Weesper Airworks is opblaasgigant

Wie zich nog niet verbaast over de omvang van het industrieterrein van Weesp, die kijkt wel verrast op van Het Domijn: een oud defensieterrein ter plekke, waar allerhande creatieve bedrijfjes zitten. En iedereen zal zeker de wenkbrauwen fronsen als daar een metershoge gouden boeddha blijkt te staan. Het wordt echt spannend als Matthew Whitehead (49), mede-eigenaar van Airworks, de gast uitnodigt om even een kijkje ín de boeddha te nemen.

Daar kruip je dan, tussen het Amsterdam-Rijnkanaal en de spoorlijn Amsterdam-Weesp, in een boeddha − voor de deur van het beste opblaasbaredingenbedrijf ter wereld. Het beste? "Ja," zegt Whitehead, "maar dat is niet zo moeilijk, want in onze eigen niche zijn we in feite ook meteen de enige."

(Lees door onder de foto)

Dit opblaasavontuur vindt zijn oorsprong in de jeugd van Whitehead in Groot-Brittannië, toen hij zag dat The Rolling Stones, Pink Floyd en bands op bijvoorbeeld festival Glastonbury opblaasbare decorstukken gebruikten. In de Roxy kon veel met hout, staal, plastic en stof, ondervond hij toen hij in die club als decormaker werkte. Ineens herinnerde hij zich: "Opblaasbaar kan ook heel mooi zijn."

In 1998 vroeg Lowlands om decors en sloeg Whitehead de handen ineen met collega-decorbouwer Bart Maes. Het tweetal lanceerde een 23 meter hoge raket: "Iedereen vond dat meteen heel erg leuk." Inmiddels zijn we twintig jaar verder en wil Lowlands 'af van opblaasbaar en meer richting kunst met een grote K', maar de rest van de wereld ziet wel wat in opblaasbaar. Dus heeft Airworks nu zeventien mensen in dienst en een stuk of dertig freelancers op afroep beschikbaar. Whitehead: "Wil je vooral opschrijven dat we altijd goede vakmensen kunnen gebruiken?"

De lijst opdrachtgevers leest als een 'wie is wie' in festivalland (Zwarte Cross, Tomorrowland, Electric Daisy Carnival), in de sportwereld (Olympische Spelen, Champions League, EK's) en in de popscene: van AC/DC en Beyoncé, via Diana Ross en K3 tot Lady Gaga, Miley Cyrus en Iron Maiden.

(Lees door onder de foto)

Als het over Iron Maiden gaat, gaat het al snel over zombie Eddie, die het beeldmerk van de rockgroep is. Iron Maiden wilde een opblaasbare Eddie mee op tournee nemen en kwam bij Airworks terecht. Hoe gaat dat dan? Whitehead laat de twee plaatjes van Eddie zien die hij kreeg toegemaild. Zo en zo groot, graag. "Dat was niet veel," zegt Whitehead met een lachje, "maar zo gaat het meestal. De aanwijzingen die we krijgen zijn heel summier, want de opdrachtgever weet ook niet wat er technisch gezien allemaal wel of niet mogelijk is. Andersom geldt het ook: hoe specifieker de instructies, hoe moeilijker de uitvoering. In dit geval gaf het sowieso niet, want ik ken Eddie wel."

De ontwerpers van Airworks gingen aan de slag met hun 3D-tekenprogramma, en daarna werd Eddie in vijfhonderd stukjes opgedeeld. "Dat is op zich niet zo veel: sommige projecten hebben drieduizend stukjes, het record is momenteel tienduizend."

De Eddiepuzzel wordt dan uit polyester doek gesneden (met een zogeheten plotter). De delen van Eddie die het publiek kan zien, worden zo bedrukt dat er reliëf wordt gesuggereerd waar nodig. Achter de naaimachines van Airworks wordt Eddie tot een zombie uit één stuk gesmeed - zowel de 'organen', want sommige objecten hebben een opblaasbaar frame - als de huid.

Dan wordt Eddie tot leven gewekt, opgeblazen, getest op lekkages, opgevouwen, in een krat gestopt en met iemand van Airworks op reis gestuurd naar waar ter wereld Iron Maiden zijn monsterachtige mascotte maar hebben wil. De Airworkswerknemer laat dan één of twee keer zien hoe Eddie wil worden behandeld, en dat is dat: Eddie wordt overgedragen aan zijn nieuwe ouders.

Vijfhonderd of tweeduizend stukjes: het klinkt als een onontwarbare kluwen. Dankzij exacte nummering en secuur stikken verrijst de bedoelde vorm. Of dat nou een Europacup, een bloem, beer, hond, zombie, boeddha of zwangere vrouw is. Eenmaal opgeblazen zorgen ventilatoren ervoor dat het object opgeblazen blijft: je kan nog zo precies stikken, naden blijven naden en naden lekken lucht.

Met de tijd gaan technologische ontwikkelingen voort en zo worden de vragen van opdrachtgevers telkens wat spannender. Neem Miley Cyrus, die een hond wilde van twaalf meter hoog waarop video's zouden kunnen worden geprojecteerd. "Dankzij de computertechnieken die we nu hebben, kunnen we ongelooflijk nauwkeurig werken. De speling bleek op die twaalf meter maar een paar millimeter. Zonder computers was dat niet gelukt."

Whitehead laat een voorbeeld zien op de computer in een van de twee naaiateliers. "Vrij simpel, deze. Hij bestaat maar uit vijftig stukjes of zo." Boven het ontwerp staat de naam Roger Waters. Dan zegt Whitehead: "Zet er maar niet bij wat voor dier het is, de tour moet nog beginnen."

Wat iets opblaasbaars kost? Dat blijkt de hamvraag, want opblaasbaar is niet voor niets opblaasbaar - het is licht, klein, handzaam. Zo wordt er op logistiek bespaard, wordt er op personeel bespaard, wordt er op vracht en ruimte bespaard. "Voor een band die op wereldtournee gaat, is het heel kostenbesparend. Toch zeggen we niets over onze prijzen. Mensen snappen namelijk niet hoe ingewikkeld het is wat we doen. Het is hartstikke intensief om onze objecten te maken, en alles wordt in Nederland gemaakt, met de hand en niet machinaal in China. Daarom is het duur. Opblaasbaar, dat moet in de publieke opinie vooral goedkoop en grappig zijn, en er vooral opblaasbaar uitzien. Meestal is het reclame. Maar niemand wil dat soort spul hebben in een show."

Dat is de paradoxale truc bij alles wat Airworks maakt: de objecten moeten opblaasbaar zijn, maar mogen er nooit opblaasbaar uitzien. Het is een middel, geen doel. Altijd? Alles? Whitehead denkt even na, en wijst dan op de foto van een festivaldecor: "Een luchtballon. Die mag wel opblaasbaar lijken, maar vliegen kan hij niet, want hij komt van ons."

Is dingen opblazen na twintig jaar nog spannend? "Voor mij geldt: hoe maffer, hoe mooier, hoe beter. Het leukst zijn de dingen die technisch ingewikkeld zijn, grote shows, je favoriete bands."

De opening van de Olympische Spelen van Londen in 2012 was bijvoorbeeld geen klein bier. De vraag kwam of Airworks een zevental ruim dertig meter hoge 'bakstenen' schoorstenen kon fabriceren, met als kleine aantekening dat de ruimte onder de schoorstenen - onder het podium dus - slechts 1,8 meter hoog was. En of de schoorstenen zich in vijftien seconden konden oprichten. "Dat was niet zo simpel, dat hebben we met zeven man ter plekke moeten begeleiden. Gelukkig was het eenmalig en geen wereldtournee."

Is iets opblaasbaars kunst? Wie naar de gouden boeddha kijkt, komt toch even de gedachte aan kunstenaar Jeff Koons boven. Daarbij komt: zowel Whitehead als compagnon Maes hebben aan de kunstacademie gestudeerd. "Het ligt helemaal aan de ontwerper. We hebben met de opblaasbare versie van het Marc Quinns beeld Alison Lapper Pregnant op de Biënnale van Venetië gestaan. Het kan dus wel, maar het is geen ambitie. Noch van Airworks, noch van mijzelf."

"Als kunstenaar moet je je naam opbouwen, dat is heel tijdrovend en kost in ons geval ook heel veel geld. Laat mij maar grote objecten voor anderen maken. Ik mag al heel blij zijn, want alles wat ik als jongeman tijdens concerten zag, is in een cirkel bij me teruggekomen."

Gerelateerde artikelen

Designer in de jungle

16-jarige verdient een miljoen met sneakers voor sterren

Hofleverancier van Madonna