Hans Zandvliet: van Flippo-rijkdom naar bijstand.

‘Het wordt nooit meer zoals het vroeger was.' Het gesprek met het AD is nog geen minuut bezig, maar feitelijk vat Hans Zandvliet (61) met die ene zin zijn hele verhaal al samen. Even daarvoor heeft hij breeduit en hardop lachend de deur opengedaan. Met beide handen omklemt Zandvliet de hand van zijn bezoek, alsof hij een goede vriend verwelkomt. Ondertussen maant hij hond Zack - een ietwat corpulente en goedmoedige bruine labrador - tot kalmte.

Die constatering, dat het nooit meer wordt zoals vroeger, is overigens niet bedoeld als resumé van zijn leven. Het gaat over zijn tennisprestaties. ,,Ik heb een verlamming in mijn middenrif. Daardoor werkt de onderste helft van mijn longen niet meer. Als ik hard sprint tijdens een rally, ben ik daarna compleet buiten adem. Maar het mooie is: hoe meer je oefent, hoe sneller je herstelt. De kunst is om door te gaan als het zwaar is.’’

Schathemeltjerijk

We zitten in een appartementencomplex in de Leidse Smidssteeg, waarvan de gangen doen denken aan die van een verzorgingshuis. Zandvliet woont er sinds een jaar. In zijn huis, dat hooguit 50 vierkante meter beslaat, staan nog een paar dingen die aan zijn vorige leven herinneren. ,,Die hele mooie Engelse bank waar je nu op zit. Dat is een dure hoor! Die stoelen zijn ook nog van toen, en die tafel.’’

Hans Zandvliet. De naam zegt u waarschijnlijk niets. Maar het product dat hem in de jaren 90 schathemeltjerijk maakte, de Flippo, kent u zeker. Het plastic schijfje was een rage, wereldwijd. Zakken chips werden al in de supermarkt opengescheurd, door kinderen die hoopten dat in de verpakking de Flippo - of Topshot, of Tazo - zat die hun verzameling compleet zou maken.

Miljarden flippo's

Zandvliet stuit tijdens een trip naar Amerika onbedoeld op een stel spelende kinderen op een schoolplein in Los Angeles. Andere mensen zouden het jonge grut achteloos voorbij lopen, maar Hans kruipt door een gat in het hek om te zien waar die kinderen toch zo door gefascineerd zijn. Het blijken pogs, ronde plastic schijfjes waar je mee kunt spelen en die je kunt sparen. Hij koopt voor twee dollar een zakje van een van de kinderen en schaft in de supermarkt een verzamelalbum aan. Daarna begint het te borrelen. Als hij ’s avonds in zijn hotel aan de praat raakt met de directeur van een marketing directeur van PepsiCo in Mexico is een idee geboren.

,,Hoeveel we er in al die jaren gemaakt hebben?’’ Zandvliet geeft haast fluisterend antwoord, gevolgd door een lach waarin de verbazing nog steeds hoorbaar is. ,,300 miljard...’’ Hij laat een contract zien. ,,Dit was de eerste bestelling, door PepsiCo in Mexico. Toen was het concept nog onbekend. Ze wilden er 400 miljoen. We waren nog niet uitgeleverd of er kwam al een nieuwe bestelling van 600 miljoen stuks. Dan gaat het hard hè.’’

Hij pakt een verzamelmap uit de kast. Het is de beige Flippomap die in de jaren 90 - en misschien nog wel - in vele Nederlandse kasten stond. Hij wurmt er een schijfje uit, met daarop de kreukloze glimlach van een degelijke politicus. ,,Ik werd ook gebeld door het CDA-partijbureau. We willen Flippo’s hebben voor de provinciale verkiezingen, zeiden ze, met de portretten van onze kandidaten erop. De wereld is gek geworden, dacht ik.’’

Stel toch eens dat Zandvliet toen zijn succes te gelde had gemaakt... ,,Als ik op het hoogtepunt van de rage de tent had verkocht, had ik denk ik wel 100 miljoen gekregen. Maar ik heb het nooit overwogen. Geen seconde.’’

Waarom zou hij ook? Het leven lachte hem toe. Hij had niet alleen een goedlopend bedrijf waarvoor hij keihard werkte en de hele wereld over reisde, maar ook een vrouw, vier kinderen en een prachtige villa, met zwembad en tennisbaan. ,,Ons vorige huis was te klein geworden, en voor ik het wist was ik landgoedeigenaar in Wassenaar. We waren letterlijk de overburen van Willem-Alexander en Maximá, die woonden 300 meter verderop. Richard Krajicek is nog een potje komen tennissen. Die was net gestopt.’’

Financiële ondergang

Hoe hij zich voelde, in die jaren? Onschendbaar? ,,Ik dacht echt dat ik alles perfect geregeld had. Mij kon niks gebeuren. Nou, er kan je van alles gebeuren. Alles is daarna als een kaartenhuis in elkaar gedonderd.’’

Het is een verhaal waarover je een boek kunt schrijven, en dat is dan ook gebeurd. In Flippo en het spel om de knikkers, dat deze maand verschijnt, beschrijft auteur Leendert Jan van Doorn alle ingrediënten van de giftige cocktail die uiteindelijk leidden tot de financiële ondergang van Hans Zandvliet. De cocktail die er voor zorgde dat hij niet meer tegenover de koning woont, maar achter de pizzeria in Leiden.

Knikkerproject

Om te beginnen scheidt Hans van zijn vrouw. Maar goed: dat is welbeschouwd voordat het echt mis gaat; het was ook zonder de Flippo’s waarschijnlijk wel gebeurd. Het echte leed voltrekt zich op zakelijk gebied. Zandvliet verbindt zijn ondernemerslot aan de ontwikkeling van een nieuw verzamelobject: een doorzichtige knikker met daarin een driedimensionaal poppetje. ,,Daar ben ik al sinds 1997 mee bezig. Ik vond die knikkers eigenlijk veel leuker dan de Flippo.’’

De ontwikkeling van de ideale knikker blijkt echter een stuk moeilijker dan het maken van een plastic schijfje. Tegenslag volgt op tegenslag en uiteindelijk zit bijna al het geld dat Hans met de Flippo verdiend heeft in het knikkerproject. Het gaat om tientallen miljoenen euro’s, zegt hij.

Meer ongeluk

Als het in 2006 eindelijk is gelukt om de knikkers te maken die hij wil maken, volgt de volgende klap: de knikkerfabriek in Hanoi, Vietnam, wordt verwoest tijdens een grote overstroming. Er ontstaat kortsluiting, ovens ontploffen, medewerkers lopen brandwonden op. Omdat de ramp veroorzaakt is door natuurgeweld, keert de verzekering niets uit. En alsof dat nog niet genoeg is, trekt de Vietnamese overheid alle vergunningen van de knikkerfabriek in. Zandvliet kan van voor af aan beginnen.

In de jaren die volgen, blijft de ondernemer het proberen. Zakenpartners komen en gaan. Hij krijgt problemen met zijn gezondheid, en de banken beginnen vanwege de kredietcrisis aan de deur te kloppen. Als hij in het ziekenhuis ligt, in de zomer van 2014, houdt zijn bank zijn hypotheek opnieuw tegen het licht. ,,Er kwam een aangetekende brief. Ik kreeg drie maanden de tijd om 1 miljoen af te lossen op een hypotheek van 2,7 miljoen, vanwege gewijzigde marktomstandigheden. Dus ik bel ze op: waar tover ik één miljoen euro vandaan? Jullie hebben er zelf toch een klerebende van gemaakt?’’

Naar de Lidl

Het huis werd via een executieverkoop verkocht, voor 2,1 miljoen. ,,Een schijntje. Een paar jaar eerder was het nog een veelvoud waard’’, zegt Hans die plots geen multimiljonair meer is , maar met een schuld van een miljoen zit, want ook bij de belastingdienst blijft hij in gebreke. De fiscus wil geld van hem zien. Als klap op de vuurpijl blijkt zijn arbeidsongeschiktheidsverzekering waardeloos. Een tussenpersoon had zijn aangeboren hartafwijking niet vermeld op het polisblad, meldt Zandvliet in zijn boek. Hans heeft geen enkel vangnet en moet de bijstand in.

,,Van die bijstand word je niet vrolijk. De idioten die dat verzonnen hebben... 970 euro per maand! Nou, dan ga je opeens naar de Lidl en Aldi. Daar kwam ik nooit! Ik hou niet van die dozen.’’

Rondkomen

Vroeger betekende 970 euro ‘helemaal niks’. ,,Voor de 40ste verjaardag van mijn ex organiseerde ik een feest in onze tuin. Grote tent, catering, bands. Ben Cramer kwam optreden. Er waren honderden mensen, familie, vrienden, half Wassenaar was er. Dat feest heeft misschien wel 30.000 euro gekost. Ik kocht ook twee paarden, stamboom-Friezen. Die kostten tienduizenden euro’s per stuk. Dat is wel decadent ja.’’

Nu is het iedere maand puzzelen om rond te komen. In eerste instantie zag hij dat als een uitdaging. ,,Dat moet beter kunnen, dacht ik, ik zal het eens laten zien. Nou, dat is lastig. Ik vind zo’n uitkering een heel asociaal niveau hebben. 970 euro... Bij de soepbus zie je mannetjes en vrouwtjes met een rollator staan. Dan mogen we ons als Nederland toch doodschamen.’’

Verloren vrienden

Van zijn ‘vrienden’ van vroeger heeft hij nooit meer iets gehoord. ,,Het is echt waar: als je veel geld hebt, heb je heel veel vrienden. Ik heb veel mensen geholpen, als ze in een echtscheiding zaten of als ze het moeilijk hadden. Zij weten dondersgoed hoe het met me gaat. Maar je hoort echt niets meer.’’

Met vrouwen is het eigenlijk hetzelfde. ,,Ik had de dames voor het uitkiezen. Je denkt dat ze op jou vallen, dat heb ik mezelf altijd wijsgemaakt. Nou, als je in de bijstand zit wordt het heel rustig.’’

Zijn vier kinderen kiezen hun eigen weg, zoals dat gaat. De vraag wat het leven nog te bieden heeft, dringt zich op. Hij is 61, moet voorzichtig met zijn energie omgaan. Werken is sowieso al een uitdaging en gezien zijn schulden kleeft daar voor Zandvliet nog een extra nadeel aan. ,,Ik ben nul komma nul gemotiveerd om die klotebanken ook maar 1 euro te geven. Die gangsters.’’

Belasting

Toch weigert Zandvliet zijn hoofd te laten hangen. ,,Het enige waar ik spijt van heb: dat ik in de goede tijd niet een paar miljoen in het buitenland gestald heb, buiten het zicht van de belasting. Maar ik wil naar de positieve dingen kijken. Ik heb het idee dat er meer is in het leven. En er komt wat, dat weet ik zeker. Maar je moet het wel zien.’’

Stiekem hoopt hij nog steeds op een revival van zijn knikkerplan. ,,Het is een fantastisch product. We kunnen zo beginnen. Ik heb alleen wel 10 miljoen nodig. Soms komen er potentiële investeerders langs. Maar die willen dan voorzichtig beginnen, met 2 miljoen. Dan krijgen ze een warme handdruk en mogen ze weer weg. Ik weet waarover ik praat: die 10 miljoen noem ik niet voor niks.’’

Dus leeft hij voorlopig het leven van pensionado zonder geld. Binnenkort speelt hij een tennistoernooitje in Wassenaar. Doet-ie expres. ,,Als ik daar door het centrum loop, stoten de mensen elkaar nu aan. Pssst, daar loopt die Hans. Ze kennen me allemaal, het is puur leedvermaak. Ze doen hun best maar. Ik zal ze van de baan slaan, die ballen.’’ Hij lacht uitbundig.