'Het calimerocomplex' is volgens Van Dale ‘het gevoel van personen, organisaties of landen om structureel tekortgedaan of niet serieus genomen te worden vanwege hun geringe omvang’. Zelfstandig ondernemers (mezelf incluis) hebben, over het algemeen, een bloedhekel aan het beest. De verzoeken die ik het afgelopen jaar kreeg om zelfstandigen vooral niet ‘als een Calimero’ te positioneren, zijn niet op één hand te tellen.
En terecht. Want al zijn we de kleinste der ondernemers; onze innovatiekracht, werklust, ondernemerschap en veerkracht zijn groots. Dat vinden overigens niet alleen zelfstandig ondernemers. Het blijkt ook uit recent onderzoek van TNO en CBS. Vier op de vijf zzp’ers is (zeer) tevreden met het werk als zelfstandige en de arbeidsomstandigheden. En bijna 70 procent heeft een financiële buffer waarmee ze het minimaal zes maanden zonder inkomsten kunnen redden. Op eigen kracht. Weg dus met Calimero en het naar hem (of haar?) vernoemde complex!
Lees ook: 'Advies aan Rutte en Kaag: lees het sociaal akkoord van VZN, ONL en AVV'
TVL-regeling vaak niet toegankelijk, verkeerde SBI-codes en geen puf voor TONK-aanvraag
En toch… De afgelopen maanden, wanneer het ging over de coronasteunpakketten, bekroop mij het gevoel dat het jammerende kuiken op dit punt wel eens gelijk kon hebben. NOW hielp werkgevers uit de brand door het grootste deel van de personeelskosten op zich te nemen, en de TVL-regeling werd enkele malen aangepast tot een behoorlijk goede regeling voor ondernemers met hoge vaste lasten.
Fijn hoor, voor die ondernemers. Daar hoor je mij niet over. Maar des te pijnlijk dat veel zelfstandig ondernemers zonder personeel, in dezelfde coronanood, massaal achter het net visten bij de overheidssteun. Tallozen konden geen aanspraak maken op Tozo vanwege de partnertoets. De TVL-regeling was vaak niet toegankelijk vanwege een relatief hoge drempelwaarde aan vaste lasten en de eis van een apart bedrijfsadres. Om van het gedoe met verkeerde SBI-codes maar niet te spreken. Het beoogde vangnet voor financiële ellende, de TONK-regeling, bleek vervolgens bij veel gemeenten wederom met zoveel beperkende voorwaarden omkleed, dat sommigen niet eens meer de puf hadden om ‘m aan te vragen. Zij leenden inmiddels liever bij familie en vrienden.
Zelfstandigen die hun bedrijven lang moesten sluiten door de coronamaatregelen zijn keihard ingeteerd op hun financiële en mentale buffers
Niet eerder gaf overheid inkomenssteun aan zzp’ers, toch verslechterde hun situatie snel
Het lijkt erop op dat het kabinet bij de coronasteunmaatregelen de kleine zelfstandige over het hoofd heeft gezien. Bij de start van de coronacrisis was dit nog niet het geval. Tozo I was zelfs een unicum in Nederland. Niet eerder gaf de overheid inkomenssteun aan zzp’ers.
Maar vanaf de invoering van de partnertoets bij Tozo II, in combinatie met een TVL-regeling die niet past bij de kenmerken van zelfstandig ondernemers, verslechterde hun situatie snel. Het ontoereikende steunpakket voor deze groep heeft zeer schrijnende gevallen tot gevolg. Zelfstandigen die hun bedrijven lang moesten sluiten door de coronamaatregelen zijn keihard ingeteerd op hun financiële en mentale buffers. Volgens de geest van de coronasteun (hulp voor getroffen ondernemers) hadden ze er recht op. Maar door de ‘letter’ van de regelgeving (alle voorwaarden en regels) kregen ze die niet. Waren ze misschien te klein om te redden? Wie zal het zeggen? Maar het voelt – ik citeer – als niet eerlijk.
Lees ook: 'Plaats zzp-ondernemers niet allemaal in hetzelfde hokje'
Vier knelpunten inzake de coronasteun aan zelfstandigen en kleine ondernemers
Dat er voor zelfstandigen en kleine ondernemers zaken goed mis zijn gegaan, constateert ook de Nationale Ombudsman. Na onderzoek, waar ik vanuit VZN aan meewerkte, rapporteert hij vier knelpunten inzake de coronasteun aan deze ondernemers. De ombudsman stelt scherp en hard:
Tozo II, III en IV zijn door de partnertoets te laag voor zzp'ers met hoge vaste lasten.
De TONK-voorwaarden zijn te streng.
Er is geen compensatie door foute code Standaard Bedrijfsindeling (SBI-code)
Veel kleine ondernemers hebben geen TVL gekregen door geen of beperkte omzet in de referentieperiode.
Reinier van Zutphen heeft zijn bevindingen begin juli aangeboden, aan politiek en gemeenten. Hij drong daarbij aan op lokaal maatwerk, dat verder gaat dan een luisterend oor en oplossingen voor individuele gevallen. Die oproep ondersteun ik van harte.
Grondige evaluatie van de coronasteunpakketten en hun toegankelijkheid en effectiviteit is hard nodig
Hoewel het rapport van de Nationale Ombudsman zelfstandigen in coronanood morele steun geeft en formele erkenning van hun problemen, kunnen zij er geen openstaande rekeningen van betalen. Demissionair minister Koolmees heeft in reactie de gemeenten opnieuw gesommeerd om de TONK-regeling ruimhartiger toe te passen. Dat is goed nieuws, maar ik vrees dat het te weinig is en voor sommigen te laat. Een grondige evaluatie van de coronasteunpakketten en hun toegankelijkheid en effectiviteit voor zelfstandig ondernemers is hard nodig. Wat VZN betreft is hier het laatste woord nog niet over gezegd.
Cristel van de Ven
Voorzitter Vereniging Zelfstandigen Nederland en mede-eigenaar van Factor Vijf Organisatieontwikkeling
Wil je meer weten over VZN; wie we zijn, waar voor gaan en staan? Bezoek de website en download het manifest ‘Naar een volwaardige rechtspositie voor zelfstandigen in een toekomstbestendige arbeidsmarkt’ via: www.zelfstandigennederland.nl
