Negatieve spiraal in landbouw duurzaam doorbreken

Dat zijn grote vragen waarvoor mondiale oplossingen nodig zijn. Welke bijdrage kan Nederland, kan Brabant, kunnen u en ik daaraan leveren? Welk voedselsysteem hebben we nodig? Is dat het huidige systeem gebaseerd op monoculturen, kunstmest, bestrijdingsmiddelen, dalende prijzen, steeds minder boeren, moordende concurrentie en uitsluiting van boeren die het anders willen doen, of is er een alternatief?

Potentie

Agro-ecologische of natuurinclusieve landbouw heeft de potentie de wereldbevolking duurzaam te voeden.

Het huidige dominante landbouwsysteem dat we kennen sinds de Tweede Wereldoorlog loopt op zijn einde. Het levert te veel van hetzelfde op, zorgt voor een steeds grotere afhankelijkheid op de voedselmarkt, is vernietigend voor de biodiversiteit en levert een fors negatieve bijdrage aan het klimaatprobleem. Steeds minder bedrijven bezitten steeds meer macht en bepalen wat wij eten. Daarbij zijn de belangen van de boer én de consument ondergeschikt aan de winst van de aandeelhouders van de voedselindustrie.

Dagelijkse calorieën

Even wat cijfers op een rijtje. Er zijn op de wereld zo'n 30.000 eetbare gewassen. Daarvan kweekt de mens er 10.000. Slechts vier van die gewassen voorzien in 75 procent van onze dagelijkse calorieën, namelijk tarwe, maïs, soja en rijst. Het zal niet verbazen dat de voedselindustrie zich juist op deze gewassen heeft gestort. Bovendien worden steeds meer gewassen gepatenteerd, waardoor ze juridisch eigendom van een bedrijf worden. Als je die wilt telen, moet je eerst langs de kassa en mag je de bijbehorende bestrijdingsmiddelen meteen mee afrekenen.

Hoe zit dat in onze provincie? Brabant kent forse problemen als gevolg van dit landbouwsysteem. Onze veestapel wordt vooral gevoed met geïmporteerde granen en soja, met een enorm mestoverschot hier tot gevolg. Ons buitengebied wordt steeds onleefbaarder en lelijker als gevolg van het op industriële schaal houden van vee. Onze groenten worden voor het overgrote deel geteeld met behulp van kunstmest en bestrijdingsmiddelen. Toch verdient de boer nauwelijks iets en wordt ons voedsel steeds eenzijdiger. De bodem die ons voedsel voortbrengt, krijgt het ook moeilijker. Die raakt uitgeput, uitgedroogd en verdicht door het industriële landbouwsysteem en het intensieve gebruik van de grond. Bovendien legt het bodemleven het loodje door het gebruik van bestrijdingsmiddelen.

Herstellen

Geen wonder dat velen op zoek zijn naar een model dat de geschetste nadelen niet of veel minder kent. Een systematisch doordacht en duurzaam alternatief voor ons huidige landbouwsysteem is agro-ecologie. Agro-ecologie wil de balans in de landbouw herstellen door uit te gaan van natuurlijke processen en door kringlopen te sluiten. Daarmee wordt veel milieuvervuilende input voor de huidige landbouw overbodig. Een voedselsysteem dat met de natuur samenwerkt dus, in plaats van ertegenin te gaan. Dat het kan wordt elke dag al door duizenden boeren bewezen.

Gelukkig zie je nu ook bij consumenten de vraag naar gezond, gevarieerd en duurzaam voedsel toenemen. We zijn met z'n allen ook steeds meer bereid daarvoor een eerlijke prijs te betalen. Het besef groeit bovendien dat we met minder (maar dan wel verantwoord) vlees toekunnen en dat ons menu van morgen meer plantaardig voedsel zal moeten bevatten. Zo kunnen we met ons eetgedrag letterlijk de wereld redden.

Kinderen

Daar liggen ook mogelijkheden voor de boer. Er is vraag naar eerlijk eten, geproduceerd met respect voor bodem, water en lucht. En er is dus behoefte aan boeren die waarde toevoegen aan ons natuurlijk kapitaal en dat in goede staat overdragen aan onze kinderen. Boerenvoorman Hans Huijbers, voorzitter van de ZLTO, moest onlangs bekennen dat hij de bodem in een slechtere staat aan zijn kinderen doorgeeft. Met het huidige systeem gaat daar geen verandering in komen, dus het moet echt anders.

Laten we daarom samen - boeren én burgers - agro-ecologische landbouw omarmen en een beter voedselsysteem creëren. Dan kunnen we de negatieve spiraal in de landbouw duurzaam doorbreken.