De man die het douaneprobleem van de Britten op moet lossen is een Nederlandse expert

In Nederland kennen we Hans Maessen vooral als de voorzitter van het Republikeins Genootschap. ,,Maar dat heeft niets met de brexit te maken'', zegt Maessen met een afwerend gebaar, terwijl hij in het grand café van theaterhotel de Oranjerie in zijn woonplaats Roermond de laatste happen van een stuk Wener kersenvlaai naar binnen werkt.

De bloody brexit

Zo is het maar net. De discussie over de schaduwkanten van onze monarchie wil de 61-jarige Maessen heus elke dag gepassioneerd aanzwengelen, maar de laatste tijd voert voor hem een ander hoofdpijndossier de boventoon. Die bloody brexit. Naast overtuigd republikein is Maessen namelijk ook al vier decennia actief in de 'douanerie', zoals hij dat zelf noemt. De Limburger, die met zijn bedrijf Maco Customs Service adviezen geeft over douanekwesties met landen buiten de Europese Unie (EU), werd opgemerkt toen hij voor Britse vakgenoten een presentatie hield over de brexit. Zijn boodschap daar: ,,Er zijn douanetechnieken waarmee je zonder infrastructuur toch een buitengrens kunt organiseren, en dat mag allemaal volgens de huidige wet.''

Dat was natuurlijk spek naar de bek van heren als Jacob Rees-Mogg, David Davis en Owen Paterson, hardline brexiteers in het Britse Lagerhuis. Hun European Research Group (ERG), de groep conservatieve Lagerhuisleden die rebelleren tegen hun eigen premier Theresa May, wil een échte brexit, met een échte - maar dan weer geen fysieke - grens tussen Noord-Ierland en Ierland. En dus niet de gehate backstop: een noodoplossing bij die grens, waardoor het Verenigd Koninkrijk misschien wel tot sint-juttemis deel blijft uitmaken van de douane-unie van de Europese Unie.

Harde grens

Kort en goed: Maessen werd door Rees-Mogg en consorten gevraagd om hen bij te staan als douane-expert en probeert het evangelie van de harde grens zonder fysieke grensmaatregelen waar hij maar even kan te verkondigen, tot Downing Street 10 aan toe.

Want u bent bij May op de thee geweest.

,,Klopt. Die mannen zeiden: gaat u eens mee naar mevrouw May om het uit te leggen. We zijn er een klein uurtje geweest, in de bibliotheek van Downing Street 10, aan een ronde tafel. Wij waren met zijn vijven, May had tien mensen bij zich. Minister Liam Fox van Buitenlandse Handel, haar douane-expert, en nog wat stagiairs en voorlichters, die zitten dan in de vensterbank. Ik legde uit hoe het mogelijk was, een harde grens zonder fysieke maatregelen op de grens. Op het eind zei May: 'Maar we willen helemáál geen douaneformaliteiten.' Waarop ik haar vertelde dat die er nu eenmaal zouden zijn als het Verenigd Koninkrijk (VK) de EU zou verlaten. 'Het doel is om geen douane-infrastructuur op de grens te hebben', zei ik. Maar dat kwartje viel niet. May blijft maar vasthouden aan een douane-unie als enige oplossing voor de grens.''

Heeft May kaas gegeten van douanezaken?

,,Nee. Daar zit het probleem. En dat geldt niet alleen voor May. Steve Barkley, de brexitminister, begrijpt er ook weinig van. Niemand heeft verstand van douanezaken. Ik zeg altijd: customs are not sexy. Als je er niet mee te maken hebt, wil je er ook niets van weten. En dat breekt nu heel erg op. Sinds de grenzen in de EU opengingen, is douanekennis gecentraliseerd in Brussel. Engeland heeft een heel zwakke douanesector, er is een enorm gebrek aan kennis. May heeft geen kennis, haar ministers niet en haar adviseurs niet. Het is heel ernstig.''

Heeft u meer kennis in huis dan de hele regering-May?

,,Dat vind ik vervelend om te zeggen. Maar het is toch te gek voor woorden dat ik als Roermondse jongen daar in Londen zit om het uit te leggen? Dat slaat toch helemaal nergens op?''

In de brexit-deal staat dat het VK in de douane-unie blijft, zolang er geen technische oplossing is voor het inrichten van een harde grens met Ierland zonder fysieke maatregelen.

,,Maar die technische oplossingen zijn er dus wél, en het kán gewoon volgens de huidige wetgeving. Dat probeer ik ze steeds uit te leggen. Je moet alleen de regels kennen en er van beide kanten werk van willen maken.''

Leg dat eens uit.

,,Camera's aan de grens, dat wordt niks. De Noord-Ieren schieten die meteen kapot. Wat je moet doen, is de controles verplaatsen van de buitengrenzen naar het binnenland, naar de bedrijven zelf. Die mogelijkheid kent de Europese wetgeving. Bedrijven die producten exporteren moeten een douaneaangifte hebben om btw terug te krijgen, dus ze hebben er belang bij om die papieren in te vullen. Er zijn digitale systemen beschikbaar om goederen die de grens passeren te volgen. En om het aantal administratieve handelingen te beperken, zou je kleine, niet btw-plichtige bedrijfjes kunnen vrijstellen. Tenslotte zul je producteisen op elkaar moeten afstemmen, hygiëne-eisen voor planten en dieren bijvoorbeeld. Het is een kwestie van willen.''

Critici zullen stellen dat je zonder fysieke grenspost smokkel in de hand werkt.

,,Smokkel zal er altijd zijn, bijvoorbeeld met producten waar hoge invoerrechten op zitten. Zoals elektrische fietsen uit China. Die worden door de EU geweerd, omdat de Chinezen ze tegen dumpprijzen produceren. Stel je voor: een bedrijf uit Engeland moet die fietsen straks via de haven van Felixstowe invoeren. Dat zie je als douane. Vervolgens moeten ze naar Noord-Ierland, daarvandaan illegaal de grens naar Ierland over, en dan moet je ze ook nog eens op het Europese vasteland zien te krijgen. Dat is nauwelijks te realiseren. En dat zijn dan de dingen waar we een brexit-deal op stuk laten lopen?''

May krijgt de brexit-deal niet door het Lagerhuis, maar in de rest van de EU lijkt iedereen tevreden. Heeft de EU goed onderhandeld?

,,Goed? We hebben heel slecht onderhandeld. Het is een blamage! In de Europese Raad waren de regeringsleiders er in een kwartier over uit. Dat geeft aan dat de overeenkomst niet in balans was. Een deal is een compromis, dat moet aan beide kanten pijn doen, daar moet je over steggelen. In de persoon van May zat er een zwakke onderhandelingspartner aan de andere kant van de tafel, dat heeft zeker niet meegeholpen. Maar Barnier (de EU-onderhandelaar, red.) heeft een overeenkomst gesloten die in het VK niet door het parlement komt. En niemand die dat hier ter discussie stelt. Dat is toch gek? Brussel wil de Britten een lesje leren, ze laten voelen dat een uittreding pijn doet. Barnier oppert bijvoorbeeld dat er dan maar een harde grens moet komen tussen Noord-Ierland en de rest van het VK. Dat is een affront! Alsof je voorstelt om Limburg maar bij Duitsland te voegen. Het heeft wel wat weg van het Verdrag van Versailles na de Eerste Wereldoorlog, waarbij de Duitsers vernederd werden. We zouden toch geleerd moeten hebben dat je dat niet kunt flikken? Maar het is wel de houding van de EU. Je zou ruimhartig moeten zijn. Je moet straks toch weer samen verder, zaken doen?''

De ERG waar u voor werkt, wordt vaak afgeschilderd als een groep radicalen.

,,Dat is niet terecht. Het zijn fatsoenlijke mensen. Ze zijn ontstaan na 1992, toen de EU met het Verdrag van Maastricht ook een interne markt kreeg en de lidstaten een deel van hun soevereiniteit opgaven. Toen zei een groep Conservatieven tegen elkaar: 'Hé, dat wilden we toch eigenlijk niet?' en toen is de ERG, de European Research Group opgericht. Ze zijn voor een zelfstandig VK dat vrij kan handelen met de hele wereld. Dat is toch niet verboden?''

Wat stelt u voor?

,,A better deal. De uittredingsovereenkomst moet van tafel en de definitieve brexitdatum moet worden uitgesteld van eind 2020 naar eind 2021, zodat de EU en het VK kunnen onderhandelen over een goed vrijhandelsakkoord plus een technische oplossing aan de Noord-Ierse grens.''

En die technische oplossing van u, die werkt.

Er is nog niemand geweest die me heeft gezegd dat het niet werkt. Dus werkt het.''