Blog Cristel van de Ven (VZN)
Eindelijk duidelijkheid voor zzp'ers? 'Na verduidelijking DBA eindelijk verbetering mogelijk'
De arbeidsmarkt. Blok aan het been van het vorige kabinet. Dat kwam niet toe aan de hervorming ervan. Deze regeringsploeg zal er de tanden in moeten zetten, zo schrijft Cristel van de Ven namens de ruim 100.000 zelfstandigen die VZN vertegenwoordigt, in de expertblog van de dag.
Recent archiefbeeld van Minister van Gennip. Bron: ANP Foto.
Cristel van de Ven
Voorzitter Vereniging Zelfstandigen Nederland (VZN) en eigenaar van Factor Vijf Organisatieontwikkeling
Als voorzitter van VZN schrijft Cristel van de Ven maandelijks een expertblog op deze website en duidt zij er regelmatig ontwikkelingen rondom zelfstandigen.
Wil je meer weten over VZN; wie we zijn, waar we voor gaan en staan? Bezoek de website en download het manifest ‘Naar een volwaardige rechtspositie voor zelfstandigen in een toekomstbestendige arbeidsmarkt’ via: www.zelfstandigennederland.nl.
Om Nederland wendbaar en concurrerend te houden, is een goed werkende arbeidsmarkt nodig. Eentje die ervoor zorgt dat bedrijven kunnen beschikken over goed en voldoende personeel en dat mensen kunnen werken op een wijze die bij hen past. Als zelfstandige bijvoorbeeld; een arbeidsrelatie waar velen met hart en ziel voor kiezen. Dat weet ik als geen ander.
Vorige week dinsdag, vlak voor het zomerreces van de Tweede Kamer, kwam de langverwachte hoofdlijnenbrief van minister Van Gennip (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) over dit onderwerp. De aanduiding hoofdlijnenbrief doet vermoeden dat die kort en bondig is, maar niets is minder waar. Maar liefst 38 pagina’s telt het document, in klein lettertype notabene.
Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties
De brief beslaat zes thema’s waarvan één over ondernemers zonder personeel. Daarin zet de minister uiteen hoe zij een gelijker speelveld wil creëren tussen zelfstandigen en werknemers. Het gaat onder andere over hoe ze verder wil met de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA). Deze wet werd in februari 2016 ingevoerd ter vervanging van de Verklaring Arbeidsrelatie.
Mensen die al langer werken als zelfstandige, kennen die oude VAR wellicht nog. Je had ‘m nodig wanneer je je liet inhuren door zakelijke opdrachtgevers. Zo’n verklaring kreeg je van de Belastingdienst en stelde dat een opdrachtgever niet verplicht was om loonbelasting en sociale premies te betalen over de werkzaamheden die je uitvoerde. De VAR werkte niet naar behoren. Dus kwamen er modelovereenkomsten volgens de Wet DBA. Het bleek geen verbetering.
Lees ook: Brandbrief zzp-organisaties naar staatssecretaris Vijlbrief over onduidelijkheid Wet DBA
Onduidelijkheid wet DBA werkt misstanden in de hand
De wet DBA maakt namelijk niet op voorhand duidelijk wanneer iemand werkt als zelfstandige. Da’s nogal vreemd, want dat is nou juist precies waarvoor de wet bedoeld is. Bij invoering ervan ontstond dan ook direct maatschappelijke onrust. Opdrachtgevers stopten massaal met het inhuren van zelfstandigen. Dit leidde ertoe dat de handhaving van de wet nog hetzelfde jaar werd opgeschort. Sindsdien is er niks wezenlijks veranderd. De wet en het handhavingsmoratorium zijn nog steeds van kracht. Tot uiterlijk 1 januari 2025, als het aan Van Gennip ligt. Dan moet de wet duidelijk zijn, en dus gehandhaafd kunnen worden.
Dat de minister deze kwestie serieus ter hand neemt, is belangrijk. Want de jarenlange onduidelijkheid heeft ook misstanden in de hand gewerkt. Maar hoe zorgen we ervoor dat echte zelfstandigen kunnen blijven werken als zelfstandige, en niet als de spreekwoordelijke kinderen met het badwater worden weggegooid? Dat is de hamvraag.
Lees ook: Zzp'ers moeten vóór 1 september huurtoeslag of zorgtoeslag over 2021 aanvragen
Gezag bij arbeidsrelaties
In haar brief licht Van Gennip al wat tipjes van de sluier op hoe ze die duidelijkheid wil gaan creëren. Ze ziet heil in het ‘verder verduidelijken van het begrip gezag'. Dit omdat gezag (het werken in dienst van een ander) het voornaamste criterium is waarover onduidelijkheid kan bestaan rondom de beoordeling van arbeidsrelaties (bron: hoofdlijnenbrief 5 juli 2022).
Maar is het gezagsbegrip wel dusdanig te verduidelijk dat je daarmee een haarscherp onderscheid kunt maken tussen een werknemer en een zelfstandige? Dat lijkt mij bepaald geen sinecure. Zo maakte ik onlangs een afspraak om als zelfstandig adviseur op 15 september een workshop te geven aan een directie over diversiteit en inclusie. Logischerwijs kan ik daar nu niet meer een training klantcontact van maken die volgend jaar plaatsvindt. Met andere woorden: ook in de relatie tussen opdrachtgever en opdrachtnemer zitten, vanaf het moment dat je een opdracht aanneemt, elementen van ‘ik vraag en gij zult draaien’.
Lees ook: Kabinet schuift verzekeringsplicht zzp'er op de lange baan: 'Uitvoering AOV niet voor 2027'
Meetbare criteria
Zelf voel ik dan ook veel meer voor het terugbrengen van ondernemerschap in de beoordeling van de arbeidsrelatie. Want dat is waarop zelfstandigen overduidelijk verschillen van werknemers.
Meetbare criteria zoals minimuminkomsten, verschillende opdrachtgevers en het hebben van een bedrijfsbuffer zijn voor de Belastingdienst bovendien veel objectiever te bepalen. Als de minister durft door te pakken op deze ideeën - iets waar ze in haar brief ruimte voor laat - zijn we met z’n allen misschien wel veel eerder klaar dan 2025!
