Soester smederij uit z'n jasje gegroeid

Bij binnenkomst valt het oog als eerste op een kinderboek. Titel: Het verhaal van de zonnebloem. Daarnaast ligt een bronzen blad met golvende randen, bedoeld voor het monument dat kunst- en siersmederij Tupker maakt voor de 15 slachtoffers uit Hilversum van de ramp met de MH17. Dat bestaat uit 75 zonnebloembladeren, een verwijzing naar de plek waar in 2014 een vliegtuig met 298 mensen neerstortte: een zonnebloemenveld in de Oekraïne. "Een heel mooie en eervolle opdracht", zegt smid Hein Tupker, terwijl hij, staand achter een aambeeld, zijn hamer met ferme klappen laat neerkomen op een blad in wording. "Zeker in een tijd dat brons duur is en het arbeidsloon hoog." VakmanschapTupker (55), steevast getooid met een leren hoed waaronder lange manen wapperen, stelt er een eer in om de opdracht zelf uit te voeren, daarbij geholpen door zoon Pascal (25). Een klus als deze vereist een vakmanschap dat zijn medewerkers nog niet hebben bereikt. "De opleiding is een basis, pas na zes jaar werken in de smederij kun je jezelf een beetje smid noemen. Hier kunnen alleen Pascal, collega Piet en ik brons smeden."Nieuw onderkomen Het bedrijf dat hij in 1984 startte aan de Veldweg is uit zijn jasje gegroeid. Tussen de constant gonzende ‘hamermachines’, die de in de oven verhitte staven brons plet, is er nauwelijks nog een looppad. In het nieuwe onderkomen aan de Zuidergracht beschikt Tupker vanaf eind juli over drie keer zoveel vierkante meters. Dat betekent meer ruimte voor machines, maar vooral ook: meer plek om grotere objecten onder handen te nemen. Toegangspoorten, hekwerken, deuren; Tupker, dat aan zeven man werk biedt, maakt het allemaal. Brons vormt slechts een kwart van het materiaal waarmee wordt gewerkt, ijzer is het hoofdbestanddeel. Aan de (vet)koolgestookte oven die dat element verhit, staat Pascal het liefste. "Oortjes met muziek in en dan lekker bij het vuur." Hij en zijn vader maken lange weken. Vijftien à zestien uur per dag, óók op zaterdag, is heel gebruikelijk. RoepingBij Rein heeft dat inmiddels zijn tol geëist. Hij loopt rond met een kunstheup en zijn gehoor is aangetast door het lawaai van de machines. De liefde voor het vak is er niet minder om geworden. Hij noemt het een roeping. "Op school had ik de keus tussen autotechniek en de metaalsector. Op een dag liep ik door de gang en dacht: ik word smid." Hij pauzeert even en vervolgt dan, lachend: "Ik was nog nooit in een smederij geweest. Toch sloeg de vonk over." Hij begon aanvankelijk voor zichzelf, aan de Dorresteinweg. Na drie maanden zag hij zich al gedwongen personeel aan te nemen. Meer dan tachtig procent van wat het bedrijf verlaat, is ‘vrij werk’. Juist dat trekt opdrachten aan, veelal van particulieren. Van de twee Tupkers is Rein de man van de robuuste, organische vormen. Pascal is, zegt hij zelf, meer van de eenvoud, ‘de strakke lijnen’. De abstract ogende objecten die verspreid door het bedrijf staan, zouden niet misstaan in het atelier van een kunstenaar. Maar een kunstenaar wil Rein zichzelf niet noemen. "Ik heb geen opleiding tot kunstenaar gevolgd, ik ben een ambachtsman."Hard werk voor weinig De waardering daarvoor laat te wensen over, vindt Pascal, net als zijn vader een man van weinig woorden. "We zouden ‘duur’ zijn. Maar dan wordt vergeten wat hier aan machines staat en hoeveel is geïnvesteerd in de opleiding van smeden. Het is hard werken voor weinig." Dat, én de littekens die ook hij reeds heeft verzameld in de vorm van een stel kromgeslagen vingers, weerhouden hem er niet van straks het bedrijf van zijn vader over te nemen. Nederland telt weliswaar nog zo’n driehonderd bedrijven en bedrijfjes waar het eeuwenoude ambacht wordt beoefend, maar slechts een handjevol heeft de omvang en status van Tupker. En er zit, na de economische crisis, weer muziek in de smederij. Na de verhuizing is er zelfs plaats voor een extra smid. Het aantal opleidingsplaatsen is echter klein en nieuwe aanwas navenant gering. SculpturenSteeds vaker verlangt Rein, die al met al 34 jaar smid is, terug naar de beginjaren zonder de bureaucratie en regelgeving van tegenwoordig en het tijdvretende internet. "Ik had toen niet eens een fax, was de hele dag in de weer als smid en had hooguit ’s avonds wat papierwerk. Nu is het bijna andersom. Ik zou het liefste sculpturen maken." Dan moet hij wel leren loslaten en zaken overdragen aan Pascal. Maar eerst gaat alle aandacht uit naar het MH17- monument, want dat wordt op 17 juli, precies twee jaar na de ramp, onthuld in het Hilversumse Dudokpark.