‘Om te checken of ons campingrestaurant geen andere gasten bedient, huurt de gemeente ‘controleurs’ in'

De ondernemer(s)

Janny Reitsema (55, foto hieronder) en Samir Salem (53).

De onderneming:

De 4 Elementen is een camping en jachthaven op een schiereiland in het Prinses Margrietkanaal, op de grens van Groningen en Friesland, naast het plaatsje Stroobos, in de gemeente Achtkarspelen. Een bijzonder bedrijf, want het is niet alleen een camping met een jachthaven, maar vooral ook een zorginstelling én een werk- en leerbedrijf ineen. Een uniek concept in Nederland, vindt ook de Inspectie van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport die de onderneming onlangs weer heeft goedgekeurd.

Wat doen ze precies?

De 4 Elementen begeleidt mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt naar zelfstandigheid. Janny Reitsema: ,,Het zijn over het algemeen jongeren. Zij hebben een vorm van autisme, met of zonder een verstandelijke beperking. Sociaal steken ze dus anders in elkaar en komen ze op een gewone school of in een bedrijf niet makkelijk mee. Voor ons maakt dat niet uit. Met behulp van begeleiders uit verschillende vakgebieden - van hoveniers, bouwvakkers, schilders, lassers tot koks - ontdekken de deelnemers binnen een vakgebied hun eigen kracht."

,,Sommige jongeren wonen ook op het eiland, anderen komen hier voor de dagbesteding. Zij worden in groepen ingedeeld, en werken onder begeleiding, op de camping, de jachthaven en in het restaurant. Inmiddels hebben we De 4 Elementen uitgebreid met een hotel-restaurant in het plaatsje Visvliet en een bouwplaats in Lutjegast; twee dorpen hier vlak in de buurt. We hebben samenwerkingsverbanden met onder andere ROC Noorderpoort, Hanze Hogeschool, Alfa college, ROC Menso Alting en met allerlei gemeenten uit de buurt. Alleen met onze eigen gemeente verloopt de samenwerking wat stroef.”

Wat is er aan de hand?

In 2014 krijgen Janny Reitsema en haar levens- en businesspartner Samir Salem een omgevingsvergunning van de gemeente Achtkarspelen voor de bouw van een multifunctioneel gebouw op het eiland naast Stroobos. Met behulp van hun investeerder wordt een oud GGZ-gebouw herbouwd op een plek naast de camping. De vergunning van de gemeente Achtkarspelen staat horeca-activiteiten toe, die 'gerelateerd zijn aan de recreatieve en sociale werkvoorzieningsactiviteiten ter plekke.'

Restaurant La Terra wordt zomer 2016 geopend in het multifunctionele gebouw, waar ook de camping en de jachthaven zijn gerealiseerd. Janny en Samir gaan er vanuit dat het restaurant, waar ook de jongeren werken, voor iedereen geopend is.

De klanten zijn direct zeer enthousiast. Er volgen lovende besprekingen in de plaatselijke kranten over het restaurant en het bijzondere initiatief. Na de opening een half jaar later, januari 2017, ontvangen Samir en Janny een brief van de gemeente Achtkarspelen: het restaurant mag uitsluitend worden gebruikt door de gasten van de camping en de werknemers van het zorgbedrijf. De gemeente stelt dat in het bestemmingsplan geen horecavoorzieningen in dit gedeelte van Stroobos zijn voorzien.

Om te checken of La Terra zich wel aan de regels houdt, huurt de gemeente ‘controleurs’ in; restaurantgasten, die niet op de camping staan. Als blijkt dat zij toch worden bediend, geven zij dit door aan de gemeente.

'Het is om gek van te worden'

Janny: ,,Hoe dat gaat? Er zitten bijvoorbeeld wat mensen op het terras, die aan de bediening vragen: ‘Kunnen we hier van de week ook een plaatsje in het restaurant reserveren?’ Als ze geen gasten van de camping zijn, moeten we ‘nee’ verkopen. Dat weet iedereen hier ook. We hebben een moeder en een dochter gehad, die hier wilden lunchen. Toen ze niets kregen, aten ze wel hun eigen meegebrachte broodjes op het terras op. Het is niet te geloven, maar het gebeurt echt. Ze krijgen er zelfs een vergoeding voor. Het is om gek van te worden. Toen we begonnen, was de gemeente nog heel enthousiast over ons werk, maar dat verdween toen een buurtbewoner bezwaar aantekende tegen de horeca.”

En toen?

Het businessplan van Janny en Samir gaat uit van voldoende werk- en leerplaatsen voor de jongeren. Belangrijk is dus dat er het gehele jaar door voldoende werkzaamheden zijn om dit mogelijk te maken. Minder gasten in het restaurant – praktisch gezien, uitsluitend in de zomer - betekent dat zij minder plaatsen hebben voor de jongeren ‘met een afstand tot de arbeidsmarkt’, en uiteraard ook minder verdiensten. Ze tekenen dus beroep aan tegen de beslissingen van de gemeente Achtkarspelen. Nadat de gemeente het bezwaarschrift heeft afgewezen, komt de zaak voor bij de rechtbank Noord-Nederland in Leeuwarden.

De gemeente Achtkarspelen betoogt voor de Rechtbank niet alleen dat de horecafunctie van De 4 Elementen tegen het bestaande bestemmingsplan ingaat, maar ook dat de verkeersveiligheid in het geding is. Volgens de gemeente is het perceel slechts beperkt en niet op een veilige manier te bereiken. Dat argument motiveert de Raad van State drie jaar later, in een uitspraak van afgelopen februari, om de situatie te handhaven, met andere woorden: het restaurant mag uitsluitend gebruikt worden door gasten van de camping, en door de bewoners van de zorgonderneming.

Wat nu?

De uitspraak van de Raad van State is een behoorlijke domper voor Janny en Samir, maar:de strijd is nog niet gestreden. In de uitspraak zit ook een ontsnappingsclausule verborgen: ‘De Afdeling betrekt hierbij nog dat het college erop heeft gewezen dat als de verkeerssituatie wijzigt, het bereid is opnieuw te kijken naar het verzoek van De 4 Elementen om de horeca-activiteiten uit te breiden.’

ABZ Diervoeding, het veevoederbedrijf dat op industrieterrein aan de andere zijde van het schiereiland staat, is Janny en Samir behulpzaam. Het bedrijf heeft de weg afgelopen zomer verbreed en van een voetgangerspad voorzien. De weg is nu dus veiliger. Op grond daarvan hebben Janny en Samir in april opnieuw een zogeheten ‘principeverzoek’ voor het restaurant ingediend, want het argument van verkeersveiligheid gaat nu niet op. ,,Dit verzoek zou op 17 augustus in het college worden besproken, vertelde een ambtenaar mij, maar tot op heden hebben we nog niets van de gemeente gehoord”, verzucht Janny. ,,De gemeente reageert ook niet meer op telefoontjes of mailtjes van ons. We zijn een hoofdpijndossier geworden.”

Waarom is deze zaak zo uit de hand gelopen?

,,Dat is voor ons moeilijk te zeggen. In het begin zijn we wat hard van stapel gelopen met de bouw, maar toen was de gemeente nog erg enthousiast en blij met ons bedrijf. Dat was onervarenheid van ons. Inmiddels is er op het gemeentehuis een soort beeld ontstaan van: daar op De 4 Elementen trekken ze zich niks van onze regels aan. Dat is onzin. Wij dachten dat we een vergunning hadden voor een restaurant dat geopend zou zijn voor iedereen. Bij dagrecreatie denk je toch ook aan fietsers die langskomen om wat op het terras te eten en drinken."

,,Er is nooit iemand van de gemeente langs geweest om te vertellen dat we die vergunning niet op deze manier konden uitleggen. Nog nooit. Het was gelijk, patsboem, dreigen met een dwangsom. Inmiddels zijn we drie burgemeesters verder, even zoveel colleges en tig juristen van de gemeente. De burgemeester kwam alleen langs toen onze jongens iemand uit het kanaal hadden gered, maar niet om te kijken hoe we nu samen tot een oplossing kunnen komen. Je kunt toch ook zoeken naar de verbinding: wat kan er wel? Hoe lossen we samen dit probleem op?”

Zo reageert de gemeente Achtkarspelen

Wethouder Jouke Spoelstra, verantwoordelijk voor Ruimtelijke Ordening in deze gemeente, wil geen commentaar geven, volgens de afdeling communicatie van de gemeente. Na enkele dagen ontvangt de redactie deze e-mail: 'Goedemorgen, Hieronder vindt u de reactie namens het college (dus niet alleen namens Jouke Spoelstra omdat meerdere portefeuillehouders betrokken zijn).' Dan volgt het formele standpunt: 'We herkennen ons niet in het beeld wat wordt geschetst. In de afgelopen jaren is er veelvuldig contact geweest over de ingebruikname van de camping door De 4 Elementen als woon/werkvoorziening voor het begeleiden van mensen. De 4 Elementen heeft verzocht de regels te verruimen op meerdere onderdelen ten gunste van hun bedrijfsvoering. Deze passen niet binnen de geldende regels. Er wordt integraal getoetst wat er mogelijk gemaakt kan worden.'

Jammer. De redactie belt nogmaals met de afdeling communicatie. Waar we graag een antwoord op willen hebben is de vraag waarom het college in al die jaren nooit actief contact met de ondernemers heeft gezocht om te kijken hoe ze De 4 elementen wel kunnen ondersteunen om jongeren met een afstand tot de arbeidsmarkt aan zinvol werk te hebben? Waarom moest er tot aan de Raad van State geprocedeerd worden, wat zowel de gemeente als Janny en Samir veel geld heeft gekost?

'Wij gaan inhoudelijk niet in op de vragen'

We stellen communicatie-medewerkster Ymca de Graaf voor om onze vragen te e-mailen zodat het college zich op de antwoorden kan voorbereiden. Drie uur later krijgen we van haar wederom een kort en bondig antwoord: 'Goedemiddag, zoals vanmorgen telefonisch aangegeven gaan wij inhoudelijk niet in op de vragen. Het verzoek van De 4 Elementen is bij de gemeente binnen gekomen. Deze is op dit moment in behandeling en binnenkort neemt het college hierover een besluit. U gaf vanmorgen aan dat op 17 augustus al een besluit door het college is genomen maar dat klopt niet. Zodra het college een besluit genomen heeft wordt De 4 Elementen hierover geïnformeerd.'

De deur gaat weer dicht. Op de website van de gemeente Achtkarspelen lezen we nog even het hoofdstuk ‘Ondernemend Karspelen’. 'De gemeente wil graag het bedrijfsleven ondersteunen. Heeft u vragen?' Die hebben we inderdaad. Wie dan doorklikt, komt uit bij een tekst over de accountmanager die de gemeente in dienst heeft om ondernemers bij te staan: 'Lijkt Achtkarspelen u het ideale gebied om uw bedrijf te vestigen of te beginnen? De gemeente ondersteunt u dan graag in dit traject!'

Maar niet iedereen dus. De dienstbaarheid van het openbaar bestuur aan de ondernemende burger kan in Achterkarspelen nog sterk worden verbeterd. Janny en Samir wachten nog steeds op antwoord.