Blog Jan van der Spoel
De (on)zin van transparantie in je organisatie
De woorden 'vertrouwen' en 'transparantie' worden vaak met elkaar in verband gebracht. Transparantie wordt gezien als voorwaarde voor vertrouwen. Op zich klopt dat wel, maar hoe werkt dat dan? Kan een organisatie echt transparant zijn, of alleen op bepaalde gebieden. Kun je een beetje transparant zijn? Vertrouwens-expert Jan van der Spoel legt het uit in deze blog.
Afbeelding ter illustratie. Bron: Shutterstock
Jan van der Spoel
Auteur/trainer over vertrouwen in leiderschap en organisaties
Jan van der Spoel werkte ruim 25 jaar als creative director voor klanten als Philips, Unilever, KNVB en Danone. Hij ontwikkelde een fascinatie voor menselijk gedrag en richtte in 2019 zijn trainingsbureau Grip on Trust op. Jan heeft als doel vertrouwen een bewustere en centrale plaats te geven in (zakelijke) relaties en samenleving.
Mijn grootste bezwaar tegen het begrip transparantie is dat het een schijnbegrip is. Niet zozeer de echte invulling van het begrip, maar hoe het werkt. Het is vaak niet mogelijk om volledig transparant te zijn in een organisatie waar mensen keuzes moeten maken, processen bestaan, fouten worden gemaakt, et cetera. Je kunt niet elke stap, elke afweging, elke beslissing voortdurend met iedereen delen. Dit is simpelweg onwerkbaar. Het is een onmogelijke belofte.
Proces net zo belangrijk als resultaat
Neem bijvoorbeeld iets heel simpels zoals twee ouders die met elkaar overleggen hoeveel zakgeld hun kind moet krijgen. De vader is gul en zegt dat Marietje tien euro per week verdient. De moeder vindt dit veel te veel en wil liever één euro geven. Na enige tijd komen de ouders eruit en Marietje krijgt twee euro per week.
Stel dat Marietje het gesprek zou bijwonen, dan is dit haar ervaring: Moeder is strenger en gierig en krijgt haar zin en vader heeft geen sterke mening en laat zich makkelijk overtuigen.
Dit voorbeeld geeft aan dat het nooit alleen gaat over wat er gebeurt in een proces, maar ook hóe het gebeurt. De context van een beslissing is minstens zo belangrijk als het resultaat.
Lees ook: Vertrouwen is de smeerolie voor alle KPI’s in je organisatie
Als je weet dat elke afweging van een beslissing wordt bekeken door een publiek, ga je je anders gedragen. Dit betekent dat processen en besluiten in organisaties nooit echt transparant kunnen zijn.
De vraag rijst dan op wanneer je wél transparant kunt zijn en wanneer niet. En daar wringt hem de schoen. Of je bent transparant of je bent het niet. Je kunt er niet selectief in gaan winkelen, want deels transparant is dus niet transparant.
Transparantie zegt niets over waarden van een organisatie
Transparantie zegt bovendien ook niks over de waarden van een organisatie. De Wagnergroep Russische huursoldaten die nu duizenden soldaten de oorlog in Oekraïne in stuurt, kan daar heel transparant over zijn. Dat betekent niet dat ik het bedrijf vertrouw.
Lees ook: Startup Upfront zet volgende stap: zes 'volledig transparante' producten in 502 Albert Heijn-winkels
De bedoeling achter transparant willen zijn is echter wel heel goed. Dat doe je niet door het te roepen, maar door het te zijn.
Als je een betrouwbare organisatie wil zijn, zijn 4 stappen belangrijk:
• Formuleer een duidelijke intentie - waarom doe je dingen? - waar wil je naartoe?
• Bepaal de belangrijkste waarden
• Communiceer dit begrijpelijk en eenduidig
• Houd je hieraan, en als dit niet kan, leg dan snel uit waarom
Betrouwbaar willen zijn en daar het juiste gedrag bij laten zien is een betere manier om mensen aan je te binden.
