Muziekwinkel Hampe & Berkel sluit na 178 jaar de deuren

Hij weet het nog, schrijft het Parool. Natúúrlijk weet hij het nog: zijn eerste gitaar. Tom van Berkel moest er weken hyacintenbollen voor ­pellen – die jéúk! – maar hij wist waar hij het voor deed. Een Yamaha FG160 ­westerngitaar, bleek in muziekwinkel Alphenaar in Haarlem. Want die was misschien wel iets duurder maar ook zoveel meer waar voor je geld, zei de verkoper. En gelijk had ie.

Nu, zo’n vijftig later, vertelt Van Berkel het alsof het gisteren was. Die kriebels in zijn buik, dat alwetende, bijna vaderlijke advies en toen dat gevoel alsof zijn leven nu pas echt ging beginnen. Wat je noemt memorabel.

• Amsterdam loopt over van de ondernemers. Waar Hampe & Berkel de muziekbranche veroverden, is Peter Eiselin voornemend om hetzelfde met e-bikes te doen. Zijn verhaal lees je hier.

Toch bedacht hij zich onlangs pas dat hij zelf die verkoper is geweest in honderden, misschien wel duizenden herinneringen van jongens en meisjes die zijn winkel binnenstapten met een vol verwachting kloppend hart. Voor die eerste, of het nu een gitaar, dwarsfluit of klarinet was.

Hampe & Berkel, instituut aan het Spui

Zijn winkel, dat is Hampe & Berkel: een 178 jaar oud instituut aan het Spui waar sinds jaar en dag de hele Amsterdamse muziekwereld komt. En nu gaat het dicht. Of misschien toch niet, maar daarover later meer.

Hoe dan ook was die naderende sluiting de reden dat de verhalen kwamen van de klanten, en toen het besef: dit betekende hij al die jaren dus. Voor die jongens en meisjes die begonnen, en daarna voor de doorzetters, de beroepsmuzikanten en zelfs voor een paar absolute sterren.

Geflankeerd door trouwe krachten

Nou ja, hij niet alleen. Al die medewerkers in bijna twee eeuwen tijd. In de hoogtijdagen liep er wel twaalf man personeel rond, en nog steeds weet Van Berkel zich geflankeerd door trouwe krachten als multi-instrumentalist Siard de Jong (57), die er al sinds 1985 werkt. Of Maartje Groot (45), zijn vrouw, met wie Van Berkel zelfs nog een paar jaar op een etage in het pand gewoond heeft.

Kijk, zegt Van Berkel, en hij wijst naar een oude foto achter de toonbank. Het is het Spui toen het nog niet gedempt was, met water voor de deur van het pand waar we nu staan. Hier begon vioolbouwer ­Wilhelm Hampe in 1842 zijn winkel, met eerst alleen strijkinstrumenten en later ook het betere blaas-, tokkel- en slagwerk – nog steeds is het hele assortiment akoestisch. Met schuiten werden de onderdelen van instrumenten gebracht, die vervolgens hier, in de werkplaats in elkaar werden gezet.

Amsterdamse muziekwinkel Hampe van generatie op generatie

Het familiebedrijf ging van generatie op generatie, het aanbod groeide mee met de tijd. De eerste saxofoons waren in Nederland bij Hampe te krijgen nadat die een direct lijntje met Adolphe Sax – de uitvinder – had opgezet. En toen de jazz vat kreeg op de wereld, moest men ook op het Spui zijn: saxofonist Ben Webster zat nogal eens te wachten in het kantoortje beneden: de trappen naar de reparatieafdeling waren te steil voor hem.

Van Berkel op sollicitatie bij vader Jaap

Dat was toen, maar voor Van Berkel begon het allemaal in 1974, toen hij als jongen van 21 binnenstapte om te solliciteren. ,,Bij vader Jaap,” vertelt hij, ,,zo noemden we de oude Hampe. Niet waar hij bij was trouwens. Een kleine, wat gesloten man die altijd even snoof voor hij aan een zin begon. Hij zat in zijn kantoortje, achter in de winkel en ik weet nog dat hij tijdens het sollicitatiegesprek het alleen maar over het weer had. Verlegen, denk ik. Maar in vijf minuten was ik aangenomen, ik weet nog steeds niet waarom. En toen ik daarna door de winkel liep, snapte ik al helemaal niet waar ze me voor nodig ­hadden: er liepen al drie verkopers en vier reparateurs rond in dat krappe, drie meter brede pandje. Maar ik kwam erbij, als jongste bediende.”

Lees ook: Jonge ondernemers lanceren Aquablu: drinkwater uit Amsterdamse grachten

Vrij snel werd het hem duidelijk: al die mensen waren nodig. Want de zaken gingen goed, heel goed. Er was nog budget in de muziekwereld. Muziekscholen en orkesten kregen forse subsidies, dus ze hadden wat te besteden. Dan kocht het Concertgebouworkest in één keer vijf ­Wagnertuba’s, die met de hand gebouwd moesten worden in de DDR. Of er kwamen tien dwarsfluiten voor onderhoud binnen van een muziekschool. Altijd was het druk, rinkelden de telefoons en lag het kantoor bezaaid met papiertjes.

Van Berkel: 'Ondanks de chaos werd er geld verdiend'

Want een chaos wat het ook. ,,Iedereen deed maar wat,” zegt Van Berkel. ,,Niemand hield toezicht op waar de reparateurs boven mee bezig waren, als de rietjes op waren dan bestelde je die, zonder coördinatie. De hele dag door kwamen er dus dozen en pakketjes binnen. Maar het werkte wel, ondanks de chaos: er werd geld verdiend.”

Tekst loopt door onder de foto waarop Hampe * Berkel-eigenaar Tom van Berkel te zien is.

Candy Dulfer kind aan huis bij Hampe & Berkel

Het was in die tijd dat saxofonist Candy Dulfer aan de hand van vader Hans regelmatig binnenstapte. ,,Het was onderdeel van ons rondje stad. Haring bij de viskraam, bloemen bij de bloemenstal en dan even kijken bij Hampe. Wat ie had, hoe dat klonk, en soms kochten we dan iets. Rietjes, altijd hele doosjes: de Dulfers kopen doosjes. En soms bleven we er uren hangen. Op zaterdagmiddag stonden er vaak wel een paar mensen in het percussiehoekje te spelen met tamboerijnen of neusfluitjes."

,,En ik ben er altijd blijven komen, opeens lagen mijn cd’s en boeken er ook. Van Tom heb ik weleens gehoord dat er steeds meer meisjes kwamen die ook saxofoon wilden gaan spelen. Eerst maar eens een blokfluit, werd het dan – een saxofoon is toch aardig aan de prijs. Maar het bleef altijd bijzonder om er even binnen te stappen en een praatje te maken: het alternatief is telefonisch bestellen bij een saxofoonwinkel in de provincie. Handig hoor, maar wel minder leuk.”

• Lees hier het verhaal van Carolina Riffi Ollite, eveneens een Amsterdamse ondernemer die op dit moment enorme bekendheid aan het vergaren is.

Trompet Hampe & Berkel trok Thomas Acda door coronacrisis

Acteur en zanger Thomas Acda, tevens vaste klant: ,,Ik moet wel zeggen: het was praktischer geweest als ie ergens op een industrieterrein had gezeten. Man, je sjouwt je elke keer een breuk. Je kan er niet parkeren en al die trappen. Maar toch is het altijd vaste prik gebleven: voordat we op tour gaan, laten we alle instrumenten even doornemen bij Hampe & Berkel. Dan weet je dat het goed is. En ik koop er ook meteen alles: snaren, plectrums, gewoon de hele bende. Laatst nog een trompet. Ik had opeens veel te veel tijd over toen de corona uitbrak en toen kwam ik erachter dat ik helemaal geen hobby’s had. Dus nu leer ik trompet spelen. Moeilijk!”

Het is 1990 en Van Berkel zit woedend in de trein naar huis. Die middag is hij weggelopen omdat hij niet meer voor zichzelf instond, toen hij door Bert Hampe – die een beetje tegen wil en dank het familiebedrijf heeft overgenomen – ontslagen werd vanwege financieel zwaar weer. ­Volkomen onverwacht, zonder inleiding en in het bijzijn van z’n collega’s in hetzelfde kamertje als waar hij ooit werd aangenomen. ,,Achteraf moet het onmacht van hem zijn geweest,” zegt hij nu.

Zo werd Van Berkel eigenaar van Hampe & Berkel

En het liep anders. Er kwam een ­verzoenend gesprek en een oplossing. Van Berkel mocht de gitaarafdeling gaan runnen op de eerste verdieping. En die ging als een speer, in tegenstelling tot de rest van de zaak. ,,Tom, ik trek dit niet meer,” zei Hampe nadat hij anderhalf jaar moest toezien hoe een stroom klanten keer op de keer door zijn winkel de trap op liep, naar boven, naar Van Berkel. ,,Ik stop ermee.”

Omdat Van Berkel in anderhalf jaar tijd genoeg had verdiend om de zaak met de hele inboedel erbij over te nemen, kon hij achttien jaar nadat hij er als jongste bediende was begonnen, eigenaar worden. Hampe werd Hampe & Berkel.

Van Berkel voor de leeuwen

De percussiekelder, waar bands als Massada hun conga’s en bongo’s kochten. Die grote collectie gitaren en blaasinstrumenten, violen, accessoires, rietjes en muziekboeken, maar ook al het gereedschap. Opeens was het allemaal van hem. Doodeng natuurlijk: ,,Ik wist niks van boekhouden of voorraadbeheer. Maar ik geloofde wel dat ik alles kon leren. Zo heb ik dat altijd gedaan.”

Met repareren bijvoorbeeld. Boven in het pand zaten ze, de reparateurs. Een ambacht, beoefend door vakmensen die dat het liefst voor zichzelf hielden. Maar Van Berkel ging observeren, en nog eens en hij bleef komen. En door te kijken leerde hij het. Hoe je een viool repareert, of een saxofoon. Schoorvoetend liet Jan Koopmans – dwarsfluit- en koperreparateur – toe hoe Van Berkel er af en toe eens een dwarsfluit uit elkaar haalde om hem schoon te maken.

Eigenaar Amsterdamse muziekwinkel is 'wolkenwaaier'

Precisiewerk en het was nooit goed, maar zo leerde hij het wel. ,,Mijn vrouw Maartje noemt me een wolkenwaaier. Iemand die soms helemaal weg kan zweven in zijn hoofd, maar ook enorm kan focussen op iets kleins. Een klep van een dwarsfluit die is afgebroken en er weer opgezet moet worden: heerlijk. Wat ik ook in mijn handen krijg, ik vraag me altijd af: hoe zou ik het zelf gerepareerd willen ­hebben?”

Lees ook: Einde evenementenuitzendbureau Eventure: oprichter blijft strijdvaardig

Zo was er die ene akoestische Gibson-gitaar, binnengebracht door een oudere Indische dame. ,,Dat instrument was helemaal op: barsten in het bovenblad, de hals zat scheef en alles zat los. Maar toen vertelde ze: deze gitaar had samen met haar oom een jappenkamp overleefd, inclusief ontsnapping. Elk jaar werd er nog op gespeeld bij een ceremonie waarbij ze haar oom herdachten. Die gitaar is me altijd bijgebleven: dan realiseer je je weer wat instrumenten voor mensen kunnen betekenen.”

Brad Pitt apestoned Hampe & Berkel uitgezet

Hij vertelt het tussen twee lange rijen gitaren op de eerste verdieping. Er hangen briefjes bij: ‘Als u iets wil uitproberen, vraag dan a.u.b. een verkoper u te assisteren’, en dan ook nog in het Engels eronder. Soms was het niet genoeg. Zo was er die keer dat een figuur met een lange, natte regenjas, apestoned meteen naar boven liep en op eigen houtje gitaren ging uitproberen. Zaterdagmiddag, drukke winkel, dat gaat niet goed, zag Van Berkel meteen.

Erheen dus en uitleggen: zo werkt dat hier niet. Maar hij kreeg geen sjoege en besloot, zoals hij dan wel vaker moest doen in al die jaren, hem vriendelijk doch gedecideerd de winkel uit te bonjouren. Hup, voor hem uit het trapje af. Tot hij de blik ving van zijn stagiair achter de kassa, die uit alle macht naar hem fluisterde: ,,Dat is Brad Pitt. Brad Pitt. Je zet Brad Pitt de ­winkel uit." O, zei Van Berkel toen hij de filmster op de stoep had achtergelaten en de winkel weer binnenkwam: ,,Dan had Brad Pitt eerst die natte regenjas maar eens uit moeten trekken toen ik daarom vroeg.”

Het is een van de vele verhalen die hij heeft van de jaren op het Spui. Want ook al vond hij het doodeng om de winkel over te nemen, het lukte hem wel. Het bleef die pleisterplek voor muzikaal Amsterdam, de plek voor die eerste gitaar of dwarsfluit. De plek waar Van Berkel voort mocht met anderhalve eeuw geschiedenis die er al was.

178 jaar geschiedenis eindigt hier en nu

En altijd geluid. Thuis zet hij bijna geen muziek op, want de hele dag door klinken er al riedeltjes, klanken en roffels om hem heen. Maar nu lijkt het dan toch stil te worden in de muziekwinkel. Door de coronatijd ten eerste, want muzikanten kampten met dalende inkomsten en ­bleven weg. Met al die jaren van hard ­werken achter de rug besloot Van Berkel: het is mooi geweest. 178 jaar geschiedenis ­eindigt hier en nu.

Of niet? Want waar die dikke punt staat, moeten we misschien een komma schrijven. Een overname door een andere Amsterdamse muziekzaak hangt in de lucht. Een hoop geregel nog, en niks is zeker, maar het kan, daar begint Van Berkel steeds meer in te geloven.

Hij zou het prachtig vinden, met zelf nog twee dagen per week repareren in de winkel: gewoon omdat hij het leuk vindt. Maar ook tijd voor nieuwe dingen. Een campertje, dacht-ie aan. Europa in, met zijn vrouw Maartje, de hippie uithangen. Gitaar mee, mandoline mee, een paar plectrums en een extra setje snaren: daar heeft ie nog wel een adresje voor. Een heel aardig adresje, ­trouwens.