in de lijst zal staan. Een lijst heeft bovendien een einde. Het suggereert volledigheid; alsof er speciaal voor de lezer een zorgvuldige selectie is gemaakt. Ook al had deze lijst misschien net zo goed uit 26 punten kunnen bestaan.

8 Tips voor de perfecte to-dolijst

1. Houd het haalbaarWees realistisch: zet niet te veel taken op je dagelijkse lijstje.

2. Deel grote taken op in kleine acties'Huis verkopen' is een onmogelijk grote dagtaak. 'Makelaar bellen' en 'Fundafoto's maken' wordt al een stuk behapbaarder.

3. Stel prioriteitenGa schuiven: welke taken zijn het meest urgent?

4. Begin elke taak met een werkwoordBundel vervolgens de vergelijkbare taken. Alle mailtjes en telefoontjes kun je bijvoorbeeld in één keer wegwerken voor extra efficiëntie.

5. Zorg voor een cadansProbeer grote en kleine taken waar mogelijk af te wisselen. Of begin de dag met een paar kleine klusjes om in de flow te komen.

6. Maak niet te veel losse lijstjesEén 'moederlijst' werkt doorgaans het beste.

7. Maar deel die moederlijst wel opMaak een onderscheid tussen privé- en werkgerelateerde taken. Een andere optie: een must-do- en een misschien-kolom.

8. Plan vooruitMaak aan het eind van je werkdag een to-dolijst voor morgen. Resultaat: de hele avond een ontspannen gevoel en de volgende dag weer efficiënt uit de startblokken.