Theo Reitsema: architectuur moet inspireren

Met grote stappen zoekt hij zijn weg door het bos. Daarginds tussen de bomen, zegt architect Theo Reitsema, ligt zijn huis. Met glazen wanden tot op de vloer doemt het als een paviljoen op in de schemering van deze koude wintermiddag. “Vanuit de kamer kun je de reeën zien. Die lopen hier op stille dagen om het huis.”

Nog voor kerst hoopt hij er te wonen. De laatste maanden is hij er bijna elke dag geweest. ’s Morgens om zeven uur dronk hij dan een kop koffie met de bouwvakkers. “Bouwen is een proces. Als architect moet je dat meebeleven, van begin tot eind. Zo zijn we als bureau ook ooit begonnen. Met de vaststelling dat het maken van een villa of gebouw meer is dan alleen een ontwerp.”

Het huis, in feite een renovatie en uitbreiding van een bungalow uit de jaren ’60 bij Rijssen, is voor hem een droom. “Iedere architect heeft die wens. Om ooit ergens je eigen huis te bouwen. De plek is bijzonder. Je zit hier midden in de natuur. Het huis is het ideale antwoord op de omgeving. Daar aan de beuk van honderd jaar oud hangt de schommel waar mijn dochtertje straks op zit te spelen. Hoge plafonds, totale transparantie, hoogteverschillen in het landschap en natuur: veel elementen waar ik graag mee werk, zijn hier aanwezig”.

Even daarvoor, in zijn kantoor in het centrum van Rijssen, praat hij met grote bevlogenheid over zijn vak. Over de puurheid waar hij naar op zoek is, de verfijning en het belang van gebouwen die kunnen overleven in de tijd. “Een architect is geen dokter in een witte jas die de wereld kan verbeteren. Wat we wel kunnen, is inspireren en enthousiasmeren. Dat mensen met een glimlach een bouw binnen komen of geluk ontlenen aan een huis: dat zijn allemaal dingen die je als architect kunt bereiken.”

Met z’n 39 jaar is hij nog relatief jong. “Architectuur is een kwestie van een de lange adem. Van steeds opnieuw beter worden, slimmer, efficiënter. Je leert van elk gebouw dat je ontwerpt. Ik vind het een troostende gedachte dat ik nog een lange weg te gaan heb. Dat geeft me lucht en adem. Niet alles hoeft nu, op dit moment. Ik ben ook blij dat ik mijn eigen huis nu ontwerp. Tien jaar gelegen was ik daar nog niet klaar voor geweest.”Sinds 2004 heeft hij zijn eigen bureau. In Rijssen, de plaats waar hij opgroeide en na studies in Eindhoven en Zwitserland ook terugkeerde. Zijn vader werkte er op een architectenbureau. “Op mijn vijfde nam hij me mee naar de bouwplaats. Maar als ik zei dat ik architect wilde worden, zei hij: doe het niet, je weet niet waar je aan begint”.

Met name door zijn nominatie voor de internationaal erkende Mies van der Rohe Award en uitverkiezing tot de veertig meest vooruitstrevende jonge architecten van Europa trok hij de aandacht. “Een prijs zorgt niet meteen voor nieuwe klanten, toch merk je dat het helpt. Een bureau opbouwen kost tijd. Je moet vertrouwen winnen, mensen binden.”

Hoewel hij in heel Europa werkt, staat een aantal van zijn meest aansprekende ontwerpen dicht bij huis. Moderne, minimalistische huizen in Rijssen en Enschede, de renovatie van een Twentse boerderij op de De Borkeld. “Te donker van binnen, vonden de bewoners. In feite heb ik slechts met een heldere ingreep daglicht gebracht in de schemering van dit huis”. De oude gebinten bleven echter zichtbaar. Voor Reitsema vertegenwoordigen ze alles waar het in de architectuur omgaat.“Ze zijn met liefde gemaakt. Dat zie je er aan af. Ze zijn vaak honderden jaren oud. Gebruikt of hergebruikt, steeds opnieuw. Als boerderij, molen of stal. Een grotere vorm van duurzaamheid valt er niet te bedenken.”

Herbestemming en bewaren ziet hij dan ook als centrale opgave voor de toekomst. “Welke gebouwen zijn interessant om te bewaren? Ik zou zeggen: gebouwen die zich makkelijk kunnen aanpassen aan een andere functie. Ik vind ook dat je moet kunnen zien dat ze met liefde zijn ontworpen en gemaakt zijn met mooie details en materialen. Dat zijn de zaken die de waan van de dag overstijgen, waar volgende generaties nog mee uit de voeten kunnen. Zulke gebouwen zou ik met mijn bureau willen maken.”

Reitsema gelooft in grote vrijheid voor de architect en de opdrachtgever. Een bestemmingsplan waar de meest essentiële dingen zijn vastgelegd, is genoeg. “Meer is niet nodig, ook niet in woonwijken. Die organiseren zichzelf, tenminste als de stedenbouwkundigen vasthouden aan hun principes. Niet om de zoveel jaar een ander plan, maar doorgaan op de uitgangspunten van het begin. De grachtengordel in Amsterdam is een mooi voorbeeld. Iedereen was vrij, maar past zich tegelijk aan aan wat er was. Zo zou het in onze nieuwe wijken moeten gaan.”

Woongeluk door middel van architectuur? Staand bij zijn eigen huis in het bos bij Rijssen, twijfelt hij geen moment. Natuurlijk, zegt hij, voelt hij zich nu al verbonden met deze plek. “En ik woon er nog niet eens”. Met een glimlach: “Anderen een zelfde gevoel bezorgen: dat is en blijft de grootste uitdaging voor een architect.”