Trots Febo 75 jaar: 'Kroket en grillburger zijn onze helden'

"Ook mijn zoon is door het virus gegrepen," zegt vader Dennis in zijn kantoor op de eerste verdieping, waar we Steff op camerabeelden aan het werk zien gaan. "Als klein jongetje ging hij al mee naar het bedrijf, net zoals ik vroeger met mijn vader meeging. Ik heb ook veel vakantiewerk gedaan. Het is een goede manier om het bedrijf te leren kennen, en te ontdekken dat succes niet vanzelf komt."

Dat het succes gekomen is, straalt onmiskenbaar af van de moderne keuken in de Processorstraat die Febo in 2007 in gebruik heeft genomen. De receptie, de kantoren en de kantine zijn met smaak ingericht, en daarbij is duidelijk niet op een euro gekeken. En beneden staan de vijf productielijnen die samen elke week vierhonderdduizend snacks afleveren: kalfskroketten, rundvleeskroketten, satékroketten, maar ook bamischijven, kipkrokantjes en grillburgers.

"Alles ambachtelijk en vers," benadrukt Dennis. "Dat is het handelsmerk van Febo en daar zijn we trots op. In onze branche wordt veel gewerkt met diepvries. Onze filiaalhouders en franchisenemers kunnen tot vier uur 's nachts hun bestellingen doorgeven. Twee uur later gaan wij hier aan het werk en vanaf negen uur vertrekken de koelwagens om de snacks in het hele land af te leveren."

(Tekst gaat verder na foto)

De hoge kwaliteit van de ingrediënten is een andere troef, vertelt hij tijdens een rondleiding door de keuken. Hij laat de inhoud zien van een enorme ketel met bouillon die de hele nacht heeft staan pruttelen. "Je ziet het: geen pluisvlees, maar blokjes. Onze leverancier bezorgt ons alleen vlees van de beste kwaliteit. Afkomstig van Nederlandse koeien van de rassen Blonde d'Aquitaine en Limousin, die minimaal twee keer zijn afgekalfd."

De receptuur is een familiegeheim en daarover worden verder geen mededelingen gedaan, zegt Dennis met een lach. "Mijn vader en ik zijn de enigen die van de hoed en de rand weten. Wezenlijk is er niet veel veranderd sinds mijn opa zijn eerste kroketten maakte. Nou ja, zout is natuurlijk een issue geworden. En sommige ingrediënten die hij gebruikte, worden niet meer gemaakt."

Van de grondlegger van de Febo hangt op een prominente plek in de keuken een geschilderd portret, maar ook in andere opzichten is Johan de Borst, in 2008 op 88-jarige leeftijd overleden, nog steeds aanwezig. De calvinistische inslag bijvoorbeeld waarmee de ondernemer als zoon van een Boskoopse rozenkweker was uitgerust, dreunt twee generaties later nog steeds door in de bedrijfsvoering.

"Hard werken en goede kwaliteit leveren, dat is ons met de paplepel ingegoten," vertelt Dennis. "Mijn opa was geen gemakkelijke man. Hij kon woedend worden als een filiaalhouder zijn zaakjes niet op orde had. Dat kon een slechte omgang met de klanten zijn, maar ook een kapotte lamp in de vitrine. Alles stond in het teken van het bedrijf. Daar werkte hij keihard voor en dezelfde inzet eiste hij ook van anderen."

Over de grondlegger van Febo zijn veel smakelijke anekdotes bewaard gebleven. Zoals zijn richtlijn aan de filiaalhouders voor een strikte en zuinige portionering: er gaan 333 tapjes mayonaise uit een emmer.

En het grote belang dat Meneer De Borst, zoals hij binnen het bedrijf werd genoemd, hechtte aan goede omgangsvormen: aan de traditie van een jaarlijks diner met het personeel kwam een abrupt einde toen een medewerker hem een keer tijdens zo'n avond in een opwelling van jovialiteit bij zijn voornaam had durven aanspreken.

(Tekst gaat verder na foto)

Deze Johan de Borst was in 1941 neergestreken in Amsterdam, na een opleiding tot brood- en banketbakker te hebben gevolgd in Boskoop. Op de Amstelveenseweg in Amsterdam had zijn vader een bakkerij opgekocht, en daar ging Johan aan het werk onder de chique naam Maison Febo. Na de oorlog kreeg de banketbakkerij een groeiende reputatie in de stad als verkoper van zelfgemaakte slaatjes, saucijzenbroodjes en croquetten in de ouderwetse spelling.

Over de naam Febo bestaat trouwens een merkwaardig misverstand en dat is nog steeds een bron van verwarring. Aanvankelijk was het plan om een bakkerij te openen in de Ferdinand Bolstraat, en dat leidde tot de samentrekking Febo. Het werd de Amstelveenseweg, maar omdat de naam al in de statuten was opgenomen, heeft men het maar zo gelaten. Een verstandige keuze, zo lijkt het, want Febo bekt in elk geval stukken beter dan Amvé.

In 1960 deed de bakker, geplaagd door bloemuitslag aan zijn handen, zijn zaak van de hand om op de Karperweg zijn eerste automatiekhal te open. De Borst had het fenomeen als jongen leren kennen toen hij in 1938 een kroketje trok uit de populaire automatiek van Heck's op de Reguliersbreestraat, en die ervaring had een blijvende indruk gemaakt. Automatieken waren populair in die jaren, ook als instrument om de strenge Winkelsluitingswet te omzeilen. De automaten in de stad boden van alles aan, maar Febo begon met kroketten, roomijs, frites, nasiballen en broodjes ham en kaas.

(Tekst gaat verder na foto)

Het bleek een schot in de roos te zijn. Als gevolg van de toenemende welvaart kregen de Nederlanders geld meer te besteden, en een aanzienlijk deel van het inkomen werd gestoken in eten buiten de deur, en dus ook uit de muur. In 1966 kon De Borst een tweede filiaal van Febo openen in de Spaarndammerstraat, snel gevolgd door vestigingen op de Amsteldijk en in de Eerste van Swindenstraat. In de jaren zeventig kreeg Febo ook filialen in Zaandam, Zandvoort en Purmerend.

Anno 2016 omvat de keten, uitgebouwd door Dennis' vader Hans, 69 filialen, waarvan 26 in Amsterdam. Het merendeel is tegenwoordig in handen van franchisenemers, maar ook zij maken deel uit van de Febofamilie, aldus Dennis. "Sommigen zijn al dertig of veertig jaar bij ons. We doen ook veel aan training binnen het bedrijf, zodat elke vestiging dezelfde kwaliteit en uitstraling heeft."

Alle filialen voeren hetzelfde assortiment, met hier en daar ruimte voor een regionale specialiteit, zoals in Groningen de eierbal en zuur vlees in Maastricht. Hoewel de meeste vestigingen zich buiten de hoofdstad bevinden, blijft Febo in de beleving verbonden met de hoofdstad. "We hebben wel zaken in Rotterdam, maar worden daar toch als een echt Amsterdams bedrijf gezien," zegt Dennis. "Net zoals de Rotterdamse keten Bram Ladage niet snel in Amsterdam zal opduiken."

De kroket als grenspaal. Dat heeft natuurlijk ook met voetbal te maken. Voetbalsupporters zijn gretige afnemers van de Febo (zie kader), en de bekende vestiging tegenover het Olympisch Stadion in Amsterdam heeft ervoor gezorgd dat veel mensen Feboplein zeggen in plaats van Stadionplein.

Ook op andere manieren zijn Febo en Ajax met elkaar vergroeid. Ruud Krol verkocht de kroketten van Febo in zijn snackbar in de Reguliersbreestraat, en Rob Cohen, de latere spelersmakelaar, exploiteerde verschillende Febo's binnen en buiten de stad.

Dat is de emotionele lading van de rundvleeskroket. Dennis spreekt van een Amsterdamse lovebrand, zoals ook de merken Heineken en Amstel een sterk Westertorengevoel oproepen. Na zijn aflossing van vader Hans als directeur van het familiebedrijf in 2006 heeft Dennis met behulp van een marketingbureau voor het eerst serieus studie gemaakt van de beleving van het merk Febo.

Dat leidde tot een dik boekwerk met aanbevelingen, met daarin onder meer persoonlijke profielen van vaste klanten, regelmatige klanten en potentiële klanten. Over de jonge vmbo'er Stanley, de 40-jarige Herman en de prepensionaris Rein hoeft hij zich niet veel zorgen te maken, vertelt Dennis. Zij vinden de weg naar de Febo blind. Maar hoe krijgt hij de 32-jarige hoogopgeleide single Manon en de 38-jarige huismoeder Yvonne met haar hang naar gezond voedsel weer binnen?

"Aan onze producten ligt het niet," legt Dennis uit. "Ze zijn dagvers gemaakt en we gebruiken alleen de beste ingrediënten. Dat vinden Manon en Yvonne belangrijk." De dames bleken moeite te hebben met de uitstraling van de automatiek: de huisstijl in geel en rood werd als druk en schreeuwerig ervaren. Dennis: "Eind vorig jaar hebben we een nieuwe huisstijl doorgevoerd. In rood en wit: een stuk rustiger en het straalt meer klasse en ambachtelijkheid uit."

(Tekst gaat verder na foto)

Ook de presentatie van de producten is stevig aangepakt. "Voorheen zetten we alles wat we hadden op de menuborden," zegt Dennis. "Dat maakte een drukke en rommelige indruk. We hebben ervoor gekozen om nu alleen een selectie van het assortiment in de winkels aan te prijzen, met een prominente plek voor de kroket en de grillburger. Dat zijn onze helden. Dat zijn ze altijd geweest en dat zullen ze altijd blijven. Die helden zetten we nu bewust in het zonnetje."

Het zijn ingrijpende veranderingen, geeft Dennis toe. Ook vader Hans heeft moeten wennen aan het idee dat het vertrouwde geel na al die jaren werd ingewisseld. Maar het vertrouwen in de derde generatie is groot, en de plannen om het familiebedrijf uit te bouwen zijn misschien wel ambitieuzer dan ooit. "We willen dit najaar twee nieuwe vestigingen openen in de stad. Een in Bos en Lommer en een op het Mosveld in Noord."

Spannend zijn de initiatieven om de snacks op een nieuwe manier aan de man te brengen. Oostzaan krijgt later dit jaar een eerste Febo met een drive-in. Vorige maand ging in het tankstation van Loogman in Aalsmeer een shop-in-shop van Febo open, zodat de klanten een frietje en een kroket kunnen eten terwijl hun auto wordt gewassen en van binnen gereinigd. "Een experiment, maar we hebben er hoge verwachtingen van."

Ronduit baanbrekend zijn de plannen om in heel Amsterdam ook snacks met behulp van koeriers aan huis te bezorgen. Tot voor kort leek het onmogelijk om gebakken patat en kroketten te vervoeren zonder ernstig kwaliteitsverlies. "De grote vraag was: hoe houd je verpakte patat tien tot vijftien minuten warm en krokant? We maken gebruik van een ingenieus warmhoudsysteem dat is ontwikkeld in de Verenigde Staten."

Om te beginnen in Amsterdam. "We beginnen de eerste bezorgkeuken in Noord. Later komen er verspreid over de stad nog zes of zeven nieuwe keukens bij waar de bestellingen worden bereid. Onze gewone filialen hebben het rond etenstijd druk genoeg om hun eigen gasten te bedienen. Die kunnen de thuisbezorging er niet bij hebben."

Marktonderzoek heeft duidelijk gemaakt dat de vestigingen van Febo nauwelijks hinder zullen ondervinden van de activiteiten. "Het is een ander publiek dan wij in onze winkels ontvangen en dus allemaal extra omzet." ■

Gerelateerde artikelen:

Febo bezorgt kroket aan huis

De Arena Boulevard in Zuidoost is een plek waar het snackgewijs kan stormen. Zeker als Ajax een thuiswedstrijd speelt, is het 'rammen en stoten' in de automatiek, zoals ploegleider Michel Kattestaart het uitdrukt. "Dan verkopen we alleen al honderden kroketten voor en na de wedstrijd. Op zulke drukke momenten staan we hier met zestien man om de automatiek gevuld te houden. Het zijn de leukste dagen."

Op andere momenten kan op de Arena Boulevard sprake zijn van windstilte, en dat is een uitdaging voor een ondernemer die zijn gasten liever geen lauwe snacks voorschotelt. "Het gemakkelijkste is om de automatiek meteen helemaal vol te gooien, maar ik begin dan liever met drie stuks van alles. Dan blijft alles vers en krokant. Zodra het tegen etenstijd wat harder begint te lopen, voeren wij ook het tempo op. Als je de klantenstroom goed kent, kun je daar op inspelen."

Om dezelfde reden houdt de ondernemer ook de concertagenda van de Heineken Music Hall en de Ziggo Dome scherp in de gaten. Elk genre muziek trekt een ander publiek aan met een heel andere houding ten opzichte van de aangeboden snacks. In zijn algemeenheid: hoe steviger de muziek, hoe drukker. "Laatst stond ZZ Top in de Ziggo Dome," vertelt Kattestaart. "Dat zijn voor ons topavonden. Op andere avonden komen de fans alleen maar binnen om wat te drinken te kopen."

Nee, dan de voetbalsupporters. Een bezoek aan de automatiek is voor velen een vast onderdeel van het pakket. Kattestaart heeft klanten die als voorbereiding op de wedstrijd achter elkaar vier of vijf grillburgers verorberen. Opmerkelijk: fans van Ajax eten hun kroket graag los, Oranjesupporters willen hun kroket bij voorkeur met een broodje. Kattenstaart, hoofdschuddend: "De provincie hè."