Zo zien sigarenzaken er na de nieuwe wetgeving uit

Pieters – een man ver in de tachtig – schuifelt met zijn rollator binnen. ,,Foi... Wat is het kold buuten.’’ Hij veegt met zijn grijsgeruite zakdoek een druppel van zijn ‘snotterfabriek’ af, zet zijn opapet recht en inhaleert de geur van de sigarenzaak even diep naar binnen. Een odeur van tabakslucht, vermengd met een snufje drukwerk aan kranten en tijdschriften. Hij knikt bij de opmerkingen: een zaak als deze zou altijd zo moeten blijven. De sigarenboer, het laatste stukje van zijn jeugdjaren dat de huidige tijd heeft gehaald. Een venster naar de jaren 50.

Overheidsliquidatie

,,Alleen de ellende is: zo’n zaak als deze moet straks de deuren voorgoed sluiten, als de wetgeving er zo rap wordt doorgedrukt’’, zegt Jos Zuijdwijk in plat Haags. Hij is als voorzitter van de brancheorganisatie voor de tabaks- en gemaksdetailhandel (kortweg de NSO) naar Deventer getogen. Zuijdwijk gaat de barricade op, om de aloude sigarenzaak te behoeden van een ‘overheidsliquidatie’.

,,Den Haag maakt een einde aan deze zaken die een gigantische buurtfunctie hebben. De tabakswinkelier is meer dan een tabaksverkoper. Deze zaken nemen als voorbeeld nog postpakketten aan. Iets waar de supermarkten veelal mee gestopt zijn.’’ De ondernemers kennen iedere klant en de hele buurt, schetst hij. ,,Ze zorgen voor sociale cohesie. Dit uitje van de meneer met rollator is een van de hoogtepunten van zijn dag. Geweldig toch? Dat gaat er aan als staatssecretaris Paul Blokhuis dit doordrukt.’’

Cigo Deventer

Zuijdwijk heeft speciaal tijd ingeruimd om in Deventer de zorgen van Fenny Jaspers te noteren. Zij heeft aan de Boxbergerweg haar zaak Cigo Deventer. ,,Ze is een van de 260 ondernemers in Oost-Nederland die in zwaar weer komen en mogelijk failliet gaan, als Blokhuis niet wordt gestuit.’’

Er kwamen in Nederland al teksten als ‘roken is dodelijk’ op pakjes. En plaatjes van doodzieke mensen. In de antirooklobby is na dit jaar de tabakswinkelier aan de beurt. Staatssecretaris en Apeldoorner Paul Blokhuis (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) wil de rookemblemen uit de winkels. Zij mogen tabaksproducten per 1 januari 2020 niet meer zichtbaar opstellen in schappen, was het plan. Zuijdwijk: ,,Gelukkig wil de Kamer nog een keer debatteren of dit later ingevoerd kan worden. Dat het er komt is een gegeven.’’

Reclame

Het filterpakje, de slof shag of de sigarendoos... Het moet na december 2019 door een kast- of schuifdeur aan het oog van de consument ontrokken zijn, vindt Blokhuis. ‘Wie niets ziet, wie niets koopt’, is de gedachte. ,,Dat is sowieso al onzin’’, foetert branchevoorzitter Zuijdwijk zachtjes. ,,Door dit zogenoemde displayverbod gaan rokers echt niet met bosjes stoppen. De hang naar een sigaret gaat niet uit je lijf, als je het pakje toevallig niet ziet in de winkel.’’ Néé, was het maar zo simpel, zal de verstokte roker denken. ,,En onderwijl kent dit zogenoemde displayverbod voor de tabakswinkelier een nog hardere impact. Zij mogen ook geen beeltenissen van tabaksmerken meer tonen in de zaak. Denk aan gevelborden en reclameposters aan wanden en deuren. Die als reclame fungeren.’’

Een grote bron van inkomsten, vertelt tabaksboerin Jaspers. ,,De reclame-inkomsten is een kwart van het totale dat binnenkomt voor mij.’’ Zuijdwijk: ,,En daarmee is deze zaak van mevrouw Jaspers geen uitzondering. Nee, deze is juist exemplarisch voor 1500 kleine kiosken in Nederland, die ik vertegenwoordig.’’

Supermarkten moeten aan dezelfde voorschriften voldoen. Hen lukt het wel om de pakjes op te bergen, velen zijn al zover. Zuijdwijk: ,,Die hebben lades waar alles zo in kan en voor hen is tabak een klein gedeelte van het assortiment. Een druppel. Het assortiment van deze zaken is veel groter en de tabak is een groot deel van de totale omzet. Daarom is de switch hier veel ingrijpender.’’

Getergd

Voor je Zuijdwijk van repliek kan dienen, maait hij het gras voor je voeten weg. ,,Minder roken hoort bij deze tijd. Dat de overheid een rookvrije generatie wil creëren begrijpen zelfs wij nog wel.’’ Wat de tabakszaken vooral getergd maakt is de vaart waarmee de overheid deze regelgeving wil invoeren. ,,Geen tabaksreclame meer, geen zichtbare pakjes? Daar willen wij best in meedenken. Alleen, geef mijn ondernemers de kans om te schakelen.’’

De voorgestelde wet zou eerst pas in 2021 of 2022 ingaan. ,,Het wordt nu door Blokhuis een jaar naar voren gehaald, als de Kamer hem niet terugfluit. Iedereen gaat er nu – pats-boem in een jaar – circa een kwart op achteruit. Je hoeft niet echt gestudeerd te hebben om te berekenen dat er klappen gaan vallen.’’ Wat is zijn alternatief? ,,Plan een aantal overbruggingsjaren in, waarbinnen zaken als deze een andere afzetmarkt kunnen aanboren naast de tabakswaar en de verminderde reclame-inkomsten. Zoals een stomerijdienst of andere afhaaldiensten. Of het e-smoken dat opkomt. Geef ze bijvoorbeeld circa vijf jaar. Ook om de investering van een nieuw interieur af te kunnen schrijven.’’

Jaspers: ,,Dit besluit is zo rigoureus en zielloos dat ik er slapeloze nachten van heb. Ik heb personeel in dienst, hoe moet ik dat uitbetalen als ineens een kwart aan inkomsten wegvalt? En hoe moet ik zo snel mijn zaak herinrichten?’’

Heeft ze überhaupt een idee hoe haar zaak eruit zal zien, als alles onverhoopt toch snel wordt ingevoerd? Jaspers: ,,Daar heeft dus nog geen politicus bij stilgestaan. Mijn interieur, mijn behang? Ja, dat zijn sinds jaar en dag eigenlijk de pakjes en dozen met sigaretten en sigaren.’’ Wat als alles achter steriele kasten moet, of schuifdeuren… ,,Het romantische gevoel van een tabakszaak gaat ermee naar de haaien. Als je de kastdeuren ook nog eens wit maakt en niets mag aan roken denken... Ja, dan zou het ironisch genoeg ook zo op een apotheek kunnen lijken.’’

Seconden-regel

Zuijdwijk haalt een streek aan die werd geleverd in Australië, waar al strenge regels gelden voor tabakszaken. ,,Een Australische sigarenboer schafte elektrische schuiframen aan, die open en dicht konden als een schuifdeur. Daarachter ging de tabak. Alleen liet hij ze zo instellen dat ze tergend langzaam dicht gingen. Dat duurde minuten. Ondertussen was er allang een nieuwe roker die iets wilde. En kon die deur weer open. Eindresultaat: ze gingen nooit meer dicht.’’ Het bracht een ‘seconderegel’ in de wetgeving Down Under. Zuijdwijk: ,,Zoveel seconden mocht de tabakswaar maar zichtbaar zijn na aankoop.’’

Klant Pieters krijgt zijn vaste bestelling, onderwijl liet hij twintig mensen voor gaan. ,,Even op adem komen.’’ Hij krijgt zijn favoriete anti-hoest-snoepjes toegestopt, plus een kruiswoordpuzzelboek. Hij schuifelt weer naar buiten. ,,Tot de volgende keer’’, zegt Fenny Jaspers.